Η λαϊκή μουσική παράδοση των Ελλήνων του Πόντου - Μελωδίες - Όργανα - Οργανοπαίκτες
Εισήγηση στο 3ο συνέδριο Ποντιακού Πολιτισμού, Χορού και Ενδυμασίας. Εισηγητής Βασίλειος Β. Πολατίδης Οικονομολόγος,Τραπεζικός, Χοροδιδάσκαλος, Μουσικός, Ερευνητής του Ποντιακού χορού και της λαογραφίας.
Κύριε πρόεδρε, αγαπητά μέλη, συνάδελφοι, αγαπητοί πατριώτες. Θέλω κατ' αρχήν να ευχαριστήσω την Παμποντιακή Ομοσπονδία Ελλάδος για τη δεύτερη τιμή και πρόσκληση που μου απήφθυνε να μιλήσω σήμερα.Η δική μου ενασχόληση με την παράδοσή μας αφορά στο χορό, τη μουσική και το τραγούδι και κατ΄ επέκταση το ρυθμό τις μελωδίες και τα κατά τόπους γλωσσικά ιδιώματα. Επομένως το θέμα της σημερινής μου εισήγησης δεν θα μπορούσε να είναι άλλο από αυτό, «της λαϊκής μουσικής παράδοσης των Ελλήνων του Πόντου - Μελωδίες - Όργανα - Οργανοπαίκτες». Εύχομαι λοιπόν, καλή επιτυχία στις εργασίες του συνεδρίου. Στη σημερινή μου εισήγηση θα αναφερθώ επιμέρους :
Σ’ σο χωρίον 'μουν έτον είνας γάρη, έξυπνεσα και καματερέσα. Έρθανε ας σο Γαρέπερτσιν τη Σαμψούντας, ελίγον πιο μακρά ας σα χωρία π’ έρθανε τ’ εμετέρ. Πάντα εδούλευεν άμον την μάνα μ’ και αφορισμενίας ‘κ̆’ έσκωνεν ας σην καν’νάν. Έναν ημέραν είδεν η πρωτάρα σο μαντρίν ατούν θα γεννά, έρθαν τα νερά τη χτηνί και το μουσκάρ’ θα γεννίεται.
Σα παλαιά τα χρόνια̤ ερούξεν ση Κανί τα χωρία ο γουρζουλάς. Πολλούς εντώκεν και πολλοί επέθαναν ασόν γουρζουλάν. Το μιλέτ εχάσεν το νούν’αθες και ερούξεν σ’ Άϊς και σα παρακκλήσια̤. Σο Κάν Αεθοδωρέτ εκλειδώθαν απές σον Αεθόδωρον και παρεκάλ’ναν την χάριν-ατ να κουρταρεύει-ατς ασο κακόν. Σαν Αε-Θόδωρον απέσ’ έσαν πολλά παρεκκλήσια̤. Απάν’ σον γυναικαρίον έτον Αε-Χαράλαμπον. Εκιαπάν’ επήγαν οι Αποστολάντ με το σόϊν-ατουν. Έναν βράδον σα μεσάνυχτα όλ’ έσαν τοπλαεμέν’ εκιαπέσ’.
Κόρασον εβοτάνιζεν αφκά σ’ εναυλοτόπιν, κι’ αποκουμπίγαν τα κουμπιά τσ’, κι εφάνθαν τα προσκάρδια̤ τσ’. Κι έρθεν ο Γιάννες να δια̤βαίν’ λιγοθυμά και ρούζει. Κι έρται η μάν’ ατ’ ερωτά ; Γιάννε μου, ντο πονεί ‘σε; -Μάνα, πονεί το κιφάλι μ’ ταράζει το καρδόπο μ’. Σάν τρομάζ’νε τα γόνατα μ’, φογούμαι εφαρμακώθα. -Υιέ μ’ λιάς έν’ τριφάρμακον άμον τη κόρτσ’ η αγάπη. -Μάνα, σ̆κίσον την κάρδια̤ μου και τέρ’ απέσ’ ντο έχει. Κι οφίδ’ αν έν’ σκοτώντσ’-ατο, κι αγάπ’ αν έν’ ας λάμπει, κι αν έν’ τη κόρτσ’ η καμονή, ας καίει και μανίζει.
Κι όντας έμνε μικρόν παιδίν
Καλόγερον εκάθουτον απές σο Αεβδήμαν κι’ έρθεν σο ξημολόεμαν ένας ερίφς Κρωμέτες. -Αχ δέσποτα μ’, εμέν’ αξίζ’ να βάλ’νε με σο μνήμαν, πολλά είν’ τ’ αμαρτίας-ιμ’, πατούνε χ̆ίλ΄τς χωρέτες. -Και γιάτι ερούξες άπιστε εσύ σην αμαρτίαν κι’ ατόσα εποίκες άπρεπα ; Ογλήγορα για πέ με. -Ω δέσποτα μ’ ορκίσ̆κουμαι σην άγιαν κοινωνίαν τιδέν ‘κ̆’ εφτάγω μοναχός, ο διά̤βολον τουρτεύ’-με. -Ο διά̤βολον πολλά θα λέει, άμα εσύ μ’ ακούς-ατον. -Και ντο να φτάγω ο άχαρον; Ατώρα πα τουρτεύ’-με, έναν φλουρίν σον δέσποταν για δόσ’-ατοναν λέει με. -Ευλογημένε, δίκιον έεις. Κάποτε πα ν’ ακούσ’-ατον.