Ελέω Θεού εν Χριστώ τω Θεώ πιστός Βασιλεύς και Αυτοκράτορ της Ανατολής Αλέξιος ο Μέγας Κομνηνός, νικητής, τροπαιούχος, πιστός, αεισέβαστος.
Του Κυρίου δια του Ευαγγελίου λέγοντος : «…μακάριοι οι ελεήμονες» και άλλως «εν φυλακή ήμην και ήλθατε προς με», ήγα τοις εν όρεσι και σπηλαίοις οικούσι μοναχοίς, μαθώς ( μαθούσα ) η βασιλεία μου, ότι οι εν τω όρει του Κάνεως των Χουτουρών οικούσι μοναχοίμ έρως μοι ήλθε του ανελθείν εις προσκύνησιν του τοιούτου τόπου, ως δή ανελθόντος μου, ευρών τον τόπον παντελώς έρημον και θαυμάσας την των μοναχών κατοίκησιν και ένδειαν, τω Θεώ δόξαν ανέπεμψα, τω διατρέφοντι τοις επικαλουμένοις το όνομα αυτού, το Άγιον, και δή έδοξε τη βασιλεία μου μικράν τινά παρηγορίαν τοις τοιούτοις παραμυθήσασθαι.

Το Ασαρτζούκ ήταν χωρίον της εκκλησιαστικής επαρχίας της Νεοκαισάρειας του Πόντου και είχε περί τις 40 με 50 ελληνικές οικογένειες. Τούρκοι δεν ζούσαν εκεί. Πρόκριτος και άρχοντας του χωριού ήταν ο ακτήμονας σε σχέση με τους άλλους συγχωριανούς τους, ο Λαζάραγας ή Λάζαρος Κυριλλίδης, γέρος 65 με 68 ετών, ασπρομάλλης, ξερακιανός, χλωμός, έξυπνος, σοβαρός, κοινωνικότατος στις σχέσεις του, πολύ δυναμικός αλλά πάνω απ’ όλα παθιασμένος υπηρέτης του χωριού !
Τον γνώρισα το 1917 όταν ήμουν σε ηλικία 10-11 ετών, όταν βρέθηκα εξόριστος με την οικογένεια μου, με την εξορία των Κοτυωριτών μαζί με ακόμη 8-10 άλλες οικογένειες εξορίστων.

Παρακολουθείστε το αφιερωματικό μας βίντεο για τον Λαζάραγα απ ' το Αρσατζούκ της Νεοκαισάρειας του Πόντου

Ένα κομμάτι απ’ το ανέκδοτο και περισπούδαστο έργο του άλλοτε ταγματάρχη του ρωσικού στρατού και τώρα δημοδιδασκάλου στην Ελασσόνα Τσέρτικ, με τίτλο : «Προ Δεκαετίας απ’ την παγκόσμια σύρραξη».
Οι τελευταίες επιχειρήσεις των ρώσων στο μέτωπο του Καυκάσου άρχισαν από τον Μάρτιο του 1916. Στην παραθαλάσσια κατεύθυνση του Εύξεινου Πόντου, ο στρατηγός Λιάχωβ αρχηγός της δεξιάς πτέρυγας της Στρατιάς, προελαύνοντας νικηφόρα, κατέλαβε τις κυριότερες πόλεις του Ελληνικού Πόντου. Στις 6 Απριλίου κατέλαβε την Αργυρούπολη και στις 14 του ίδιου μήνα την Τραπεζούντα και έφτασε ως τα Πλάτανα.
Αργότερα, τον Μάιο του 1916, το Σώμα του Τουρκεστάν, μετά από τις λυσσώδεις μάχες πάνω στο Κάπ-ντάγ και στο «2400» (μου διαφεύγει η ονομασία του βουνού, κατέλαβε το οχυρωμένο Μπαϊμπούρτ και προχώρησε πέρα απ’ την κοιλάδα Κελκίτ και Χεριάνας στον μεσημβρινό Πόντο.

Μεταξύ των ενοριών Μονοβάντων και Απαναχώρ στο Σταυρί, κάτω απ’ το παρεκκλήσιο του Αγίου Νικολάου εκτείνεται μεγάλη έκταση εύφορων αγρών και μέσα σ’ αυτούς κείτονται τα ερείπια ενός οικήματος. Πρόκειται για το αγρόκτημα του Σαρασ̌ίτα, εύπορου προύχοντα πιθανόν και μεταλλουργού. Οι μέχρι τις ημέρες μας διασωθείσες ονομασίες «τη Σαρασ̌ίτα το ρακάν» «τη Σαρασ̌ίτα τ’ εναύλια» και «τη Σαρασ̌ίτα τ’ απάκια» μαρτυρούν περίτρανα την μεγάλη περιουσία εκείνου του άρχοντα. (Ρακάν = λόφος, Εναύλια = οι αγροί γύρω απ’ την αυλή, Απάκια = οικίες χωρίς στέγη/ερείπια οικήματος).

Το χωρίον Κορόνιξα ή Κορόξενα ήταν αμιγές ελληνικό χωριό με εξήντα σπίτια (κατά τον Ιωακειμίδη, με ογδόντα σπίτια), παρόλο που όπως έλεγαν οι παλιότεροι, τα παλιά χρόνια οι ελληνικές οικογένειες που το κατοικούσαν έφταναν τα 800 άτομα. Ήταν ορεινό χωριό που υπαγόταν στην επαρχία Χαλδίας του νομού Τραπεζούντας.
Είχε δύο ναούς : του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου και της Παναγίας και οκτώ ακόμη παρεκκλήσια : του Αγίου Θεοδώρου, του Προφήτη Ηλία, του Αγίου Βασιλείου, του Αγίου Ιωάννη, του Αγίου Κωνσταντίνου, του Αγίου Χριστοφόρου, του Αγίου Κυπριανού και της Αγίας Μαρίνας (Αεμαρίναν). Σε αυτά λειτουργούσαν τρείς ιερείς : ο παπαΔιαμαντής (παπαδιαμάντης) Εξακουστίδης, ο παπαΛάζαρος Εξακουστίδης και ο παπαΣτυλιανός τη Πασαβάντων.
Το αστικό σχολείο του χωριού ήταν οκτατάξιο και είχε σαράντα μαθητές (κατά τον Βαρυτιμίδη, είχε εξήντα πέντε μαθητές), όπου δίδασκαν οι : Ανανίας Νικολαϊδης του Νικολάου, ο Κωνσταντίνος Αλεξανδρίδης, ο Ιωάννης Πουταχίδης, από την Άδυσσα, ο Γεώργιος Αμαραντίδης, ο Κωνσταντίνος Καστανίδης, ο Ελευθέριος Ορφανίδης και παλιότερα ο Αβραάμ Ορφανίδης πνευματικός πατέρας του Πέτρου Ιωακειμίδη.