Τρίτο μέρος.

Η Αργυρούπολις.
Υπήρξε έδρα της επαρχίας Χαλδίας αλλά και της διοίκησης της και αργότερα της νομαρχίας Κιουμουσχανέ. Λεγόταν δε Κιουμουσχανέ επειδή υπήρξε τόπος κοιτασμάτων αργύρου και είχε πλούσια μεταλλεία στην ευρύτερη περιφέρεια της, όπως : το Κούρκ Παυλίν, το Χαζνά – μαγαρά, το Ζουντούρ και άλλα. Η πόλη ήταν επίσης γνωστή και με το όνομα Κάν και ο κάτοικος λεγόταν Κανέτες (θυλυκό Κανέτσα), παίρνοντας το όνομα της επι εποχής Βυζαντινών, απ’ την εξορισμένη εκεί οικογένεια των τιμαριωτών Ικανάντων όπως είδε σε χειρόγραφο της Ι.Μονής Χουτουρά και διηγείται ο ηγούμενος της, Κύριλλος Ξενίδης. Κατοικήθηκε απ’ την μητρόπολη Κάν ή Τσάγχας που απέχει περίπου μία ώρα απόσταση. Απ’ τους Καρδούχους και τους Τούρκους της Μεσογείου ήταν γνωστή ως Τσάντσα (εκ της Ζάγχης) πατρίδας του διάσημου (επι εποχής Κομνηνών) τιμαριωτικού οίκου των στρατηγών Ζανηχιτών. Κτίσθηκε στην διαφιλονικούμενη ομηρική θέση “Αργύρου γενέθλη” και το όνομα Αργυρούπολις της δόθηκε το 1848 από το αείμνηστο τέκνο και αναμορφωτή του Πόντου κ Γεώργιο Κυριακίδη, ενώ στα παλιότερα χρόνια καλούνταν Κάν και ο επίσκοπος της προσαγορευόταν ως επίσκοπος Κανείου. Βρίσκεται σε έξοχη αμφιθεατρική θέση και παρέχει πανοραμική όψη (Πρβλ Cumont,Studia Pontica τόμ. ΙΙ, σελ.365). Περιβάλλεται από βουνά (δίκην φρουρίων/ωσάν να περιστοιχίζεται από φρούρια/σχήμα λόγου) και τα ονόματά τους ήταν : Κουρκουλέτσου, Καραϊσάρ-γωνέας & Κόπ, και απ’ τα οροπέδια Ηλίπουριν, Σταυρωτόν-ραχ̌ίν, Βουνέτην, Άγιον Θεόδωρον, πηγάζουν έξι ρυάκια τα οποία ενώνονται στο κέντρο της πόλης και σχηματίζουν μεγάλο χείμαρρο που χύνεται στον Κάνιν ποταμό κοντά στη θέση Δεμίρ-καπού. Τα δύο τμήματα της πόλης ενώνονται και επικοινωνούν μέσω τριών πέτρινων γεφυρών. Επίνειο της Αργυρούπολης ήταν το Ταλταπάν όπου δημιουργήθηκε η νέα Αργυρούπολις. Είχε έξι χριστιανικές ενορίες που έπαιρναν το όνομα τους απ’ τους φερώνυμους ναούς : του Αγίου Γεωργίου, του Αγίου Στεφάνου ή Λειβαδίου, της Παναγίας, του Τιμίου Σταυρού, του Αγίου Θεοδώρου, του Τιμίου Προδρόμου, μια αρμενική της Αγίας Σοφίας και δύο τουρκικές στο κέντρο της πόλης, το Ουλού-τσαμί μεχαλέ και το Κιουτσούκ-τσαμί.

Η Αργυρούπολις.
Υπήρξε έδρα της επαρχίας Χαλδίας αλλά και της διοίκησης της και αργότερα της νομαρχίας Κιουμουσχανέ. Λεγόταν δε Κιουμουσχανέ επειδή υπήρξε τόπος κοιτασμάτων αργύρου και είχε πλούσια μεταλλεία στην ευρύτερη περιφέρεια της, όπως : το Κούρκ Παυλίν, το Χαζνά – μαγαρά, το Ζουντούρ και άλλα. Η πόλη ήταν επίσης γνωστή και με το όνομα Κάν και ο κάτοικος λεγόταν Κανέτες (θυλυκό Κανέτσα), παίρνοντας το όνομα της επι εποχής Βυζαντινών, απ’ την εξορισμένη εκεί οικογένεια των τιμαριωτών Ικανάντων όπως είδε σε χειρόγραφο της Ι.Μονής Χουτουρά και διηγείται ο ηγούμενος της, Κύριλλος Ξενίδης. Κατοικήθηκε απ’ την μητρόπολη Κάν ή Τσάγχας που απέχει περίπου μία ώρα απόσταση. Απ’ τους Καρδούχους και τους Τούρκους της Μεσογείου ήταν γνωστή ως Τσάντσα (εκ της Ζάγχης) πατρίδας του διάσημου (επι εποχής Κομνηνών) τιμαριωτικού οίκου των στρατηγών Ζανηχιτών. Κτίσθηκε στην διαφιλονικούμενη ομηρική θέση “Αργύρου γενέθλη” και το όνομα Αργυρούπολις της δόθηκε το 1848 από το αείμνηστο τέκνο και αναμορφωτή του Πόντου κ Γεώργιο Κυριακίδη, ενώ στα παλιότερα χρόνια καλούνταν Κάν και ο επίσκοπος της προσαγορευόταν ως επίσκοπος Κανείου. Βρίσκεται σε έξοχη αμφιθεατρική θέση και παρέχει πανοραμική όψη (Πρβλ Cumont,Studia Pontica τόμ. ΙΙ, σελ.365). Περιβάλλεται από βουνά (δίκην φρουρίων/ωσάν να περιστοιχίζεται από φρούρια/σχήμα λόγου) και τα ονόματά τους ήταν : Κουρκουλέτσου, Καραϊσάρ-γωνέας & Κόπ, και απ’ τα οροπέδια Ηλίπουριν, Σταυρωτόν-ραχ̌ίν, Βουνέτην, Άγιον Θεόδωρον, πηγάζουν έξι ρυάκια τα οποία ενώνονται στο κέντρο της πόλης και σχηματίζουν μεγάλο χείμαρρο που χύνεται στον Κάνιν ποταμό κοντά στη θέση Δεμίρ-καπού.Τα δύο τμήματα της πόλης ενώνονται και επικοινωνούν μέσω τριών πέτρινων γεφυρών. Επίνειο της Αργυρούπολης ήταν το Ταλταπάν όπου δημιουργήθηκε η νέα Αργυρούπολις. Είχε έξι χριστιανικές ενορίες που έπαιρναν το όνομα τους απ’ τους φερώνυμους ναούς : του Αγίου Γεωργίου, του Αγίου Στεφάνου ή Λειβαδίου, της Παναγίας, του Τιμίου Σταυρού, του Αγίου Θεοδώρου, του Τιμίου Προδρόμου, μια αρμενική της Αγίας Σοφίας και δύο τουρκικές στο κέντρο της πόλης, το Ουλού-τσαμί μεχαλέ και το Κιουτσούκ-τσαμί.

Παρακολουθείστε το αφιερωματικό μας βίντεο στην Αργυρούπολη του Πόντου

Δεύτερο μέρος

Αληθινός ή και Αληθινή. Μια απ’ τις 15 ενορίες της Κρώμνης που την απάρτιζαν 60 οικογένειες. Κατείχε δεσπόζουσα γεωγραφική θέση μεταξύ των υπόλοιπων ενοριών, σε επικλινή ράχη εξ ανατολών στραμμένη προς τον νότο. Αποτελείται απ’ τις ενορίες : Αλιάντων, Τσιφάντων, Ζαραφραγκάντων, Πατσουσάντων, Τσαλαπάντων, Χασκουκάντων και Αντωνάντων. Διατηρούσε ναό επι τη Κοιμήσει της Υπεραγίας Θεοτόκου και την προτιμούσαν απ’ όλες τις ενορίες ως καλοκαιρινό θέρετρο των Τραπεζουντίων.

Το Αλχαζάντων. Ήταν μια απ τις ενορίες του χωρίου της Κρώμνη, Σιαμανάντων αποτελούμενη από 15 οικογένειες. Υπήρχε πατρίδα του δίπιστου Κέντσ – Οσμάν, ήρωα που αποθανατίστηκε στα δημοτικά τραγούδια για τη συμμετοχή του στην άλωση του Βαγδατίου (ιστορία Γ.Κανδηλάπτη (Κάνι) “Εαρινόν Ρόδον”). Απ’ το ίδιο χωριό των Αλχαζάντων καταγόταν και η δίπιστη οικογένεια των Σεϊτανάντων απ’ την οποία είχε καταγωγή ο διαπρεπής διδάσκαλος των σουλτάνων Μουράτ, Χαμίδ και Ρεσάτ, Ιβραήμ εφέντης ή Γρηγόριος Γρηγοριάδης. Το 1856 όταν αποκαλύφθηκε η ορθόδοξη χριστιανική πίστη των Κρωμναίων, η ενορία πυρπολήθηκε απ’ τους τούρκους και ξαναχτίστηκε αργότερα. Το όνομα Αλχαζάντων το έλαβε απ’ το πολύτιμο ύφασμα αλχαζή το οποίο ο σουλτάνος Μουράτ ο Δ’ δώρισε στην μητέρα του Κέντς - Οσμάν για τον ηρωϊκό θάνατο του γιού της.

Παρακολουθείστε το πρώτο μέρος του αφιερώματος μας στα χωριά της Χαλδίας

Μέρος Πρώτο

Ο Άγιος Ιωάννης πολύ μικρό χωριό αποτελούμενο από 5 οικήματα στη Μούζενα, με ναό απ’ τη Βυζαντινή εποχή. Διατηρείται ευλαβικά απ’ τους τούρκους λόγω της θαυματουργικής του δύναμης. Κείται μεταξύ των χωρίων Χάραβας και Μασούρας σε κατωφερές έδαφος.

Ο Άγιος Ιωάννης ο Νιβαίνης. Κείται κοντά τον ποταμό της Νιβαίνης. Είχε 50 ομογενείς (ελληνικές) οικογένειες και ναό προς τιμήν του Αγίου ενδόξου προφήτου Προδρόμου οπότε κατά την 29η Αυγούστου γινόταν μεγάλη πανήγυρις στην οποία συνέρρεε πλήθος κόσμου απ’ όλη την Χαλδία. Οι κάτοικοι ασχολούνταν με την γεωργία και οι άνδρες στη Ρωσία μετέρχονταν το επάγγελμα του κτίστη (όπως στην περισσότερες περιοχές στον Πόντο, έτσι κι εδώ οι άρρενες Έλληνες ξενιτεύονταν ως οικονομικοί μετανάστες). Με τον ερχομό τους στην Ελλάδα εγκαταστάθηκαν στον Καλλιθέα Αλεξανδρουπόλεως και στην Νέα Αργυρούπολη (Στρέζοβον) του νομού Κιλκίς.

Παρακολουθείστε το πρώτο μέρος του αφιερώματος μας στα χωριά της Χαλδίας

Προλήψεις, Δοξασίες, Έθιμα Τραπεζούντος

Την 1η Σεπτεμβρίου άρχιζε το εκκλησιαστικό έτος (αρχή της Ινδίκτου). Οι γυναίκες απ’ την προηγούμενη νύχτα είχαν μεγάλα καρδιοχτύπια μην τύχει κι έρθει κανείς στο σπίτι τους πρωϊ – πρωϊ πρίν την έλευση του ιερέα. Ήταν αυστηρό έθιμο και πολύ καλά ριζωμένο στην μακροχρόνια πρόληψη, να μην μπεί κανείς στο σπίτι πριν ο ιερέας τελέσει τον αγιασμό. Έτσι, ειδοποιούσαν τον ιερέα να έρθει νωρίς το πρωϊ πολλές φορές ακόμα και πριν φέξει. Άλλοι για παν ενδεχόμενο, πολύ πρωϊ έμπαζαν στο σπίτι τους ένα μικρό αθώο παιδάκι (αγοράκι ή κοριτσάκι της γειτονιάς) και το γυρνούσαν μέσα σε όλα τα δωμάτια του σπιτιού, κι έπειτα το έβγαζαν απ΄ το σπίτι. Με αυτό τον τρόπο ησύχαζαν από κάθε απρόοπτη επίσκεψη πριν την έλευση του ιερέα. Σε άλλες περιφέρειες, όπως λ.χ. στην Χαλδία, συνήθιζαν να κρεμούν ένα κλαδί από τσουρανέα (αγκαθωτό θάμνο) στην εξώπορτα, όπως έκαναν και την Πρωτομαγιά.
Στην Τρίπολη πάλι κάποιος οικείος του σπιτιού πήγαινε από βραδύς σε ένα άλλο γειτονικό φιλικό ή συγγενικό σπίτι μαζί με μία ιερή εικόνα και νωρίς το πρωϊ μαζί με την εικόνα ξαναγύριζε στο σπίτι κι’ ελευθέρωνε την είσοδο του σπιτιού.
Η λαϊκή αυτή συνήθεια τηρείται ως τις ημέρες μας σε πολλές επαρχίες της Ελλάδας όπου εγκαταστάθηκαν οι Έλληνες του Πόντου μετά την καταστροφή της Ανατολής και την γενοκτονία των Χριστιανών.

Παρακολουθείστε το αφιερωματικό μας βίντεο στο ημερολόγιο και τους Αγίου του Πόντου