Ιωάννης Πρωτοψάλτης ο Τραπεζούντιος (ακμή περ. 1730 † 1770)

Written by Πολατίδης Βασίλειος. Posted in Εκκλησιαστικά πρόσωπα

Ο Ιωάννης πρωτοψάλτης ο Τραπεζούντιος διακρίνεται από τον μεταγενέστερο του Ιωάννη πρωτοψάλτη τον Βυζάντιο †1866. Υπήρξε Δομέστικος (πρώτη μνεία για το 1727), αργότερα Λαμπαδάριος τα έτη 1728 με 1734-1736 και τέλος, Πρωτοψάλτης τη περίοδο 1734 ή1736 με 1770 της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας. Υπήρξε μαθητής του Παναγιώτου του Χαλάτζογλου.

Ιωάννης Πρωτοψάλτης ο Τραπεζούντιος 1770 - Παρακολουθείστε το βίντεο

Κατά τη μακρά διαδρομή της ψαλτικής του θητείας συνέχισε την παράδοση του δασκάλου και προκατόχου του, την οποία και καθιέρωσε ως το πρότυπο ψαλτικό ύφος του καιρού του. Το συνθετικό του έργο υπήρξε ανακαινιστικό και πλούσιο. Από τα πολλά πρωτότυπα μέλη του, τα πιο γνωστά είναι : α) Ο Πολυέλεος Δούλοι Κύριον σε Πρώτο Ήχο και Τέταρτο ('Αγια), β) Τα αργά Πασαπνοάρια του Όρθρου συντεθέντα με την προτροπή του Πατριάρχου Κυρίλλου το 1756, γ) Οι αργές Δοξολογίες, δ) Ο Καλοφωνικός Ειρμός Παιδοτόκον Παρθένον σε Τρίτο Ήχο, ε) Τα Κρατήματα Καλοφωνικών Ειρμών, κυρίως για τους Ειρμούς του Πέτρου Μπερεκέτη, και ορισμένα άλλα. Ασχολήθηκε επίσης συστηματικά και με την αντιγραφή μουσικών χειρογράφων, σώζονται έξι αυτόγραφά του για τα έτη 1728-1769. Το σημαντικότερο για τον Ιωάννη Πρωτοψάλτη αλλά και για την ιστορία της νεότερης Εκκλησιαστικής ουσικής παραμένει η αποφασιστική συμβολή του στη διαμόρφωση της αναλυτικής μουσικής σημειογραφίας, δημιουργώντας έτσι τις προϋποθέσεις που οδήγησαν στη λύση της Νέας Μεθόδου το 1814. Ήδη αρκετά νωρίς, πριν το 1728 εξήγησε, τρίτος κατά σειρά μετά τον Μπαλάσιο και τον Oικουμενικό Πατριάρχη Αθανάσιο τον Ε΄, το γνωστό Αλληλουάριο σε ήχο Βαρύ του Θεοδούλου, εξήγηση που επικράτησε ως τις έντυπες δημοσιεύσεις. Το σπουδαιότερο που συνέβει κατά τη δεύτερη πατριαρχεία 1752 -1757 του Κυρίλλου του Ε΄, ήταν ότι χρησιμοποίησε στη σύνθεση των δικών του μελών "τρόπον του γράφειν, όστις είναι διάφορος του παλαιού και κλίνει εις το εξηγηματικόν" (Χρύσανθος, Θεωρητικό, Τεργέστη 1832, σ. XLIX). Με τη ριζοσπαστική αυτή καινοτομία ο Ιωάννης Πρωτοψάλτης ο Τραπεζούντιος εγκαινιάζει αποφασιστικά την αναλυτική απλούστευση της σημειογραφίας την οποία και ολοκλήρωσαν εξελικτικά οι μεταγενέστεροι, ο μαθητής του Πέτρος ο Πελοποννήσιος, ο Πέτρος ο Βυζάντιος και ο Γεώργιος ο Κρης. Η δραστική αυτή καινοτομία του Ιωάννη Πρωτοψάλτη οδήγησε ακριβώς το μεγάλο αυτό πρόβλημα στην οριστική του λύση (δηλαδή τη Μεταρρύθμιση του 1814).