Η Ιερά Εικόνα της Παναγίας Σουμελά. Αφήγηση Χαζηβασιλειάδη Γ. Νικολάου από το Καπίκιοϊ της Τραπεζούντας
Ζυγώνω τα ογδόντα. Όταν ήμουν παιδί επτά ετών, έκαμα μαζί με τρία ακόμη παιδιά της ηλικίας μου μια εκδρομή στο μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά. Ήταν παραμονή του Αγίου Παύλου.
Πηγαίνοντας, ανταμώσαμε τον Σάββα τον Μουτούλ’, γέροντα άνω των ογδόντα ετών τότε, από την ενορία Τσιάχα από το χωριό μας, τα Έντιμα. Ήταν κρυπτοχριστιανός που φανερώθηκε εκείνα τα χρόνια. Η Ιερά Εικόνα της Παναγίας Σουμελά στον Πόντο. Πήγαινε κι εκείνος για το μοναστήρι, κι έτσι συνεχίσαμε τον δρόμο μας μαζί. Σαν φθάσαμε ‘ς σο Κοφρακόλιθον, κατάντικρυ στο μοναστήρι, ο γέρος μας είπε να κάτσουμε να ξεκουραστούμε και μας διηγήθηκε την ιστορία της Παναγίας Σουμελά, όπως την είχε ακούσει ο ίδιος από τον παππού του: “Τώρα που θα πάμε σε αυτό το μοναστήρι που αντικρύζετε, θα προσκυνήσετε την πιο θαυματουργή εικόνα της Παναγίας. Την εικόνα αυτή τη ζωγράφισε ο ίδιος ο Απόστολος Λουκάς όταν ακόμη ζούσε η Παναγία. Την ευλόγησε η ίδια η Παναγία και γι’ αυτό και έγινε θαυματουργός. Ο Απόστολος Λουκάς χάρισε την εικόνα στην γυναίκα του Διονυσίου του Αρειοπαγίτου που γένηκε πρώτος χριστιανός στην Αθήνα. Ο Διονύσιος ο Αρειοπαγίτης έχτισε ένα μοναστήρι κι έβαλε την Εικόνα αυτή μέσα και την ωνόμασαν Αθηνιώτισσα. Κάποτε κάηκε το μοναστήρι. Δύο καλόγεροι του μοναστηριού της, που τους λέγανε Βαρνάβα και Σωφρόνιο, έσωσαν την εικόνα και την πήγαν αλλού. Μία ημέρα άκουσαν μια φωνή που ήρχετο απ’ το μέρος της Εικόνας που τους έλεγε να την ακολουθήσουν και είδαν την Εικόνα της Παναγία να πετάει από την θέση της και να τραβά προς την Ανατολή. Είναι μεγάλη ιστορία. Που να σας τα λέω όλα λεπτομερώς! Οπωσδήποτε ύστερα από πολλές περιπέτειες, ο Βαρνάβας και ο Σωφρόνιος κατόρθωσαν να έρθουν έως εδώ, στο βουνό του Μελά και να βρουν την Εικόνα καθισμένη πάνω σε μια πέτρα μέσα στο σπήλαιο που βλέπετε σ’ εκείνη την κορφή. Αν θα σας εξιστορήσω τώρα τα θαύματα που έκαμε, τις απόπειρες που έγιναν για να την κλέψουν οι Αρμένιοι και να την καταστρέψουν οι τούρκοι, δε θα τελειώσω ποτέ. Μόνο ένα πράγμα να ξέρετε. Ήταν τόσο πολλά και τόσο μεγάλα τα θαύματα της ώστε όλοι οι δικοί μας βασιλιάδες Κομνηνοί, και όλοι οι τούρκοι οι σουλτάνοι έπεσαν την προσκύνησαν και χάρισαν στο μοναστήρι όλα τα χωριά αυτών των ποταμιών. Να ξέρετε πως αν δεν μας προστάτευε τόσα και τόσα χρόνια η Παναγία Σουμελά, κανένας χριστιανός δεν θα απέμενε σε αυτόν τον τόπο. Η χάρη και η δύναμη της ήταν και είναι η σωτηρία μας. Και τα άλλα τα μοναστήρια μας εβοήθησαν πολύ. Αλλά οι τούρκοι αυτήν την Παναγία που θα προσκυνήσετε σε λίγο κι εσείς μόνο αυτή εφοβούντο και εσέβοντο”. Αυτά κι άλλα πολλά μας είπε ο γέρο Μουτούλ΄τς. Τα θυμήθηκα σαν να ήταν χθες, τώρα που διάβασα πως χτίζουν νέο μοναστήρι για την Εικόνα της. Να βοηθάει η χάρη της και να γίνει μια ώρα νωρίτερα. Ίσως να προκάνω να προσκυνήσω άλλη μια φορά την Παναγία μας και να πεθάνω ήσυχος, ευλογώντας εκείνους που μας χάρισαν την τελευταία αυτή παρηγοριά. Χριστιανισμός στον Πόντο / Θρησκευτικές Παραδόσεις
Απολυτίκιον της Ιεράς Εικόνος της Υπεραγίας Θεοτόκου της επονομαζομένης Σουμελά
Σουμελά εκ του όρους του εν Πόντω, Πανύμνητε
η αγία Εικών σου ώσπερ θείον κειμήλιον,
εις Βέρμιον μετήχθη ευλαβώς, πηγάζουσα ημίν αγιασμόν
η προσπίπτοντες Παρθένε, πανευσεβώς από ψυχής βοώμεν σοι
δόξα τη παρθενία σου, Αγνή, δόξα τοις μεγαλείοις σου,
δόξα τη προς ημάς σου χρηστότητι, Δέσποινα!
Εκ της Θ' Ωδής του Παρακλητικό Κανόνα εις την Υπεραγίαν Θεοτόκον
Ἄλαλα τὰ χείλη τῶν ἀσεβῶν,
τῶν μὴ προσκυνούντων, τὴν εἰκόνα σου τὴν σεπτήν,
τὴν ἱστορηθεῖσαν, ὑπὸ τοῦ ἀποστόλου,
Λουκᾶ ἱερωτάτου, τὴν Ὁδηγήτριαν.
Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com
