Το Χαμόμηλον

Και ντ΄έπαθες χαμόμηλον  ‘κ̌’ ανθείς μήλα και φέρεις;
Γιάμ’ η ρίζα σ’ εδίψασεν, γιάμ ο καρπός ελάγεν ;
Γιάμ ας σα χαμελόκλαδα σ’ κανέναν εζαλήγεν ;
Η ρίζα μ’ ‘κ̌’ εδίψασεν και ο καρπό μ’ ‘κ̌’ ελάγεν,
κι ας σα χαμελοκλάδια μου κανέναν ‘κ̌’ εζαλίεν.
Έναν κορίτς κι’ έναν παιδίν ΄ς σην ρίζα μ’ εφιλιάγαν,
εδώκαν όρκον κι’ ώμοσμαν να μ’ εφτιάν χωρησίαν.
Κι ατώρα ‘ποίκαν χωρησιάν γιάμ’ θα ‘χω ΄γω το κρίμαν.

Παρακολουθείστε το σχετικό μας βίντεο για το δημώδες άσμα

Το τραγούδι είναι τοποθετημένο πάνω στο ομαλό (ομάλ') χορό της περιφέρειας Τραπεζούντας και η χρονική αγωγή είναι αργή. 

Ο Άγιος Ιερομάρτυς Βασιλεύς έζησε κατά τους χρόνους του βασιλέως Λικινίου (307-323 μ.Χ.) και ήταν Επίσκοπος της Αμασείας του Πόντου. Ο Επίσκοπος Βασιλεύς διακρινόταν για τον ζήλο του υπέρ της πίστεως και την ακοίμητη δραστηριότητα στην επιτέλεση των καθηκόντων του. Επειδή παντού υπήρχαν και πλάνες και κίνδυνοι, έσπευδε παντού και ο ίδιος κηρύττοντας, συμβουλεύοντας, παρηγορώντας, ενισχύοντας, στηρίζοντας, ελκύοντας, πυκνώνοντας και εγκαρδιώνοντας τις Χριστιανικές τάξεις και αναδεικνύοντας αυτές όσο το δυνατόν ισχυρότερες πνευματικά έναντι του ειδωλολατρικού κόσμου.

Γι' αυτόν τον λόγο οι ιερείς και οι άρχοντες των ειδωλολατρών, έτρεφαν εναντίον του σφοδρή έχθρα. Και όταν ο Λικίνιος, το έτος 322 μ.Χ., προέβη στα δυσμενή και διωκτικά μέτρα εναντίον των Χριστιανών, κατήγγειλαν προς αυτόν τον Επίσκοπο Αμασείας, Βασιλέα.

Ένα ιδιαίτερο περιστατικό κορύφωσε την οργή του Λικινίου εναντίον του Επισκόπου Βασιλέως. Κοντά στην αυτοκράτειρα Κωνσταντία διέμενε άλλοτε ως ακόλουθος μια νεαρή και ωραιότατη κόρη, που ονομαζόταν Γλαφύρα. Εξαιτίας της ομορφιάς της ο Λικίνιος ανεφλέγη από αμαρτωλό πάθος, ως δούλος σαρκικών παθών, καθώς ήταν. Η κόρη αντιλήφθηκε τον κίνδυνο που απειλούσε την τιμή της. Ως γνήσια Χριστιανή όμως δεν δελεάσθηκε καθόλου από το βασιλικό έρωτα, αλλά έφριξε και ζήτησε την σωτηρία της στην φυγή. Ενδύθηκε λοιπόν με ανδρικά ρούχα και κάποια νύχτα, βοηθούμενη από την βασίλισσα που έμαθε όσα συμβαίνουν, άφησε την Κωνσταντινούπολη και έφθασε στην Αμάσεια, όπου παρουσιάσθηκε στον Επίσκοπο Βασιλέα και ζήτησε την ηθική του προστασία.

Παρακολουθείστε το βίντεο μας για τον βίο και το μαρτύριο του Αγίου Ιερομάρτυρος Βασιλέως, επισκόπου Αμάσειας Πόντου

Αποσπάσματα απο περιγραφές του Μητροπολίτη Τραπεζούντος
Χρύσανθου, του μετέπειτα Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος και πρώτου προέδρου της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών.

«...Περιλαμβάνει δε ο Πόντος την απο της Διοσκουριάδος μέχρι του Άλυος ποταμού και της Σινώπης χώραν....Ούτω απο βορρά προεφύλαττε τον Πόντο απο του κατακλυσμού των Σκυθικών φύλλων η βαθεία και άπλωτος και αγρία θάλασσα του Εύξεινου Πόντου, καθ’ όλα δε τα άλλα σημεία εχώριζον αυτόν απο των γειτόνων λαών της Ασίας υψηλαί, τραχείαι και δυσπρόσιτοι οροσειραί διακοπτόμενοι υπο στενών και βαθυτάτων φαράγγων. Και προς αναταλάς μεν της Τραπεζούντος παρα τας πηγάς των ποταμών Αράξου και Ακάμψιος (τουρκιστί Τσορόκ) υψούνται τα Μοσχικά όρη, προς μεσημβρίαν δε τα συνεχόμενα τη οροσειρά των Μοσχικών ορέων ό τε Παρυάδρυς λεγόμενος και Παρχάρ και τουρκιστί Μπαλχάρ ή Μπαλχάρ Ντάγ διήκων δι’ όλης της χώρας μέχρι της παραλίας της Μαύρης Θαλάσσης και ο Σκοιδίσης ή Σκυδίσης παρά Στράβωνι και Σκορδίσκος παρά Πτολεμαίω (τουρκιστί)
Καπάν Ντάγ, όρος τραχύτατον απλούμενον νοτιοδυτικώς δια του θέματος της Νέας Μεσοποταμίας έως ού παρά τα σύνορα της αρχαίας Καππαδοκίας συναντήση τον Αντίταυρον. Πάντα τα όρη ταύτα είναι αποσχίδες του Ταύρου....»

Παρακολουθείστε το σχετικό μας βίντεο

Εκ των εν Σταυρί αδομένων ασμάτων, άλλα μεν συνεχούς συνήθως περιεχομένου αναφέρονται εις ορισμένη υπόθεση ή γεγονός, εκδήλωση χαράς, εξύμνηση της δόξας των ηρώων του Πόντου, θρήνοι των εθνικών μας συμφορών ή ιδιωτικών ατυχημάτων κ.λ.π., άλλα δε δίστιχα εκφράζουν συνήθως τα συναισθήματα του λαού.
Στα δημοτικά τραγούδια του Πόντου αποτυπώνεται ακίβδηλος και ακραιφνής ο εθνικός μας χαρακτήρας, αντικατοπτρίζεται πιστά και τέλεια ο βίος, τα ήθη, τα συναισθήματα και όλη εν γένει η διανόησης του λαού.
Είναι αναμφισβήτητη η παιδαγωγική αξία των ασμάτων και η βαθιά επίδραση τους εις την έξαρσιν του εθνικού φρονήματος.
Τα ως άνω άσματα παλιάς ή νέας εποχής είναι συνήθως σε στίχους δεκαπεντασύλλαβους.

Δείτε ένα αφιερωματικό μας βίντεο για το Σταυρίν του Πόντου

“Ακρίτας κάστρον έχτιζεν, Ακρίτας περιβόλι(ν) ή
Τα τραβωδίας τα καλά, τ’ έναν πέει και τ’ άλλο άκ’σον”
Τα επέχοντα θέσιν επωδού (ήτοι ρεφραίν) έχουν συνήθως δεκατέσσερις συλλαβές, όπως :
“Την Πιπιλομμάτεναν κάτ-ι δίτε μ’ άτεναν”
Τα με μετρικό χρόνο νεώτερα τραγούδια είναι άλλα επτασύλλαβα και άλλα οκτασύλλαβα :
“Μώσε Νέπρε Θόδωρε, όλ’ εσέν’ λέγ’νε άπορε
ή Σίτ’ επέγ’ν’ ομάλια’ ‘μάλια εύρα μάλια και λιβάδια̤”.

Δείτε το σχετικό βίντεο για τους χορούς και τα τραγούδια των Ελλήνων Σταυριωτών του Πόντου

Λαογραφικά Φάτσας – Φαδίσανης

Σάββα Πορφυρίου Παπαδοπούλου / Σύμμεικτα λαογραφικά περιοχής Φάτσας

Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί θησαυρό του λαογραφικού πλούτου της περιοχής της Φάτσας και αναφέρεται στη γυναικεία ενδυμασία μέσα απ το τοπικό γλωσσικό ιδίωμα.

Καταγραφή Δέσποινας (Δεσποίνης) Παντελίδου το γένος Τοπαλίδη, ετών 67, το 1967.

Άλλ’ εφόρ’ναν παπούτσια̤, άλλ’ εφόρ’ναν τσαρούχια̤.
Τα παπούτσια έλεγαν ‘ατα γεμενία, τσ̌άπουλας, και κουντούρας.
Τα γεμενία έσανε χωρίς κότζια και τα κουντούρας είχανε κότζια.
Επεκεί απάν’ εφόρ’ναν ορτάρια̤.
Από απέσ’ εφόρναν σαλβάρια̤, έδεναν ‘ατο σα γόνατα με το ραφίδ’. Και σην μέσεν πα είχ̌εν ραφίδ’, έλεγαν ‘ατο βρακοζών’. Εκείνα πά γύρω-γύρω ‘ς σο βρακοζών’ έλεγαν άτα ζουζάκια τη βρακί.
Πρώτα εφόρ’ναν από πάν’ το καμίσ’, και από πάν’ το γελέκ’, κι από πάν’ εφόρ’ναν την ζουπούναν.
Το ύφασμα κιαδή έλεγαμε, αλλά και χάσια (χασές), ότι καλό έτον.
Ύστερα ας ση ζουπούνα απάν’ εφόρ’ναν φοτάν μεταξωτόν. Επεκεί απάν’ σο κιφάλ’ εφόρ’ναν μαντίλ’.
Από πάν’ ας ση ζουπούνα εφόρ’ναν κοντέσα̤ γούνας.
Σην γούλαν ατουν εβάλ’ναν σταυρόν, ‘σ σα χ̌έρια̤ ‘τουν δαχτυλίδια̤.
Τα κορίτσια υπάντρευαν δεκατέσσερα, δεκαπέντε χρονών.
Εγώ υπάντρεψα δεκατέσσερα κι ο άντρα μ’ δεκαεφτά.

Δείτε το σχετικό βίντεο για τη γυναικεία ενδυμασία στη Φάτσα του Πόντου