Όφεως Λαογραφικά Ιστορικά και Γλωσσικά Σύμμεικτα (Όφις Πόντου)
Όφεως Λαογραφικά (γλωσσικά) Σύμμεικτα (Παλιές ιστορίες). Ο πατέρα μ΄εποίν'νε ΄ς σην Ρουσία, ΄ς σην Κούμα Σοχούμ καπνά και εκεί επήρε Τούρκους εργάτες να δουλεύουν ατόνα. Απ' ατεινούς ας σοι εργάτες, ένας, ο Χασάν, έτουνε ελίγο έθωγος.
Οι-γι-άλλ' εργάτες εγέντανε ένα και όλα τα κουσούρ ιαεσύρειναν ατα ΄ς ατόνα απάν'. Αντά εκόφκουτουνε ένα καπνόφυτο ας ση ρίζα, αμάν έλεγανε τ' εφεντικό ατουνε « Ο Χασάν έτουνε που εποίκεν ατο ». Ατουκά ένα ημέρα έκατσανε ν' απονεγκάσ̌κουντουνε. Επουκά 'ς σο χώμα που εκάθουσανε ένας επ' ατεινούς είδε ομπροστά 'του ένα σ̌κωλέκ' και επάτεσεν ατο με το ποδάριν ατ' και εκείνο ερχίνισε να 'υροκλώσ̌κεται, ψοφά και στέκ'. Ατός ο Χασάν, ο Τούρκο, λέει ατο : « (Χ)άρ' ντο τραυαγτ ζ ελίεσαι.!...». Έξερε το τραυάγτζελο, ας σο έσανε ατείνοι χριστιανοί και εγέντανε Τούρκ' υστερία.
Πηγή: Χαράλαμπος Χαραλαμπίδης του Χάρακα. Γεννημένος το 1915 στο Κούμα Σοχούμ. Πρόγονοι από Όφ Τραπεζούντος. Κάτοικος Διαμπή Δράμας
Λεξιλόγιο:
Ελίγο = λίγο
Έθωγος = αθώος, άδολος
Κουσούρια = ελαττώματα
Εσύρειναν = έριχναν
Εκόφκουτουνε = κοβότανε
Απονεγκάσκουντουνε = ν' αναπαυτούνε
Επουκά = αποκάτω
Τραυαγτζελίεσαι = προσπαθείς να γίνεις καλά. Όφεως Λαογραφικά γλωσσικά Σύμμεικτα
Είνας δεσπότης ετούρκεψαν ατόνα και εποίκαν ατόνα νομάρχη του Όφ (Σολακλί λέγουν ατο οι Τούρκ') Ένα βράδυ σίτε επορπάτενε 'ς σο θαλασσάκρ' του Όφ-Σολακλί, ελέπ' ένα γραία να έρχ̌ετ' 'ς εκείνον-α μερέα. Η γραία εκτράτενε κόλλυβα ΄ς σα χ̌έρα̤ 'τ'ς και επέγινεν ατα 'ς σην εγκλησία. Αντά είδε το δεσπότ' έκρυψεν ατα ΄ς σο σ̌άλιν ατ'ς αφκά. Ο δεσπότης εννόησεν ατο και είπεν ατενα : Ντό κρύφτεις ατα, ατα τ' αναθεματισμένα ; Ακόμα ευτάτ' ατα μι ; Άγιε μ' δέσποτα, είπεν η γραία, του ψυχού έν' οσήμερο και θα φέρ' ατα ΄ς σην εγκλησία..... Καταραμένα να είναι – είπε ο δεσπότης. Η γραία επήε 'ς σην εγκλησία, έβαλεν ατα ΄ς σον τόπον ατουνα και αντά ένοιξεν ατα να άφτ' απάν' το κερί, εχπαράεν, αντά είδε εγέντανε σκωλέκια και λαταρίζουνε. Αμάν ουκ έχασε καιρό, έξυπνεσα έτουνε η γραία, παίρ' τα κόλλυβα και πάει να ευρήκ' το δεσπότ'. Όμον το εύρεν ατονα λέει ατον : Άγιε μ' δέσποτα, την ευχ̌ή σ' να έχω, για τέρε ντό εποίκες ατα αούτα τα κόλλυβα, για ευλόγα τα !!! Ο δεσπότης αντά είδεν ατα εγέντανε σκωλέκια, εχπαράε, έρθεν ατόνα ενας φόβος εκ Θεού..... Ακόμα είχ̌εν τη δύναμη της ιεροσύνης ατου και λέει : Ευλοημένα να είναι.....και αμάν εγένταν πάλ' κόλλυβα. Η γραία επήρεν ατα και επήε πάλ' ΄ς σην εγκλησία. Ο δεσπότης επήεν αμάν ΄ς σο γραφείον ατου και εποίκε αληγορτό συνεδρίαση και ας το είπεν ατεινούς το έναν και το άλλο, τέλος είπεν ατεινούς τεάμ ένα λόγο. «Είνας άνθρωπο εγόρασε ας ένα κουγιουμτζ̌ή ένα χρυσό δαχτυλίδ' και επλήρωσεν ατο τσ̌ίπ ακριβά. Επέρασε καιρός και είδε το δαχτυλίδ' εμαύρυνε και εννόησε ουκ έτουνε χρυσό, αμά τούτζι, γιά σίδερο. Ντο πρέπ' να ευτάμ' ατονα τον κουγιουμτζή; Ο είς είπε να παίρ' α̤το και πάει οπίσ' και να παίρ' τα παρά̤δας ατου. Ο γι-άλλο είπε να πληρών' α̤τόνα κι άλλα παρά̤δας, ο γι-άλλον είπε να βάλλουν ατο φυλακή, ο γι-άλλον είπε να δικάζουν ατονα και να σκοτώνουν ατονα. Ετότε ο δεσπότης θυμωμένος, όπως έτουνε, λέει ατουνούς : Εγώ εσάς ουκ επορώ να φυλακώνω σασε, να̤ επορώ να σκοτώνω σασε, άμα κλώθ' ατα οπίσ' ντ' εδώκετε με, ντο 'κ̌ι γιαραύουνε όμο το κάλπικο δαχτυλίδ' και ουκ έχουν κανένα δύναμη. Και αμάν έβγαλεν το πράσινον το σαρούκ' ας σο κιφάλιν ατ' και όλα̤ τα τσ̌ίνα̤ 'τουνα και έσ'κωσε έσυρεν ατα ομπροστά τουνα και είπε ατεινούς με το θυμό : Επάρειτ' α̤τα, ατά – άρ' αίκον καλπικον έν' και η θρησκεία σουνα. Και αμάν εσ΄κώθεν να φεύ', αμα οι Τούρκ' έτρεξαν από πίσ' ατου και με τα πέτρας και ότι άλλο εύρανε εσκότωσαν ατονα και όπως έτρεχαν από πίσ' ατ' ετζάϊζανε "καϊμακάμης επαλάλωσε και μουρτάρεψε τη θρησκεία 'μουνα" Έμαθαν ατο οι Οφλήδες οι χριστιανοί και επήγανε επήρανε το λείψανο ατου και επήγανε έθαψαν ατο 'ς ση εγκλησίαν, ομπροστά ΄ς σην αυλαίαν. Η πατέρα μ' έλεε μασε 'ς σον καιρόν ατου οι Τούρκ' επήγανε και απάν' ΄ς σο ταφίν ατου, έτουνε ένα πέτρα τρανό, επολέμεσανε να βγάλλουν' ατο να παίρουν το θησαυρό, όπως εθάρεινανε, αμα την πέτρα ουκ επόρεσανε να σαλεύουν ατο. Φαίνεται ο δεσπότης είχ̌ε ακόμα το δεσποτικό τη δύναμη.
Εγώ ντο λέγω, ο δεσπότης πρέπει να έν' άγιος, ασσό ουκ επόρεσανε να σαλεύουνε την πέτρα του μεζαρί ατου.
Πηγή : Χαράλαμπος Χαραλαμπίδης του Χάρακα, Γεννημένος το 1915 στο Κούμα Σοχούμ. Οι πρόγονοι του κατάγονταν από τον Όφ Τραπεζούντος. Είναι κάτοικος Διαμπή Δράμας.
Η Οφία, ή ο Οφιούς. Περιοχή περί τον Όφι ποταμό, ανατολικά της Τραπεζούντας. Κύριο χαρακτηριστικό του πληθυσμού της ήταν ο ομαδικός εξισλαμισμός του κατά το 17ο αιώνα, καθώς και η καθαρότητα (και αρχαιοπρέπεια) του γλωσσικού ιδιώματος που μιλούσαν οι Οφλήδες. Η έλλειψη μοναστηριών στην περιοχή συντέλεσε με την σειρά της σε αυτή την τραγική για τους Οφλήδες, κατάληξη, να εξισλαμισθούν μετά απο βασανιστήρια, διώξεις και αλλεπάλληλες δοκιμασίες. Τον Όφη διαρρέουν και οι ποταμοί Καλοπόταμος και Μπαλτατζή Ντερέ, (Ψυχροπόταμος). Η περιοχή χαρακτηρίζεται από λόφους, βουνά, χαράδρες και λαγκάδια. Ο Όφις αποτελείτο από 65 χωριά που τα κατοικούσαν Έλληνες χριστιανοί που εξισλαμίστηκαν στα μέσα του 17ο αιώνα δια της βίας. Περί το 1866 οι Οφλήδες κάτοικοι του Όφη έφταναν τις 15.000 ψυχές. Τα ονόματα των χωριών τους μαρτυρούν την γνήσια Ελληνική τους καταγωγή : Αληθινός, Κοντού, Μεσοχώρι, Ξένος, Γοργορά, Όκαινα, Παλαχώρι (Παλαιοχώρι), Σαχάρω, Υψηλή, (απο όπου καταγόταν η οικογένεια των Υψηλάντηδων), Φωτεινός. Τα δέ επώνυμά των Οφλήδων δηλώνουν επίσης της αρχαιοελληνική τους καταγωγή: Αντώνογλου, Γιάννογλου, Φώτογλου, Παπάζογλου, Μαντάνης, Μερτζάνης κ.ά Οι εξισλαμισθέντες Οφλήδες διατήρησαν μέχρι την ανταλλαγή των πληθυσμών την Ποντιακή τους λαλιά και τα πατροπαράδοτα έθιμα. Φύλαξαν με σεβασμό τα κειμήλια όπως, ευαγγέλια-ιερά βιβλία-ιερά άμφια-χειρόγραφα-θυμιατήρια-σταυρούς-εκκλησιαστικά σκεύη. Διέφεραν κατά πολύ και απο όλους τους άλλους μουσουλμάνους τόσο στον χαρακτήρα όσο και στον πολιτισμό. Οι Οφλήδες ήταν ήρεμοι άνθρωποι και ασχολούνταν με τα γράμματα και τις τέχνες με ιδιαίτερη κλίση στις θεολογικές σπουδές. Οι μουσουλμανικές ιερατικές σχολές του Όφη ήταν απο τις καλύτερες. Σε παλιά χειρόγραφα οι περιοχές Κάνεως και Όφεως σημειώνονται ως επισκοπές Τραπεζούντος. Συνολικά εξισλαμίστηκαν περί τις 65.000 Έλληνες Οφλήδες.
Χωριά του Όφεως
1. Γίγα (Giga, Yığa) με ναό του Αγίου Γεωργίου & του Αγίου Νικολάου
2. Ζησινό (Sisino, Bölümlü) με ναό του Αγίου Γεωργίου (1860) & του Αγίου Ανδρέα
3. Ζουρέλ (Surel, Sarayköy) με ναούς του Αγίου Δημητρίου και της Κοίμησης της Θεοτόκου (1848) & της Παναγίας Ζωοδόχου Πηγής (1820)
4. Κουρίτσ' (Kuriç, Sivrice) με ναό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Χριστού
5. Κοφκία (Kofkia, Yanıktaş) με ναούς του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου & της Ζωοδόχου Πηγής
6. Κρηνίτα (Krinita, Çatalsöğüt) με ναό των Αρχαγγέλλων Μιχαήλ και Γαβριήλ
7. Λέκκα (Leka, (Sarı-)Çamlı) με ναούς του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Πρωτομάρτυρος Στεφάνου του Διακόνου
8. Χάλτ (Halt, Söğütlü) με εκκλησία και σχολείο
Πηγή: Αρχείον Πόντου τόμος 47ος, Επιτροπής Ποντιακών Μελετών, Σάββα Πορφυρίου Παπαδοπούλου.
O Ξενοφώντας Άκογλου (Ξενίτας) 1895-1961 ο οποίος ήτο Στρατιωτικός και συγγραφέας αναφέρει πολύ εύστοχα για τη μεγάλη συμβολή της λαογραφία στη ζωή των Ελλήνων εκ Πόντου τα ακόλουθα : "Η λαογραφία, εκτός την επιστημονική αντικειμενική αξία της, ειδικά για τους ξενιτεμένους ή οριστικά ξεπατρισμένους, καλή η ώρα (σαν κι εμάς), έχει και μία άλλη αξία και σημασία σοβαρή, θεραπεύει μια ψυχική ανάγκη, μια δίψα εσωτερική, τη γλυκιά νοσταλγία που φυσικά δοκιμάζει κάθε άνθρωπο για τον γενέθλιο τόπο, θεραπεύει ξέχωρα και ικανοποιεί μια απ τις ευγενέστερες περιέργειες των επερχόμενων γενεών μας. Και αποτελεί τη χρυσή αλυσίδα που θα ενώσει κι εμάς και τις μελλοντικές γενιές με τις αξέχαστες αρχοντικές μας εστίες".
Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com
