Εισήγηση στο 3ο συνέδριο Ποντιακού Πολιτισμού, Χορού και Ενδυμασίας. Εισηγητής Βασίλειος Β. Πολατίδης Οικονομολόγος,Τραπεζικός, Χοροδιδάσκαλος, Μουσικός, Ερευνητής του Ποντιακού χορού και της λαογραφίας.

Κύριε πρόεδρε, αγαπητά μέλη, συνάδελφοι, αγαπητοί πατριώτες. Θέλω κατ' αρχήν να ευχαριστήσω την Παμποντιακή Ομοσπονδία Ελλάδος για τη δεύτερη τιμή και πρόσκληση που μου απήφθυνε να μιλήσω σήμερα.Η δική μου ενασχόληση με την παράδοσή μας αφορά στο χορό, τη μουσική και το τραγούδι και κατ΄ επέκταση το ρυθμό τις μελωδίες και τα κατά τόπους γλωσσικά ιδιώματα. Επομένως το θέμα της σημερινής μου εισήγησης δεν θα μπορούσε να είναι άλλο από αυτό, «της λαϊκής μουσικής παράδοσης των Ελλήνων του Πόντου - Μελωδίες - Όργανα - Οργανοπαίκτες». Εύχομαι λοιπόν, καλή επιτυχία στις εργασίες του συνεδρίου. Στη σημερινή μου εισήγηση θα αναφερθώ επιμέρους :

Σ’ σο χωρίον 'μουν έτον είνας γάρη, έξυπνεσα και καματερέσα. Έρθανε ας σο Γαρέπερτσιν τη Σαμψούντας, ελίγον πιο μακρά ας σα χωρία π’ έρθανε τ’ εμετέρ. Πάντα εδούλευεν άμον την μάνα μ’ και αφορισμενίας ‘κ̆’ έσκωνεν ας σην καν’νάν. Έναν ημέραν είδεν η πρωτάρα σο μαντρίν ατούν θα γεννά, έρθαν τα νερά τη χτηνί και το μουσκάρ’ θα γεννίεται.

Σα παλαιά τα χρόνια̤ ερούξεν ση Κανί τα χωρία ο γουρζουλάς. Πολλούς εντώκεν και πολλοί επέθαναν ασόν γουρζουλάν. Το μιλέτ εχάσεν το νούν’αθες και ερούξεν σ’ Άϊς και σα παρακκλήσια̤. Σο Κάν Αεθοδωρέτ εκλειδώθαν απές σον Αεθόδωρον και παρεκάλ’ναν την χάριν-ατ να κουρταρεύει-ατς ασο κακόν. Σαν Αε-Θόδωρον απέσ’ έσαν πολλά παρεκκλήσια̤. Απάν’ σον γυναικαρίον έτον Αε-Χαράλαμπον. Εκιαπάν’ επήγαν οι Αποστολάντ με το σόϊν-ατουν. Έναν βράδον σα μεσάνυχτα όλ’ έσαν τοπλαεμέν’ εκιαπέσ’.

Κόρασον εβοτάνιζεν αφκά σ’ εναυλοτόπιν, κι’ αποκουμπίγαν τα κουμπιά τσ’, κι εφάνθαν τα προσκάρδια̤ τσ’. Κι έρθεν ο Γιάννες να δια̤βαίν’ λιγοθυμά και ρούζει. Κι έρται η μάν’ ατ’ ερωτά ; Γιάννε μου, ντο πονεί ‘σε; -Μάνα, πονεί το κιφάλι μ’ ταράζει το καρδόπο μ’. Σάν τρομάζ’νε τα γόνατα μ’, φογούμαι εφαρμακώθα. -Υιέ μ’ λιάς έν’ τριφάρμακον άμον τη κόρτσ’ η αγάπη. -Μάνα, σ̆κίσον την κάρδια̤ μου και τέρ’ απέσ’ ντο έχει. Κι οφίδ’ αν έν’ σκοτώντσ’-ατο, κι αγάπ’ αν έν’ ας λάμπει, κι αν έν’ τη κόρτσ’ η καμονή, ας καίει και μανίζει.

Λεξιλόγιο:
Βοτάνιζε = θέριζε χόρτα. Εναυλοτόπιν = στην περιοχή του χωριού. Προσκάρδια̤ = στήθη. Εφαρμακώθα = δηλητηριάστηκα. Λιάς = είθε / μακάρι. Τριφάρμακον = πανάκεια. Μανίζει = μανέα / μουντζούρα. Καμονή = πόθος.

Πηγή : Γεώργιος Κανδηλάπτης, Ποντιqκά φύλλα τεύχος 11ον (1937)

Κι όντας έμνε μικρόν παιδίν
κι ωρίαζα τ’ αρνόπα,
σα ψηλά ψηλά βόσ̆κιζα
σα χαμηλά ελάλνα,
ωρίαζα και τον γιαγκάζ
ατού σα γονοκώλια.
Γιαγκάζ, θα γυκαικίζω σε
φορτού τα καλαμάνια.
Εσύ κόρη που κρύφκεσαι
κι αφκά σα καλαμάνια,
έρται ώρα και κρύφκεσαι
αφκά σο παλληκάρι.
Λιάσ’ αιματούτ’ η κάρδια̤ σου
κ’ ελιάς κι εμέν’ τον ξένον.
Ξένε μ’ σα ξένα αρρωστούν,
κανένας πέντ’ ημέρες.
Σ’ εσέναν πέντ’ ημέρες
έν’ σ’ εμέναν πέντε χρόνια̤.

Λεξιλόγιο:
Ωρίαζα = φύλαγα. Ελάλνα = λαλούσα (οδηγούσα). Γιαγκάζ = άτακτος, οχληρός. Καλαμάνια = είδος βρώσιμου χόρτου. Λιάς = είθε – μακάρι. Ελιάς = ελεείς.

Πηγή : Γεώργιος Κανδηλάπτης, Ποντιακά φύλλα τεύχος 11ον (1937)

Γνωρίστε τα χωρία της επαρχίας Χαλδίας - Α ΜΕΡΟΣ

Γνωρίστε τα χωρία της επαρχίας Χαλδίας - Β ΜΕΡΟΣ

Γνωρίστε τα χωρία της επαρχίας Χαλδίας - Γ ΜΕΡΟΣ