Μεταξύ Ματσούκας, Ατσαμπάτ και Τόνγιας και στον κάμπο που εκτείνεται κάτω από ένα βουνό, σώζονται τα ερείπια δύο μοναστηριών με τα ονόματα “Καραπτάλ” και “Χωνευτέρ”. Κάθε χρόνο οι τούρκοι αγάδες κι από τις τρείς επαρχίες, επικεφαλής ομάδων αποτελούμενων από νέους οπλισμένους και με τα όργανα, πήγαιναν εκεί και πανηγύριζαν. Την 1η Αυγούστου πήγαιναν στο Καραπτάλ και στις 7 Αυγούστου στο Χωνευτέρ’. Κάθε ομάδα διασκέδασε ξεχωριστά και οι συγκρούσεις μεταξύ τους δεν ήταν σπάνιες. Στις πανηγύρεις αυτές δεν πήγαιναν οι χριστιανοί. Το γεγονός αυτό στάθηκε αφορμή να ρωτήσω μια ημέρα έναν τούρκο συγχωριανό μας τον Γιακούμπ – αγά, άνθρωπο μέθυσο αλλά γνωστικό για την ιστορία των μοναστηριών αυτών. Ο τούρκος δέχτηκε να μου αφηγηθεί την ιστορία αυτή υπό τον όρο να μην την ανακοινώσω προτού πεθάνει. Ιδού αυτή η ιστορία και τα λεγόμενά του :

Μοναχός Τραπεζούντιος, μονάζων εις «Την Μονήν Του Μεγάλου Κομνηνού»*, ιδρυθείσα το 1370, συνεργάτης της Ποντιακής εστίας (1950).
Ο απ’ το χωρίον Κορυσσός της Δυτικής Μακεδονίας κοντά στην Καστοριά καταγόμενος Άγιος Διονύσιος, ασκήσας στην περιφέρεια του μικρού Άθωνος όπου βρισκόταν το ερημητήριο του στην τοποθεσία που ως σήμερα καλείται Παλαιός Πρόδρομος, οικοδόμησε όπως μπορούσε στον βράχο, λίγο πριν το 1366 κατόπιν θείας οπτασίας ένα μικρό φρούριο. Επειδή τα μέσα και οι πόροι δεν επαρκούσαν για την ίδρυση της μονής, ο ιερός του ζήλος τον έφερε ως την Τραπεζούντα για οικονομική ενίσχυση. Αφορμή στάθηκε το εξής γεγονός :

Από την “Ιστορίαν της Κρώμνης” του Ι. Παρχαρίδη

Ασόν βασιλέαν χαρτίν έρθεν δράκοι δρακοντοπούλια,
δράκοι δρακοντόπουλα, Ρωμαίϊκα παλληκάρια̤.
Ζωστέστεν τα λωρίτζ̌α σουν, κρεμάστεν τα σπαθία,
δράκοι και παλληκάρια μου, επάρτεν τα ραχ̌ία,
περάστε ΄ς σα παρχάρια̤ μου, σα δύο κρύα πεγάδια̤.

Ο Λυπυρίδης ο Θόδωρον ας σο Παρτίν, έτον αγράμματος, άμαν το τσιμίδ’ν ατ’ εδούλευεν. Έξυπνος, τετραπέρατος και πολλά τίμιος, ΄ς σο χωρίον ούλ’ εποίναν ατόν εχτιπάρ’ και πάντα ουντάν είχαν κάποιον σοβαρόν δουλείαν έλεγαν : Ας ερωτούμε τον θείον τον Θόδωρον. Τα λόγια τ΄ μετρεμένα κι’ οι χωρέτ’ έκουαν ατόν με το σέβας. Για τ΄ατό εθέλεσαν να εποίναν ατόν επίτροπον τ’ εγκλησίας, άμαν ο Θόδωρον ουράντσεν : Εγώ, είπεν, είμαι αγράμματος, επιτροπή ‘κ̌ ‘ επορώ να εφτάγω. Οι χωρέτ’ επάτεσαν ποδάρ’ κι ο Θόδωρον εγέντον επίτροπος κι’ η εγκλησία είδεν νοικοκύρεμαν και παράδας σην κάσσαν.

Σ’ εμπροσνά τα χρόνα̤ η Ζάβερα γομάτον ‘πιβόλα̤ απίδα̤ έτον. ΄Σ σο Λεφτοκαρέν απάν’, το παλαιόν το χωρίον, ‘ς σα τσ̌αϊρια̤ ‘πεσ̌κέσ’ ετέρνες παμπάλαια ασ̌λαμάδας άμον θεμόνα̤ τα ρίζας ατουν, πεντακόσ̌α ‘ξακόσ̌α χρονών δεντρά.Ατώρα υστερνά τ’άλλα ‘τσ̌άλωσαν κι΄ερούξεν ατα άνεμον, τ’ άλλα ‘κόπαν’, άμα ξάν πολλά επέμ’ναν.  ΄Σ σου Δάβαρ αφκά οι Σουλεϊμανάντ’ είχαν ΄ς σου Χατζή τ’ ορμίν απέσ’ άναυ τ’ άλλα έναν θερίον κανέταν, κάθαν χρόνον κατακλυμίδ’ έστεκεν ασ’ σ’ απίδια̤ έβγαν Κερασινού ακόμαν πουδέν μεϊβέν κ̌΄εφαίνουτον κ’ εείνο έφτανεν τ’ ευλοημένον, άμον σ̌εκέρ ΄ς σο στόμα σ’ ελύουτον. Την Άνοιξην εχαντίαζαν τη ρίζαν εθε, άμα με την χώραν πάσ̌ κ̌ι γίνεται με τα λιθάρα̤ με τα σκουντουλάκια̤ ξάν εγρίλευαν το δεντρόν, σεπεπί τ’ απίδα̤.