Μεγάλη Σαρακοστή και Πάσχα. Λαογραφικά στοιχεία εκ Τραπεζούντος Πόντου
Καθαροδευτέρα.
Η πρώτη ημέρα της μεγάλης νηστείας στον τόπο μας, ήταν πράγματι ημέρα καθαριότητας. Πρώτα-πρώτα όλα τα μαγειρικά σκεύη έπρεπε να καθαριστούν. Θα εβράσκουσαν τα σ̆κεύα̤ ‘ς έναν τρανόν χαλκόν απέσ’ με σαχταροζούμ’ (κατενήν) και οι κοδέσπενες θ’ απομανικούσαν και θα έτριφταν να εβγάλ’νε όλα̤ τα λίγδας. Αυτό γινόταν και για σκεύη που δεν χρησιμοποιούνταν ποτέ. Πρέπ’ έλεγεν η σχωρεμένη η θεία μου, να στράφτ’νε τα τέσσερα μερόδες και με τη νηστεία και με τα μετάνα̤ς να καθαρίζομε την ψύν’ εμουν και τ’ απέσ’ εμουν. Την Καθαρή Δευτέρα άρχιζε το Θοδώρισμαν. Επι τρείς ημέρες οι περισσότερες γριές και πολλές νέες δεν έτρωγαν ούτε έπινα νερό.
Read more ... Add new comment
Μια απ τις δειράδες (κορυφογραμμές) της οροσειράς του ΑϊΚώστα, κατερχόμενη προς βορρά αποτελεί τη ράχη που διαχωρίζει την κτηματική περιοχή μεταξύ Άδισσας και Χαβίανας – Θόμπορας αφενός και Ζουγουδέν αφετέρου κι όσο προχωρά παραπέρα σχηματίζει το μεταλλειοφόρο βουνό του Κουντέν του οποίου η εκμετάλλευση γινόταν ταυτόχρονα στα μεταλλεία της Κορόνιξας και του Κανίου μη αφήνοντας άλλα ίχνη παρά τις σωρείες των εκβολάδων (τσοχάρια) και τα πολλαπλά σπήλαια (μαγαράδες) εκ των οποίων σπουδαιότερο ήταν “τ’ Αράπ’ το τρυπίν”.
Ίνας άνθρωπος έστειλεν με τον παραγυιόν ατ’ ΄ς σον σύντεκνον ατ’ δώρα: έναν πίτταν στρογγυλόν, τριάντα ωβά κι έναν τουλούμ καλά γομάτον κρασίν, κι είπεν ατον να λέει τον σύντεκνον ατ’ : Αβούτα τα δώρα π’ εδέκε με να φέρω ’σε, είπε με να λέω σε : “Ο φέγγον ολόγιος, τα ημέρας τριάντα κι η κοιλία τη βαρεσμέντσας εννέα μηνών”.
Καθαρό αέρα, νερό και μπόλικα ξύλα ζήτησαν οι πατεράδες μας Τσαπηκλήδες όταν εγκαταλείποντας κάτω απ’ τις γνωστές συνθήκες την πενθηφορούσα Καλαμαριά, γύρεψαν καταφύγιο για να γλιτώσουν απ’ την ελονοσία που ‘χε καταντήσει πραγματική μάστιγα την εποχή εκείνη. Η Καλαμαριά, ο πρώτος σταθμός συγκεντρώσεως των Ελλήνων Ποντίων προσφύγων μαστιζόταν από πρωτοφανή θανατηφόρο ελονοσία, που επιδεινωνόταν ακόμη περισσότερο λόγω της ανθυγιεινής διαβίωσης τους. Ο χάρος κάλυπτε με το μαύρο πέπλο του όλη την δακρυρροούσα Καλαμαριά. Αυτός ήταν ο λόγος που την εγκατέλειψαν οι γεροντότεροι Καρσλήδες και τράβηξαν για το Κιλκίς.
Ένας άρκος κι ένας θώπεκας εποίκανε καρτασλούκ και εξέβανε ‘ς σ’ άβ. Επείασε άρκο ένα πρόβατο και έφερεν α ΄ς ση μαγαρά, απόθε εμένανε και εποίκαν α καβουρμά και έβαλαν α σ΄ένα σκεύος. Ας σ’ ένα δύο ημέρας υστέρ επήγε άρκο ΄ς σοι χοισίμους ατ’ και ο θώπεκας απ΄αδά μερέα έφαε την καβουρμά και εγόμωσε το σκεύος σαχτάρα̤. Άντα έρθε άρκο και είδε το σκεύος, ερώτεσε τον θώπεκα : «Ντο έχ αδαμπέσ’;» εκείνος πάλ’ είπε : «εβρουχνέασε τ’ απανκές η καβουρμά, φύσα ‘το ας χάται η βρούχνα». Άρκο παλ εφύσεσε και τα μάτια̤ π’ εγομώθανε σαχτάρα̤ και εστραβώθε, και ο θώπεκας εδώκεν α φωτία.
Αν δεν απατώμαι ήταν η πρώτη φορά που συγκρούστηκαν κατά μέτωπο οι Σανταίοι με τα γειτονικά τουρκικά χωριά. Οι Σανταίοι γνώριζαν πολύ καλά τις προθέσεις και το μίσος των γειτονικών χωριών καθώς και το γεγονός ότι με την πρώτη ευκαιρία που θα δινόταν οι τούρκοι θα επιτίθεντο εναντίον κυρίως των απομακρυσμένων χωριών της Σάντας, Κοπαλάντων, Φτελέν και Χατζάντων με αντικειμενικό σκοπό τη λεηλασία και την αρπαγή των περιουσιών των Ελλήνων αλλά και την εξόντωση των παλληκαριών. Οι πρόεδροι των χωριών μας, έχοντας συναίσθηση του κινδύνου που ελλόχευε και προκειμένου για την περιφρούρηση της ασφάλειας των Ελλήνων ώστε να μην καταληφθούν εξαπίνης σε ενδεχόμενη επίθεση των τούρκων, ίδρυσαν νυχτερινά φυλάκια στα περισσότερα χωριά.