Ο Άγιος Κανίδιος από την Τσολόχ̌αινα της Χαλδίας του Πόντου, συναθλητής του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Ευγενίου του Τραπεζουντίου
Από την Θρησκευτική παράδοση των Ελλήνων του Πόντου.
“Τη ΚΑ’ (21η) Ιανουαρίου, οι Άγιοι Μάρτυρες Κάνδιδος ή Κανίδιος, Ευγένιος, Ουαλεριανός και Ακύλας οι εκ Τραπεζούντος, ξίφει τελειούνται. Ούτοι οι άγιοι μαρτύρησαν κατά τους χρόνους του Διοκλητιανού και Μαξιμιανού και Λυσίου Δουκός εν έτει 292, διότι κρυπτόμενοι ούτοι εις τα όρη της Τραπεζούντος συνελήφθησαν οι τρείς εξ’ αυτών ως Χριστιανοί υπό του Λυσίου και ομολογήσαντες τον Χριστόν, εξορίζονται εν τίνι στενώ φρουρίω της χώρας των Λαζών, Πιτνούς ονομαζομένω. Εκείθεν δε φέρονται εις την Τραπεζούντα και παρασταθέντες εις τον Δούκαν Λυσίαν, καταξεσχίζονται εις τας σάρκας και βούνευρα. Έπειτα κρεμασθέντες, ξεσχίζονται με σιδηρά ονύχια και κατακαίονται με ανημμένας λαμπάδας. Επειδή δε οι τιμωρούντες τους Αγίους δήμιοι έπεσον πρηνείς εις την γήν, εταράχθη ο Λυσίας και επρόσταξεν να φυλακισθώσι οι Άγιοι. Μετ’ ολίγας ημέρας ευρέθη ο Άγιος Ευγένιος, συλλαμβάνεται και ομολογήσας τον Χριστόν δέρεται ασπλάχνως, είτα επήγεν μετά του Λυσίου εις τον ναόν των ειδώλων και προσευχηθείς κατέρριψεν όλα τα είδωλα καταστήσας αυτά κόνι. Όθεν εξαπλωθείς με σχοινία, εδάρη δια χοντρών ράβδων, έπειτα δε εκρεμάσθη και εξεσχίσθη δυνατά εις τας πλευράς με σιδηρά ονύχια και εφλογίσθη με αναμμένας λαμπάδας. Ύστερον δε έτριψαν τας πληγάς του με άλας και όξος δριμύτατον. Μετά ταύτα έβαλαν ομού και τους τέσσαρας Αγίους εντός αναμμένης καμίνου και επειδή έμειναν αβλαβείς, απεκεφαλίσθησαν και έλαβον οι μακάριοι τους στέφους του Μαρτυρίου”. Αυτά αναφέρονται στον Μέγα Συναξαριστή της Ορθοδόξου Εκκλησίας στον 1ο τόμο, στις σελίδες 540-541.