Το Καδήκιοϊ είναι κωμόπολι με περίπου 300 περίπου οικογένειες οι οποίες μιλούσαν την ελληνική γλώσσα. Απ την Αμισό (Σαμψούντα) απείχε 25 λεπτά της ώρας. Οι κάτοικοι του Καδήκιοϊ γνώριζαν απ την παράδοση τους ότι προέρχονταν απ την κατεστραμμένη αρχαία Αμισό (Καρά Σαμψόν) και εξάγεται το συμπέρασμα ότι αυτή η ιδιαίτερη αξίωση τους είναι ισχυρή καθώς κανέναν άλλο χωριό ή κάτοικοι άλλων χωριών πέριξ της Αμισού δεν διατηρούσαν παρόμοια αξίωση. Δικαίως συνέβαινε κάτι τέτοιο καθώς οι λοιποί Έλληνες απ τα περίχωρα της Αμισού είναι μαρτυρημένο ότι προέρχονταν από εσωτερική μετανάστευση απ την επαρχία της Χαλδίας ή της Τραπεζούντας καθώς αυτό αποδεικνύεται και απ το γλωσσικό ιδίωμα που λαλούσαν. Η γλώσσα που μιλούσαν οι κάτοικοι του Καδήκιοϊ είναι πολύ διαφορετική από εκείνη των πέριξ περιοχών καθώς αποδεικνύεται λεπτότερης καταγωγής. Το Καδήκιοϊ καλείτο απ τους κατοίκους του ως Άνω Αμισός.
25 ημέρες μετά την λαμπρή ημέρα του Πάσχα δηλαδή την περίοδο της Μεσοπεντηκοστής συνέβαινε λαμπρή πανήγυρις η οποία αξίζει να καταγραφεί και να διασωθεί έστω και ως διήγηση καθώς τα τελευταία χρόνια παρακμάζει και κινδυνεύει να εκλείψει οριστικά ως επακόλουθο της ψυχρότητας και αδιαφορίας των ανθρώπων για τα αρχαϊκά (για τις παλιές συνήθειες).

Το χωριό Ρυάκ ή Ρυάκιο ανήκε στην επαρχία Τορούλ (Άρδασσας) του νομού Τραπεζούντας. Ήταν χωριό αμιγώς ελληνικό και είχε 100 περίπου κατοίκους που επιμερίζονταν σε 15 με 20 οικογένειες όλες ελληνικές. Ήταν ορεινό χωριό σε υψόμετρο 1500 μέτρα που περιβαλλόταν από ψηλά βουνά κατάφυτα από έλατα, πεύκα και βελανιδιές. Μεταξύ των γύρω βουνών ξεχώριζε το όρος Γκάγκανα στην κορυφή του οποίου υπήρχε ένας θεόρατος και επιβλητικός ογκόλιθος που δέσποζε στο γύρω τοπίο, πίσω απ τον οποίο βρίσκονταν τα χωριά Τσίτη και Κορόνιξα.
Στην κοινότητα Ρυακίου υπάγονταν κι άλλα δύο πιο μικρά χωριά, το Μουρτσανή και το Παξόπον.
Το δημοτικό σχολείο του χωριού θαρρώ πως ήταν τριτάξιο και είχε δάσκαλο τον Αλέξανδρο Χρυσονίδη (γαμπρό από αδερφή του συγγραφέως Σάββα Παπαδόπουλου), ενώ στο Μουρτσανή δάσκαλος ήταν ο Ιορδάνης Στεφανίδης.Η εκκλησία (ναός) του Ρυακίου ήταν αφιερωμένη την Κοίμηση της Θεοτόκου. Εκτός απ αυτήν υπήρχαν στο χωριό και τέσσερα παρεκκλήσια : της Ανάληψης του Σωτήρος – του Αι-Γιώργη – του Αι-Γιάννη και του Αι-Σωτήρα (Μεταμόρφωση του Σωτήρος Χριστού) όπου υπήρχε και πηγή που ανέβλυζε μεταλλικό νερό. Στο χωριό υπήρχε κι ένας μεγάλος βράχος με αρκετά μεγάλη έκταση σε σχήμα τραπεζοειδές. Πάνω σ’ αυτόν τον βράχο την ημέρα της πανηγύρεως της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος (6η Αυγούστου) συγκεντρωνόταν πολύς κόσμος απ’ όλο το χωριό καθώς και ο αείμνηστος Κοσμάς Χρυσονίδης από το Μουρτζάνι με τα τρία του παιδιά, τον Νίκο που έπαιζε τη λύρα και τον Σωκράτη και τον Ίσουν που τραγουδούσαν πολύ μελωδικά. Σήμερα ( αναφέρεται στο έτος ) αυτά τα τρία παιδιά βρίσκονται στη ζωή και κατοικούν το χωριό Μακρυνίτσα Σερρών. Έχουν περάσει το 80ο έτος της ηλικίας τους και έχουν χάσει την όραση τους.

Το Σάββατο του Λαζάρου, τα παιδιά γύριζαν τα σπίτια ψάλλοντα την ανάσταση του Λαζάρου και οι νοικοκυρές τα φίλευαν με βρασμένες ρόκες και ξερά φρούτα (λεφτοκάρυα, καρύδια, τσίρια). Μετά το 1900, αυτό το έθιμο είχε λησμονηθεί πια. Την ίδια ημέρα του Λαζάρου, κάθε νοικοκυρά ετοίμαζε κερκέλια (κουλούρια από σταρένιο αλεύρι) λίγο πιο χοντρά από τα συνηθισμένα της αγοράς, χωρίς σουσάμι, το οποίο ήταν άγνωστο στη Σαντά.
Τα παιδιά ετοίμαζαν ένα κλαδί Βαϊου (ποικιλία λεύκης) ανθισμένο, ένα καλαθάκι όπου μέσα θα έβαζαν τα φιλέματα που ήταν αυγά και ένα κομμάτι σπάγκου όπου μέσα θα περνούσαν τα κερκέλια που θα μάζευαν.
Την Κυριακή των Βαϊων μετά την απόλυση της εκκλησίας, έπαιρναν απ’ τη μάννα τους ένα κερκέλ’ διπλάσιο στο μέγεθος απ’ τα κανονικά, ειδικά καμωμένο για γούρι κι άρχισαν να γυρίζουν τα σπίτια τραγουδώντας : “Θεία-Θεία των Βαϊων, δός κερκέλ’ κι εμέν’ ωβόν” δηλαδή : Θεία σήμερα των Βαϊων στους άλλους δώσε κουλούρι και σε μένα αυγό.

Ο κ. Αντώνιος Παπαδόπουλος, δημοδιδάσκαλος Χορτοκοπίου, ο άλλοτε προϊστάμενος του Γραφείου της Επιτροπής Προσφύγων Τραπεζούντος συνέγραψε μια περισπούδαστη Ιστορική Μελέτη για την ιδιαίτερη του πατρίδα το Χορτοκόπ’ της περιφέρειας Ματσούκας.
Η μελέτη αυτή είναι εμπεριστατωμένη και λεπτομερής και αποτελεί σοβαρή συμβολή στην ιστορία του τόπου εκείνου. Τα σημαντικότερα σημεία αυτής της μελέτης δημοσιεύονται παρακάτω :
Η Κωμόπολις Τζεβιζλίκ (Δικαιόσημον) βρίσκεται στο νότιο μέρος της Τραπεζούντας σε απόσταση 25 χιλιομέτρων επι της αμαξωτής οδού Τραπεζούντας – Ερζερούμ στη συμβολή των ποταμών Πυξίτη (Μεϊράμ Ανέ ή Παναγίας) και του Πρυτάνεως ( Μάτσκα Τερεσί ) σύμφωνα με τον αρχιμανδρίτη Πανάρετο Τοπαλίδη, συγγραφέα της Ιεράς Μονής Βαζελώνα.

Η αποπεράτωση του Ιερού Ναού της Υπαπαντής του Σωτήρος στα Κοτύωρα συντελέστηκε το 1902 με 1903. Έως τότε οι κάτοικοι της ομώνυμης ενορίας εκκλησιάζονταν σε πολύ χαμηλότερη και φτωχική εκκλησία, χτισμένη πρόχειρα απ τους πρώτους οικιστές του τόπου, άποικους απ’ την Αργυρούπολη και την περιφέρεια της μετά το 1765.
Ο ναός χτίστηκε σύμφωνα με το σχέδιο του ναού της Αγίας Τριάδος της Αμισού. Επιβλητικός σε εμφάνιση με τις πελεκητές πέτρες των τοίχων, με τον ψηλό τρούλο και το κωδωνοστάσιο, δέσποζε πάνω στη βραχώδη παραλία απ’ όπου τον προστάτευε πανύψηλος τοίχος που περιλάμβανε και τον αυλόγυρο της Ψωμιάδειου Σχολής, ενώ στα δυτικά του είχε τον δημόσιο δρόμο των Κοτυώρων.
Η ανέγερση είχε αρχίσει το 1885 περίπου και κράτησε πολύ καιρό. Χτίστηκε με αλλεπάλληλους εράνους μεταξύ των λίγων πλουσίων αλλά και με τις φτωχικές κατ’ επανάληψη εισφορές των οικιστών της περιοχής. Στο χτίσιμο προσφέρθηκε η προσωπική εργασία των απλών ανθρώπων για την μεταφορά της πέτρας απ’ το λατομείο του τόπου, καθώς επίσης και ασβέστη και άμμου.
Αφηγείται ο συγγραφέας του παρόντος :
“…θυμάμαι, σαν σήμερα, τον γιγαντόσωμο άντρα, τον Τάσο Καπαλού που μετέφερε τις Κυριακές και γιορτές, απ’ το τελωνείο, στην πλάτη του, ως προσωπική προσφορά εργασίας, βαρύτατες πλάκες από μαλακές πελεκητές πέτρες της Οινόης για το στρώσιμο το δαπέδου της εκκλησίας”.