Ανδρέας ο Πρωτόκλητος, Απόστολος εκ των δώδεκα
Η ήρεμη καρδιά του απλοϊκού ψαρά της Γεννησαρέτ ήταν φτιαγμένη γιά να δεχθεί το φως, τα λόγια των προφητών για την έλευση του Μεσσίου είχαν και τήν καρδιά του γλυκάνει και τη σκέψη του ετοιμάσει.
Το αυστηρό κήρυγμα του Ιωάννου του Βαπτιστού τον είχε τραβήξει πολύ.
Ήταν δε μαθητής του Ιωάννου ,όταν μια μέρα άκουσε από το στόμα του να λέει:
" Ίδε ο αμνός του Θεού, ο αίρων την αμαρτίαν του Κόσμου. "
Είχε φανεί η γλυκειά και αγαπημένη μορφή του Ιησού να πλησιάζει. 0 Ανδρέας μαζί με τον Ιωάννην Τον πλησιάζουν και ο Κύριος τους ρωτάει " τί ζητείτε; " Έτοιμοι να λιποθυμίσουν από την χαρά τους ,Του απάντησαν: "Κύριε, πού μένεις; Έρχεσθε και ίδετε". Τον ακολούθησαν και ήταν ίσως η πιο ευτυχισμένη μέρα της ζωής τους, γιατί την έζησαν κοντά Του, Τον πλησίασαν για πρώτη φορά.
Και όταν ο Ανδρέας συνάντησε τον αδερφό του Πέτρο του είπε με χαρά και ενθουσιασμό "ευρήκαμεν τον Μεσσίαν".
Και με λόγια δυνατά τον έπεισε και τον έφερε και αυτόν κοντά στον Ιησού. Και μιά ανοιξιάτικη καί λουλουδιασμένη αυγή ο Ήλιος της Δικαιοσύνης τον κάλεσε εκεί στην ακροθαλασσιά κοντά Του για πάντα.
Αυτή την στιγμή σκέπτομαι και μακαρίζω τον Απόστολο Ανδρέα,, αλλά μήπως και εμείς δεν έχουμε τέτοιες προσκλήσεις;
Πολλές, αν η προέλευσή τους είναι ο πόνος, τις δεχόμεθα για λίγο, ύστερα πάλι ξεχνάμε και τούτο συμβαίνει γιατί δεν Τον αγαπάμε τον Ιησού μας τόσο δυνατά, όσο οι απλοϊκοί εκείνοι ψαράδες.
Αυτού λοιπόν του ευτυχισμένου Αποστόλου, του Ανδρέα που πρώτος είδε τον Χριστόν και πρώτος εκλήθη από Αυτόν (που γι' αυτό και πρωτόκλητος ονομάσθηκε από την Αγία μας Εκκλησία) εορτάζει ο χριστιανικός κόσμος τήν μνήμην του στις 30 Νοεμβρίου. Είναι η ημέρα που υπέστη το μαρτυρικό τέλος του εις την Πάτρα΄
Τον σταύρωσε ανάποδα ο ανθύπατος Αιγεάτης και με το τίμιο αίμα του εποτίσθη η ελληνική γη όπως είχε ποτισθεί και με τον τίμιο ιδρώτα του. Η ελληνική Βιθυνία, ο εύξεινος Πόντος, η Θράκη, Η Μακεδονία, η Ήπειρος, όλη γενικά η Ελλάδα πλημμύρισε με το θείον κήρυγμα του Αποστόλου Ανδρέα. Ακόμη και η εκκλησία του Βυζαντίου που απετέλεσε τήν καρδιά της ορθοδοξίας ιδρύθηκε από αυτόν.
Εγκατέστησε δε πρώτον επίσκοπον του Βυζαντίου τόν Απόστολο Στάχυν, του οποίου διάδοχος είναι ο Οικουμενικός Πατριάρχης.
Όταν έφθασε στην Πάτρα ο λόγος του ήταν σεισμός. Έσεισε από τα θεμέλια την ειδωλολατρικήν θρησκείαν και η ίδια η γυναίκα του Αιγεάτη, Μαξιμίλλα επίστευσε στο Χριστό.
Σάλος τρομερός σηκώθηκε από τους φανατικούς ειδωλολάτρες και τελικά τον σταύρωσαν σε σχήμα Χ σε ηλικία 80 ετών, ο Αιγεάτης δε, δεν επέτρεψε από την κακίαν του ούτε το λείψανόν του να θάψουν. Μα η θεία δίκη τον τιμώρησε. Κατελήφθη από μανία και αυτοκτόνησε σαν τον Ιούδα.
Η γυναίκα του τότε εις μνήμην του Αποστόλου Ανδρέα, μοίρασε πολλά χρήματα εις του φτωχούς. Ο δε πρώτος επίσκοπος Πατρών ο Στρατοκλής, που είχε χειροτονηθεί από τον Απόστολο Ανδρέα κήδευσε το σώμα σεμνοπρεπώς.
Ανδρέας (ή Ανδρεύς ή Ανδρείας ) ήταν αδελφός του Σίμωνα Πέτρου . Φέρει ελληνικό όνομα και καταγόταν από την πόλη Βηθσαϊδά της Γαλιλαίας . Οι γονείς του ονομάζονταν Ιωνάς ή Ιωάννης και Ιωάννα . Με τον αδελφό του, Σίμωνα Πέτρο, μετερχόταν το επάγγελμα του ψαρά στη λίμνη της Τιβεριάδος. Η Καινή Διαθήκη ουσιαστικά σιωπά για το πρόσωπό του ενώ οι σχετικές παραδόσεις και θρύλοι πολλαπλασιάζονται από τον 3ο αιώνα και ιδιαίτερα κατά τον 8ο και 9ο αιώνα.
Ο Ανδρέας μαζί με τον αδελφό του τον Πέτρο ήταν οι πρώτοι που κλήθηκαν και ακολούθησαν τον Χριστό. Έτσι, ο Ανδρέας αποκαλείται και «Πρωτόκλητος». Η ιστορία της ζωής του Ανδρέα μέχρι την Σταύρωση , την Ανάσταση και την Ανάληψη , υπήρξε σχεδόν ίδια με εκείνη των άλλων μαθητών. Μετά την Πεντηκοστή και το σχηματισμό της πρώτης Εκκλησίας, με τον αδερφό του Πέτρο και άλλους μαθητές βρέθηκαν στη Σινώπη του Ευξείνου Πόντου και εκεί έδρασε ανάμεσα στους Εθνικούς και Ιουδαίους, έχοντας ως ορμητήριο μια νησίδα κοντά στη Σινώπη. Από τη Σινώπη ο Ανδρέας μαζί με το Ματθία και άλλους μαθητές πήγαν στην Αμισό (Σαμψούντα), όπου ίδρυσαν Εκκλησία. Αφού περιήλθε τις περιοχές του Πόντου, της Ιβηρίας και την Παρθία γύρισε στα Ιεροσόλυμα μάλλον το 34 μ.Χ. για να γιορτάσει το Πάσχα με τους λοιπούς μαθητές.
Στη δεύτερη πορεία του, μέσω της Αντιοχείας , πήγε στην Έφεσο , τη Λαοδίκεια της Φρυγίας , την Οδυσσούπολη της Μυσίας , στη Νίκαια και την ευρύτερη περιοχή της Βιθυνίας , τη Νικομήδεια , τη Χαλκηδόνα , την Άμαστρη , για να καταλήξει και πάλι στη Σινώπη . Αργότερα επισκέφτηκε τη Σαμψούντα και την Τραπεζούντα , τους Αλανούς, τους Ζηκχούς, τους Βοσπορινούς και τους Χερσονήτες για να επιστρέψει στη Σινώπη. Στη συνέχεια πέρασε από το Βυζάντιο , την Ηράκλεια της Θράκης , τη Μακεδονία και την Πελοπόννησο με τελικό σταθμό την Πάτρα . Με ορμητήριο την Πάτρα ο Ανδρέας κήρυττε σε όλη την Αχαΐα την εποχή που ήταν ανθύπατοι ο Λεσβίος και ο διάδοχος του Αιγεάτης. Εκεί η διδασκαλία του καρποφόρησε και με τις προσευχές του θεράπευσε θαυματουργικά πολλούς ασθενείς. Ακόμα και η Μαξιμίλλα, σύζυγος του ανθύπατου Αιγεάτου, αφού τη θεράπευσε ο Απόστολος από τη βαρειά αρρώστια που είχε, πίστεψε στο Χριστό. Το γεγονός αυτό εκνεύρισε τον ανθύπατο και με την παρότρυνση ειδωλολατρών ιερέων συνέλαβε τον Ανδρέα και τον οδήγησε στο μαρτύριο με σταυρικό θάνατο, πιθανώς την εποχή του διωγμού του Νέρωνα . Το λείψανό του έθαψε με ευλάβεια ο πρώτος επίσκοπος Πατρών Στρατοκλής .
Η παράδοση για χρήση χιαστού σταυρού κατά την θανάτωση του απόστολου Ανδρέα προέρχεται από τη Δύση και ανάγεται στο 10 με 12ο αιώνα . Η παράδοση που αναφέρει ότι σταυρώθηκε στην Πάτρα θεωρείται "μεταγενέστερη και αναξιόπιστη" ενώ πιστεύεται ότι η παράδοση που θεωρεί ότι απόστολος Ανδρέας θεμελίωσε την εκκλησία του Βυζαντίου αποτελεί μεταγενέστερη επινόηση.
Η σκωτική παράδοση θεωρεί τον Ανδρέα προστάτη άγιό της από το 750 και θέλει το λείψανό του να μετακομίστηκε στη Σκωτία . Η σημαία των Πικτών και Σκώτων έφερε τον χιαστό Σταυρό , σύμβολο του μαρτυρίου του Αγίου Ανδρέα, ο οποίος μετά την ένωση της Σκωτίας με την Αγγλία συμπεριελήφθη στην Αγγλική σημαία. Υπάρχει επίσης αρχαία ρωσική παράδοση για την εισαγωγή του χριστιανισμού στην Ρωσία από τον Απόστολο Ανδρέα, καθώς θρυλείται ότι έφτασε κηρύττοντας μέχρι το Κίεβο .
Ο Απόστολος Ανδρέας είναι πολιούχος της Πάτρας . Το Οικουμενικό Πατριαρχείο τον τιμά ως ιδρυτή του και πρώτο επίσκοπο Βυζαντίου και στις 30 Νοεμβρίου , ημέρα μνήμης του, τελεί τη θρονική του εορτή.
Απολυτίκιο (ήχος δ΄)
Ως των Αποστόλων Πρωτόκλητος
και του κορυφαίου αυτάδελφος
τον Δεσπότην των όλων, Ανδρέα,
ικέτευε, ειρήνην, τη οικουμένη δωρήσασθαι
και ταις ψυχαίς ημών το μέγα έλεος .
Απολυτίκιο έτερο (ήχος α΄)
Φωνήν του βαπτιστού του βοώντος ακούσας
αμνόν τον του Θεού ηκολούθησας χαίρων
Ανδρέα παμμακάριστε, Αποστόλων πρωτόκλητε.
Όθεν έθνεσι την σωτηρίαν κηρύξας
και εν αίματι υπέρ Χριστού εναθλήσας
αξίως τιμάσαι νυν.
Κοντάκιο (ήχος β΄)
Τον της ανδρείας επώνυμον θεηγόρον
και μαθητών τον πρωτόκλητον του Σωτήρος
Πέτρον τον σύγγονον ευφημήσωμεν
ότι, πάλαι τούτω και νυν εκέκραγεν,
ευρήκαμεν δεύτε τον ποθούμενον.
Μεγαλυνάριο του Αγίου Ανδρέα
Χαίροις ο Πρωτόκλητος μαθητής
χαίροις σωφροσύνης και ανδρείας στήλη λαμπρά ,
χαίροις ο του πάθους κοινωνός του Κυρίου
Απόστολε θεόπτα, Ανδρέα πάντιμε
