Ιωάννης Ιωσήφ Λαζαρόπουλος

Written by Πολατίδης Βασίλειος. Posted in Εκκλησιαστικά πρόσωπα

Ο Ιωσήφ Λαζαρόπουλος γεννήθηκε στην Τραπεζούντα περί το 1310. Το βαπτιστικό του όνομα ήταν Ιωάννης. Ήταν νυμφευμένος και πατέρας δύο παιδιών, του Θεοφάνη και του Κωνσταντίνου. Λίγο πριν από το 1340 τιμήθηκε με το αξίωμα του σκευοφύλακος στο ναό της μονής της Αγίας Σοφίας Τραπεζούντος. Το 1340, μετά το θάνατο του αυτοκράτορα της Τραπεζούντας Βασιλείου Μεγάλου Κομνηνού και την άνοδο στο θρόνο της πρώτης συζύγου του, της Ειρήνης Παλαιολογίνας, ο Λαζαρόπουλος αναγκάσθηκε εξαιτίας των εμφύλιων συγκρούσεων να εγκαταλείψει τη γενέτειρά του και να ακολουθήσει στην Κωνσταντινούπολη την αυτοκράτειρα Ειρήνη την Τραπεζουντία, χήρα του Βασιλείου Μεγάλου Κομνηνού, και τα δύο ανήλικα τέκνα της κατά την περίοδο της εξορίας τους. Τον συνόδευε ο μεγαλύτερος γιος του Κωνσταντίνος, ενώ η σύζυγός του και ο μικρότερος γιος του παρέμειναν στην Τραπεζούντα.

Το 1349, όταν ο αυτοκράτωρ Μιχαήλ Μέγας Κομνηνός ήταν πλέον άρρωστος και σε προχωρημένη ηλικία, ο Λαζαρόπουλος, ύστερα από υπόδειξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Ιωάννη ΣΤ' Καντακουζηνού (1347-1354), επέστρεψε στην Τραπεζούντα με σκοπό να προετοιμάσει το κλίμα για την έλευση και την άνοδο στο θρόνο του Αλεξίου Γ' Μεγάλου Κομνηνού, γιου του Βασιλείου Μεγάλου Κομνηνού και της Ειρήνης Τραπεζουντίας. Μετά την ανάρρησή του, ο νέος αυτοκράτορας τον τίμησε για τη συμβολή του στην προσπάθειά του να ανέλθει στο θρόνο. Έτσι, μετά το θάνατο του μητροπολίτη Τραπεζούντος Νήφωνος Πτερυγιωνίτη (Μάρτιος 1364), επελέγη ο Ιωάννης Λαζαρόπουλος για να τον διαδεχθεί. Η χειροτονία του πραγματοποιήθηκε το επόμενο έτος (Απρίλιος 1365) στην Κωνσταντινούπολη από τον πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Φιλόθεο. Στην Τραπεζούντα επέστρεψε την Κυριακή του Πάσχα (13 Απριλίου 1365) και την Τρίτη του Πάσχα πραγματοποιήθηκε η ενθρόνισή του. Κατά τη χειροτονία του φαίνεται ότι έλαβε το όνομα Ιωσήφ.
Για τη δράση του Ιωσήφ Λαζαρόπουλου ως μητροπολίτη Τραπεζούντος δεν υπάρχουν στοιχεία. Εποίμανε τον λαό της Τραπεζούντας μέχρι τις 12 Νοεμβρίου 1367, οπότε και παραιτήθηκε από το μητροπολιτικό θρόνο για άγνωστους λόγους. Είναι πιθανόν ο Ιωσήφ να ήλθε σε σύγκρουση με τον Αλέξιο Γ΄, γεγονός διόλου ασύνηθες για τις σχέσεις των αυτοκρατόρων με τους μητροπολίτες Τραπεζούντος. Αρχικά ο μητροπολίτης αποσύρθηκε στη μονή Ελεούσης, μια παράκτια μονή της Κερασούντος, ενώ στη συνέχεια, εξαιτίας των πειρατικών επιδρομών των Τουρκομάνων, ζήτησε καταφύγιο στην Κωνσταντινούπολη, όπου πιθανότατα υπέβαλε και τυπικά την παραίτησή του. Η υπόθεση ότι ο Λαζαρόπουλος υπέβαλε την παραίτησή του στην Κωνσταντινούπολη ενισχύεται από το γεγονός ότι εμφανίζεται να υπογράφει την πράξη της ενδημούσας συνόδου του Ιανουαρίου 1368, με την οποία δινόταν η μητρόπολη του Πυργίου κατ' επίδοσιν στον μητροπολίτη Εφέσου Θεοδώρητο. Στη συνέχεια εικάζεται ότι επανήλθε στην Τραπεζούντα μέχρι τον Ιούλιο του 1368, οπότε αναχώρησε οριστικά για την Κωνσταντινούπολη. Πέθανε πριν από τον Δεκέμβριο του 1369.

Ο Ιωσήφ Λαζαρόπουλος υπήρξε συγγραφέας δύο παραλλαγών του Βίου του αγίου Ευγενίου. Ως προς το χρόνο συγγραφής των δύο έργων, οι απόψεις διίστανται. Ο μητροπολίτης Τραπεζούντος Χρύσανθος υποστηρίζει ότι τα δύο έργα του Λαζαρόπουλου γράφτηκαν μετά την επίσημη παραίτησή του από το μητροπολιτικό αξίωμα, ενώ αντίθετα ο J.O. Rosenqvist υποστηρίζει ότι γράφτηκαν κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη μονή της Ελεούσας. Τα δύο έργα είναι γραμμένα σε ρέουσα αρχαΐζουσα γλώσσα, ενώ περιέχουν πολύτιμες ιστορικές, εθνογραφικές, γεωγραφικές και τοπογραφικές πληροφορίες. Στο λόγο που συνέγραψε για τη γενέθλια ημέρα του αγίου Ευγενίου, ο Ιωσήφ Λαζαρόπουλος ενσωμάτωσε εγκώμιο για τον αυτοκράτορα Αλέξιο Β' Μέγα Κομνηνό, ο οποίος σύμφωνα με τον συγγραφέα είναι και ο υπεύθυνος της αναβίωσης της εορτής του αγίου Ευγενίου, που είχε καθιερωθεί επί βασιλείας Βασιλείου Μακεδόνος. Στο εγκώμιό του ο Ιωσήφ καταγράφει χαρακτηριστικά την ακμή της αυτοκρατορίας στα χρόνια της βασιλείας του Αλεξίου Β', ενώ ιδιαίτερη μνεία γίνεται στην πνευματική ανάπτυξη που γνώρισε η Τραπεζούντα την περίοδο εκείνη χάρη στην καλλιέργεια των τεχνών και των επιστημών, ειδικότερα της αστρονομίας και των μαθηματικών. Εντυπωσιακές είναι οι εικόνες μεγαλοπρέπειας και γλαφυρότητας που αναδύονται μέσα από τις περιγραφές των πανηγύρεων του αγίου Ευγενίου, στις οποίες σύμφωνα με τον συγγραφέα συμμετείχαν αυτοκράτορες, άρχοντες, κληρικοί και πλήθος λαού. Στο δεύτερο έργο του Ιωσήφ, τη σύνοψη των θαυμάτων, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η γλαφυρή και λεπτομερής περιγραφή της πολιορκίας της Τραπεζούντας το 1222-1223 από τον Σελτζούκο σουλτάνο Μελίκ (Melik). Ο Ιωσήφ αποδίδει τη λύση της πολιορκίας στη θαυματουργή παρέμβαση του αγίου Ευγενίου και της Παναγίας Χρυσοκεφάλου, ωστόσο ταυτόχρονα παραθέτει πολλές σημαντικές λεπτομέρειες για την εμπόλεμη σύρραξη στην οποία είχε οδηγηθεί ο Ανδρόνικος Α' Μέγας Κομνηνός με τον σουλτάνο.