Το Ατουρασάν ήταν ένα αμιγώς Ελληνικό χωριό με 70 ελληνικές οικογένειες το οποίο υπαγόταν στην επαρχία Γαύζας του νομού Αμάσειας. Είχε μια εκκλησία του Αγίου Χαραλάμπους και ένα παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου στα οποία λειτουργούσε ο μοναδικός ιερέας του χωριού, ο παπα-Χαράλαμπος.
Είχε ένα ελληνικό σχολείο με 45 μαθητές και με δάσκαλο τον Σταύρο του οποίου το επίθετο δεν το θυμάμαι. Καφενεία και άλλα μαγαζιά δεν υπήρχαν στο χωριό. Προύχοντες ήταν : ο πρόεδρος του χωριού, ο αντιπρόεδρος Ιωάννης, ο πατέρας μου Αναστάσιος Κοτσακεχαγιάς κι’ εγώ, ενώ οι μορφωμένοι ήταν : ο ιερέας, ο δάσκαλος και ο ψάλτης.
Το Ατουρασάν ήταν χωρισμένο σε τρείς μαχαλάδες :
Στο μαχαλά του Κοτσακεχαγιά, στο μαχαλά του Χαϊταλά και στο μαχαλά του Γιόρογλου. Η ύδρευση γινόταν από τρείς βρύσες. Λυράρηδες ή άλλοι λαϊκοί οργανοπαίκτες δεν υπήρχαν, ενώ ο μόνος τραγουδιστής του χωριού ήμουν εγώ που τραγουδούσα μεταξύ άλλων το τραγούδι : «πουγάρ πασιντανί τουράκ κισ» = “Η κοπέλα στη δροσερή βρύση”.

Κιθάραινα και Αργαλή τα Σιμοχώρια της Τραπεζούντας - Οικόσιτη αγελαδοτροφία – Βοσκές, βοσκοτόπια και μάντρες.

Δεν είμαι από τους μύστες της λαογραφίας, ωστόσο μια που ακόμα και η παραμικρή συμβολή στο λαογραφικό έργο των «Χρονικών του Πόντου» μπορεί να παίξει το ρόλο ψηφίδας στο μεγάλο ποντιακό ψηφιδωτό, δεν διστάζω να του προσφέρω το μικρό αυτό λαογραφικό σημείωμα. Γνωρίζω εκ των προτέρων ότι είναι ατελέστατο και ότι μόνο μια μικρούλα άκρη θα μπορέσει να σηκώσει απ’ το ειδυλλιακό πέπλο που πίσω του κρύβεται η βουκολική ζωή του τόπου μας. Η έρευνα μου εντοπίζεται σ’ ένα μόνο τοπικό σημείο, σ’ ένα δύο χωριά απ’ τα σιμοχώρια της μελαγχολικής πρωτεύουσας των Κομνηνών. Ξέρω ωστόσο (αν δεν γελιέμαι βέβαια) ότι εκτός από μερικά ονειροπαρμένα τραγούδια για παρχάρια, ρομάνες και παρχαρομάνες ή μερικές σκόρπιες εδώ κι εκεί γραμμές, η βουκολική μας ζωή δεν ερευνήθηκε συστηματικά. Ακόμη κι αν ερευνήθηκε και κατατάχτηκε το σχετικό υλικό, δεν έχει δημοσιευτεί σε όλη του την έκταση γιατί δεν φαίνεται να έχει γίνει πλατύς λόγος για στάνες, βοσκοτόπια, για την τυροκομική και βουτυροκομική και γενικά για τα γαλακτοκομικά μας προϊόντα, για το πλήθος των αντίστοιχων σκευών με τις ονομασίες τους, για τα τραγούδια που συνοδεύουν συχνά το άλμεγμα και το δουρβάνισμα, για τα γένη των γαλατοπαραγωγικών ζώων, αρνιών- γελαδιών – γιδιών ή ακόμα και των κρεατοπαραγωγικών ζώων, για τη μορφή της κτηνοτροφίας μας κατά τις διάφορες τοπικές περιφέρειες, οικόσιτη δηλαδή ή κοπαδιακή καθώς και γενικά για όλα όσα συνδέονται με τις ζωοκομικές ασχολίες στις γεωργικές και κτηνοτροφικές περιοχές στα κεφαλοχώρια, στα χωριά και στα χωριουδάκια.

Η Ριζούς ως Κοινότης - Τοπογραφία 1885
Η κοινότητα της Ριζούντας περιλαμβάνει τις ενορίες Ρωμανού – Πασαγιάννη – Ρόση – Αργαλιά και Λαζούς.
Τα σύνορα της κοινότητας Ριζούντας ήταν απ τα ρωσικά σύνορα μέχρι του ποταμού Καλοπόταμου.
Στα όρια της κοινότητας Ριζούντας υπήρχαν οι ποταμοί : Άσκορος – Μεγαλοπόταμος – Καλοπόταμος και ο ποταμός Ρίζιον.
Την διοίκηση ασκούσε επταμελής Δημογεροντία με προεδρεύοντα τον αρχιερατικό επίτροπο, ενώ τα μέλη της εξελέγοντο σύμφωνα με τον κανονισμό της Μητροπόλεως από την αντιπροσωπεία των διαφόρων ενοριών. Όλοι μπορούσαν να είναι εκλέξιμοι καθώς δεν υπήρχαν περιορισμοί. Μπορούσαν να εκλεγούν : έμποροι, βιοτέχνες, επαγγελματίες, υπάλληλοι και επιστήμονες. Συνήθως εκλέγονταν οι πρεσβύτεροι οι πεπειραμένοι με κάποια σχετική μόρφωση. Οι εκλεγμένοι μετά τη λήξη της θητείας τους μπορούσαν να επανεκλεγούν.
Το σώμα των αντιπροσώπων εκτός των μελών της Δημογεροντίας, εξέλεγε και τους εφόρους των σχολείων, τους επιτρόπους των εκκλησιών και τις διοικήσεις των άλλων φιλανθρωπικών και κοινωνικών οργανισμών. Οι εκλογές γινόντουσαν στα κοινοτικά γραφεία αμέσως μετά τη λήξη της θητείας των προεκλεγμένων και τη λογοδοσίας του και την έκθεση των πεπραγμένων της Δημογεροντίας προς την αντιπροσωπεία.

Για την ονομασία της Υποδιοίκησης (Καζά) Δορούλ (Τορούλ) δεν έχουμε να προσθέσουμε τίποτα σε όλα παρατηρεί ο κ Σταύρος Κοκκινίδης στα τεύχη 47-48 της Ποντιακής Εστίας στη σελ 231, ούτε σε όσα γράφει σχετικά με την προέλευση του ονόματος του ποταμού «Κάνιν» ο κ Κανδηλάπτης σε άλλα τεύχη του ίδιου περιοδικού. Ας μας επιτραπεί όμως να περιγράψουμε τον ποταμό Χαρσιώτη έτσι όπως τον γνωρίζουμε από προσωπική αντίληψη, με τους παραποτάμους του Κάνιν, Κιουρτούν, και Γαβράζ, καθώς ο καθένας τους συγκροτείται από στενά εφαπτόμενους πλοκάμους ρυακίων.
Ο Χαρσιώτης ποταμός ο οποίος εκβάλλει στον Εύξεινο Πόντο τρία περίπου χιλιόμετρα ανατολικότερα της Τρίπολης, μεταξύ Τρίπολης και Χαλκάβαλα, έχει τις πηγές του στα υψώματα των χωρίων Φετικάρ Γολή και Χόψια, τα οποία βρίσκονται εις υπώρειες του όρους Καγκέλ Δάγ το οποίο ανήκει στην οροσειρά του όρους Κιασίρ δάγ.
Οι οφιοειδείς ελιγμοί της κοίτης του Τζίζερε, ρυάκι το οποίο διατρέχει την περιοχή Τζίζερε δερεσή, ένα απ’ τα τμήματα της Υποδιοίκησης Δορούλ (Άρδασσας), τροφοδοτούμενος και απ’ τα ρυάκια των χωρίων Χόψιας, Φυτιάνων, Ελετζούκ, Σαραντάρ, Ποπαβράμ, Κορόξενα, Αμπρικάντων, και Μαναστήρ, τα οποία αποτελούν το τμήμα Τζίζερε, συγκροτούν την αφετηρία του Χαρσιώτου ποταμού.

Παρακολουθείστε το αφιερωματικό μας βίντεο

Το Καδήκιοϊ είναι κωμόπολι με περίπου 300 περίπου οικογένειες οι οποίες μιλούσαν την ελληνική γλώσσα. Απ την Αμισό (Σαμψούντα) απείχε 25 λεπτά της ώρας. Οι κάτοικοι του Καδήκιοϊ γνώριζαν απ την παράδοση τους ότι προέρχονταν απ την κατεστραμμένη αρχαία Αμισό (Καρά Σαμψόν) και εξάγεται το συμπέρασμα ότι αυτή η ιδιαίτερη αξίωση τους είναι ισχυρή καθώς κανέναν άλλο χωριό ή κάτοικοι άλλων χωριών πέριξ της Αμισού δεν διατηρούσαν παρόμοια αξίωση. Δικαίως συνέβαινε κάτι τέτοιο καθώς οι λοιποί Έλληνες απ τα περίχωρα της Αμισού είναι μαρτυρημένο ότι προέρχονταν από εσωτερική μετανάστευση απ την επαρχία της Χαλδίας ή της Τραπεζούντας καθώς αυτό αποδεικνύεται και απ το γλωσσικό ιδίωμα που λαλούσαν. Η γλώσσα που μιλούσαν οι κάτοικοι του Καδήκιοϊ είναι πολύ διαφορετική από εκείνη των πέριξ περιοχών καθώς αποδεικνύεται λεπτότερης καταγωγής. Το Καδήκιοϊ καλείτο απ τους κατοίκους του ως Άνω Αμισός.
25 ημέρες μετά την λαμπρή ημέρα του Πάσχα δηλαδή την περίοδο της Μεσοπεντηκοστής συνέβαινε λαμπρή πανήγυρις η οποία αξίζει να καταγραφεί και να διασωθεί έστω και ως διήγηση καθώς τα τελευταία χρόνια παρακμάζει και κινδυνεύει να εκλείψει οριστικά ως επακόλουθο της ψυχρότητας και αδιαφορίας των ανθρώπων για τα αρχαϊκά (για τις παλιές συνήθειες).