Σ’ σο χωρίον 'μουν έτον είνας γάρη, έξυπνεσα και καματερέσα. Έρθανε ας σο Γαρέπερτσιν τη Σαμψούντας, ελίγον πιο μακρά ας σα χωρία π’ έρθανε τ’ εμετέρ. Πάντα εδούλευεν άμον την μάνα μ’ και αφορισμενίας ‘κ̆’ έσκωνεν ας σην καν’νάν. Έναν ημέραν είδεν η πρωτάρα σο μαντρίν ατούν θα γεννά, έρθαν τα νερά τη χτηνί και το μουσκάρ’ θα γεννίεται.
Σα παλαιά τα χρόνια̤ ερούξεν ση Κανί τα χωρία ο γουρζουλάς. Πολλούς εντώκεν και πολλοί επέθαναν ασόν γουρζουλάν. Το μιλέτ εχάσεν το νούν’αθες και ερούξεν σ’ Άϊς και σα παρακκλήσια̤. Σο Κάν Αεθοδωρέτ εκλειδώθαν απές σον Αεθόδωρον και παρεκάλ’ναν την χάριν-ατ να κουρταρεύει-ατς ασο κακόν. Σαν Αε-Θόδωρον απέσ’ έσαν πολλά παρεκκλήσια̤. Απάν’ σον γυναικαρίον έτον Αε-Χαράλαμπον. Εκιαπάν’ επήγαν οι Αποστολάντ με το σόϊν-ατουν. Έναν βράδον σα μεσάνυχτα όλ’ έσαν τοπλαεμέν’ εκιαπέσ’.
Κόρασον εβοτάνιζεν αφκά σ’ εναυλοτόπιν, κι’ αποκουμπίγαν τα κουμπιά τσ’, κι εφάνθαν τα προσκάρδια̤ τσ’. Κι έρθεν ο Γιάννες να δια̤βαίν’ λιγοθυμά και ρούζει. Κι έρται η μάν’ ατ’ ερωτά ; Γιάννε μου, ντο πονεί ‘σε; -Μάνα, πονεί το κιφάλι μ’ ταράζει το καρδόπο μ’. Σάν τρομάζ’νε τα γόνατα μ’, φογούμαι εφαρμακώθα. -Υιέ μ’ λιάς έν’ τριφάρμακον άμον τη κόρτσ’ η αγάπη. -Μάνα, σ̆κίσον την κάρδια̤ μου και τέρ’ απέσ’ ντο έχει. Κι οφίδ’ αν έν’ σκοτώντσ’-ατο, κι αγάπ’ αν έν’ ας λάμπει, κι αν έν’ τη κόρτσ’ η καμονή, ας καίει και μανίζει.
Λεξιλόγιο:
Βοτάνιζε = θέριζε χόρτα. Εναυλοτόπιν = στην περιοχή του χωριού. Προσκάρδια̤ = στήθη. Εφαρμακώθα = δηλητηριάστηκα. Λιάς = είθε / μακάρι. Τριφάρμακον = πανάκεια. Μανίζει = μανέα / μουντζούρα. Καμονή = πόθος.
Πηγή : Γεώργιος Κανδηλάπτης, Ποντιqκά φύλλα τεύχος 11ον (1937)
Κι όντας έμνε μικρόν παιδίν
κι ωρίαζα τ’ αρνόπα,
σα ψηλά ψηλά βόσ̆κιζα
σα χαμηλά ελάλνα,
ωρίαζα και τον γιαγκάζ
ατού σα γονοκώλια.
Γιαγκάζ, θα γυκαικίζω σε
φορτού τα καλαμάνια.
Εσύ κόρη που κρύφκεσαι
κι αφκά σα καλαμάνια,
έρται ώρα και κρύφκεσαι
αφκά σο παλληκάρι.
Λιάσ’ αιματούτ’ η κάρδια̤ σου
κ’ ελιάς κι εμέν’ τον ξένον.
Ξένε μ’ σα ξένα αρρωστούν,
κανένας πέντ’ ημέρες.
Σ’ εσέναν πέντ’ ημέρες
έν’ σ’ εμέναν πέντε χρόνια̤.
Λεξιλόγιο:
Ωρίαζα = φύλαγα. Ελάλνα = λαλούσα (οδηγούσα). Γιαγκάζ = άτακτος, οχληρός. Καλαμάνια = είδος βρώσιμου χόρτου. Λιάς = είθε – μακάρι. Ελιάς = ελεείς.
Πηγή : Γεώργιος Κανδηλάπτης, Ποντιακά φύλλα τεύχος 11ον (1937)
Γνωρίστε τα χωρία της επαρχίας Χαλδίας - Α ΜΕΡΟΣ
Γνωρίστε τα χωρία της επαρχίας Χαλδίας - Β ΜΕΡΟΣ
Γνωρίστε τα χωρία της επαρχίας Χαλδίας - Γ ΜΕΡΟΣ
Καλόγερον εκάθουτον απές σο Αεβδήμαν κι’ έρθεν σο ξημολόεμαν ένας ερίφς Κρωμέτες. -Αχ δέσποτα μ’, εμέν’ αξίζ’ να βάλ’νε με σο μνήμαν, πολλά είν’ τ’ αμαρτίας-ιμ’, πατούνε χ̆ίλ΄τς χωρέτες. -Και γιάτι ερούξες άπιστε εσύ σην αμαρτίαν κι’ ατόσα εποίκες άπρεπα ; Ογλήγορα για πέ με. -Ω δέσποτα μ’ ορκίσ̆κουμαι σην άγιαν κοινωνίαν τιδέν ‘κ̆’ εφτάγω μοναχός, ο διά̤βολον τουρτεύ’-με. -Ο διά̤βολον πολλά θα λέει, άμα εσύ μ’ ακούς-ατον. -Και ντο να φτάγω ο άχαρον; Ατώρα πα τουρτεύ’-με, έναν φλουρίν σον δέσποταν για δόσ’-ατοναν λέει με. -Ευλογημένε, δίκιον έεις. Κάποτε πα ν’ ακούσ’-ατον.
Ρουσοχώρι, Δημ.Καρατζάς.
Λεξιλόγιο :
Αεβδήμαν = Άγιο βήμα. Ερίφς (τουρκ) = άνδρας. Ξημολόεμαν = εξομολόγηση. Χίλ΄τα = χίλιους. Ερούξες = έπεσες. Τουρτεύω = παρακινώ – πειράζω. Ογλήγορα = γρήγορα.
Πηγή : Καρατζάς Δημ, Ποντιακά φύλλα, τεύχη 9ον & 10ον (1936)
Γνωρίστε την επαρχία της Κρώμνης του Πόντου μέσα απ΄ τους χορούς τα τραγούδια, τα ήθη κι έθιμα της
Οφείλω να επισημάνω ότι από της ελεύσεως των Ελλήνων του Πόντου και του Καυκάσου στην Μητροπολιτική Ελλάδα μετά την περιβόητη ανταλλαγή των πληθυσμών και μέχρι σήμερα, η παράδοση (κυρίως αναφέρομαι στη μουσικοχορευτική) η οποία εδραιώθηκε και επικράτησε ευρέως, ήταν εκείνη του ανατολικού (όπως καθιερώθηκε να λέγεται) Πόντου, ήτοι της ευρύτερης περιφέρειας της Τραπεζούντας συμπεριλαμβανομένων των επαρχιών της (Κρώμνης - Σαντάς - Ματσούκας - Αργυρούπολης - Χερροιάνων κτλ).
Παρακολουθείστε τι ορίζει ως παράδοση και τι ως παραδοσιακό ο Χρύσανθος Θεοδωρίδης