Ανέκδοτον Χαλδίας Πόντου. Τη Κρωμέτα το ξημολόεμαν
Καλόγερον εκάθουτον απές σο Αεβδήμαν κι’ έρθεν σο ξημολόεμαν ένας ερίφς Κρωμέτες. -Αχ δέσποτα μ’, εμέν’ αξίζ’ να βάλ’νε με σο μνήμαν, πολλά είν’ τ’ αμαρτίας-ιμ’, πατούνε χ̆ίλ΄τς χωρέτες. -Και γιάτι ερούξες άπιστε εσύ σην αμαρτίαν κι’ ατόσα εποίκες άπρεπα ; Ογλήγορα για πέ με. -Ω δέσποτα μ’ ορκίσ̆κουμαι σην άγιαν κοινωνίαν τιδέν ‘κ̆’ εφτάγω μοναχός, ο διά̤βολον τουρτεύ’-με. -Ο διά̤βολον πολλά θα λέει, άμα εσύ μ’ ακούς-ατον. -Και ντο να φτάγω ο άχαρον; Ατώρα πα τουρτεύ’-με, έναν φλουρίν σον δέσποταν για δόσ’-ατοναν λέει με. -Ευλογημένε, δίκιον έεις. Κάποτε πα ν’ ακούσ’-ατον.
Ρουσοχώρι, Δημ.Καρατζάς.
Λεξιλόγιο :
Αεβδήμαν = Άγιο βήμα. Ερίφς (τουρκ) = άνδρας. Ξημολόεμαν = εξομολόγηση. Χίλ΄τα = χίλιους. Ερούξες = έπεσες. Τουρτεύω = παρακινώ – πειράζω. Ογλήγορα = γρήγορα.
Πηγή : Καρατζάς Δημ, Ποντιακά φύλλα, τεύχη 9ον & 10ον (1936)
Γνωρίστε την επαρχία της Κρώμνης του Πόντου μέσα απ΄ τους χορούς τα τραγούδια, τα ήθη κι έθιμα της
Οφείλω να επισημάνω ότι από της ελεύσεως των Ελλήνων του Πόντου και του Καυκάσου στην Μητροπολιτική Ελλάδα μετά την περιβόητη ανταλλαγή των πληθυσμών και μέχρι σήμερα, η παράδοση (κυρίως αναφέρομαι στη μουσικοχορευτική) η οποία εδραιώθηκε και επικράτησε ευρέως, ήταν εκείνη του ανατολικού (όπως καθιερώθηκε να λέγεται) Πόντου, ήτοι της ευρύτερης περιφέρειας της Τραπεζούντας συμπεριλαμβανομένων των επαρχιών της (Κρώμνης - Σαντάς - Ματσούκας - Αργυρούπολης - Χερροιάνων κτλ).
Σ’ έναν χωρίον εζούναν τρία συννυφάδα̤ με τ’ αντρούδες-ατουν και την πεθεράν-ατουν. Έναν ημέρα η πεθερά επήεν σην γειτονίαν. Τα τρία συννυφάδα̤ επέμναν μοναχά σο σπίτ’. Σίτα̤ εκάθουσαν κι ενούνιζαν ντο να εφτάγνε, είπεν όλων η τρανέσα :
Επήγεν το πρόβατον σον Θεόν και επαραπονέθεν :
Έναν ημέρα κάμποσ’ νομάτ’ Κοροξενοί επήγαν σην Άρτασσαν κές. Ση στράταν σίτια̤ επαίναν, επείνασαν. Αρ άμον ντο έρθαν σ΄έναν κρύον πεγάδ’ κεκά εκάτσαν κά και εξέγκαν τα ψωμία τουν και τα συφάγια τουν και ερχίνεσαν να τρώνε, χώρια είνας ασόν άλλον. Σίτια̤ έτρωγαν έρθεν να περάν επεκές ένας τούρκος, καβαλκιασμένος σ’ άλογον κι άμον ντο είδεν-ατς πως τρώγνε χώρια̤ είνας ασον άλλον, κάπως αγνόν έρθεν-ατον και εστάθεν και ερώτεσεν-ατς, απ’ είναν – είναν.
Σα χ̆ίλια̤ πεντακόσ̆ια̤ σερανταπέντε της χρονίας, πρωτού η σουλτάνα Μαρία Γκιούλ Μπαχάρ, η Λιβερίτσα να παίρ’ άντραν-ατς τον σουλτάνον Μουράτ το φερμέν ντο όριζεν, να μη πατούν ση Τραπεζούντας το βιλαγέτ Εβραίοι, ένας Εβραίος χαχάμς έρθεν σην Τραπεζούνταν για να πασ̆κίζ κι έρχουνταν εκεί Εβραίοι για εμπόριον, γιατί Εβραίοι έχνε όρκον, νιά αλέτρ να κρατούνε και νιά τσ̆ακούτσ̆. Τον χαχάμ σην Τραπεζούνταν έτυχαν-ατονα ο μολάς τση πολιτείας κι είνας ποπάς, κι άμον μαρκατάσ̆ηδες επροσκάλεσαν-ατονα κι εποίκαν-ατονα τραπέζ σ’ έναν μαειρείον.