Ανέκδοτο Κρώμνης Πόντου. Ο Πότζιολον τη Μαρούλας

ανέκδοτα,κρώμνης,φίλων,κτενίδης,σοχτάβα,ορτάρια,πότζιολον,μαρούλα,τσιπίν,φορκάλι,μαλέζ,ποντιακή,λαογραφία Οι γειτονάδες εκάθουσαν απάν’ ΄ς σο δώμαν τη Σοχτάβας, έπλεκαν τ’ ορτάρα̤ τουν, εμπάλωναν τα λώματα τοι μωρίων τουν και εκεβεζελέγευαν. Ο Πότζιολον τη Μαρούλας επέγνεν κι έρχουτον έμπρια̤ του και με τ’ έναν τσιπίν φορκαλή εκαθάριζεν τα δόντια̤ τ’. Τερούν ατόν οι γυναίκ’ και γελούν, κι ασ’ ολουνούς πολλά γελά η Φανή η Ιορδανάβα.
- Φανή ντο γελάς ; Ερωτά ‘τεν η Βαρβάρα τη Τσουπογιάν.
- Κιά πως να μη γελώ ναι Βαρβάρα. Ασή Μαρούλας έρθα. Απάν’ σο φαγίν ερούξα. Ντο έφαγαν ; μαλέζ δίχα ψωμίν, κι ο Πότζιολον αγλαθά̤ζ’ τα δόντια̤ τ’, να εθαρρεί η γειτονία πως έφαγεν κρέας …

Print

Παραμύθια και ανέκδοτα Σαντάς Πόντου. Ψάλτεν ποπάδες ψάλτεν

παραμύθια,ανέκδοτα,ποντιακά,ποπάδες,ποπάς,οκνέας,οκνερία,σάντα,σαντά,επτάκωμος,λαογραφία,πόντου,ψάλλω,τσεγκέν,ταφία,πουγάλεμα,κουϊζω,τζούζω,αναλυγμέναΈτον είνας πολλά οκνέας. Ώκνηνεν να τρώει πιλέ. Ελιγοθύμεσεν έναν ημέραν ας σην πείναν και έχ̆’ κι’ επεθάν’νεν. Έγκαν ατον κάτ’ να τρώει άμα ατός την τσ̆εγκέν ατ’ ώκνησεν να λαϊζ’ και μασά το φαγίν. Επουγαλεύταν οι χωρέτ’ ατ’ και είπαν : «αβούτος να ζή ‘κ̆΄ έν’, άμον ντο λιγοθυμά θα παίρωμε και πάμε θάφτωμ’ ατον».

Print

Παραμύθια και ανέκδοτα Νικοπόλεως. Τη δα̤βόλ’ τ’ ουράδιν

γαρή,διάβολος,δάβολος,χτήνον,νικόπολη,γαράσαρη,σεμπίνκαραχισάρ,παραμύθια,ανέκδοτα,ποντιακάΕίνας γαρή, σίτε έλμεγεν το χτήνον ατ’ς, εξ̆ύεν το γάλαν.
- Ανάθεμά σε δά̤βολε ! είπεν κι΄ εχολιάστεν. Ο δά̤βολον έτρεξεν ΄ς ση μάνναν ατ’ και είπεν :
- Μάννα ! για τέρ’ α, εγώ εκεί ‘κ̆’ έμουν και πάλ’ κατηγορούνε ‘με !
- Γιάβρου μ’, εσύ αν ‘κ̆’ έσουν πα εκεί, τ’ ουραδόπο σ’ εκεί έτον ! είπεν η μάννα τ’.

Πηγή : Αρχείον Πόντου, Επιτροπής Ποντιακών Μελετών, Παράρτημα 1, Αρχ. Άνθιμου Παπαδόπουλου «Ιστορική Γραμματική της Ποντιακής διαλέκτου, σελ 216».

Print

Ταπιάτ, Έξεργος, Έπεργος, Μουρδουλίζω,Έταιρος, Έτερος. Ποντιακή διαλεκτολογία

Ταπιάτ,ταπιά̤τιν,ταπι͜ά̤τ’,ταπιγι͜ά̤τιν,κεμεντζόπο,εξεργάτ’κα,λώματα,έπεργος,έταιρος,έταιρον,λυγερή,έτερα,έτερος,μουρδουλίζω,άρκος,μουρδουλίζ’νε,χάρον,μουρδούλισμα,γρυλλισμός,ποντιακή,διαλεκτολογία,διάλεκτος,λαογραφία,δημώδη,άσματαΤαπι͜ά̤τ’
(το) Ταπιά̤τιν, Ταπι͜ά̤τ’ , Ταπιγι͜ά̤τιν, Ταπιγιέτ, από το Αραβικό tabiat = διάθεση, έξις, φύσις, συνήθεια, χαρακτήρ’ (φυσική διάθεσις)

Εξεργάτ’κα, Έξεργος (έξ-έργον)=αργία, μή εργάσιμη ημέρα, το ανήκον εις μη εργάσιμη ημέρα (γιορτινή).
Έπεργος=εργάσιμη ημέρα.
“Τον έξεργον που ‘κ̌ι’ κρατεί , τον έπεργον θα χάν’”.
Δημώδες άσμα : «Απές ‘ς σο κεμεντζόπο μου πουλόπο μ’ να εχώρ΄νες, τ’ εξεργάτ’κα τα λώματα τον έπεργον να εφόρ’νες».

Print

Δα̤βαίνω ή δεβαίνω. Ποντιακή διαλεκτολογία. Ετυμολογία, ιδιωματισμοί

δα̤βαίνω,δεβαίνω,ετυμολογία,συνώνυμα,ιδιωματισμοί,χαλδία,δά̤νω,κοτύωρα,εδέβα,δα̤βάζω,δα̤βαίνωπλάν,δα̤βούμενος,αναγνώθει,εδήβαν,στομολόεμαν,βασκανία,γλωσσοφαγιά,ήλεν,χρά,ποντιακή,διαλεκτολογία,διάλεκτος,γλώσσα,λαογραφίαΔεβαίνω (Χαλδία), δά̤νω (Κοτύωρα), Αόριστος : εδέβα, εδήβα, Μετοχή : δα̤βούμενος. Απ’ το αρχαίο διαβαίνω. Ο τύπος δά̤νω κατ΄επίδραση του δά̤ζω , δι ου ο ιδιωματισμός δα̤βάζω.

Ερμηνείες :
1. Διέρχομαι, περνώ : Δα̤βαίν απεμπροστά μουν και καλημέρα ‘κ̆ι’ λέει μας. Εδέβα το ποτάμιν. Φράση : Δα̤βαίνω πλάν (απέρχομαι). Πάω δα̤βαίνω (απέρχομαι ανεπιστρεπτί. Σ’ εσέν’ δα̤βαίν’ το νάζι μ’ (σε σένα έχω θάρρος). Η παρά ‘κ̆ι’ δα̤βαίν’ (είναι κίβδηλο το χρήμα). Εδέβεν κα (παρασύρθηκε ή κατακρημνίσθηκε), λχ : εδέβεν κά το χωράφ. Εδέβεν κά το γεφύρ’, εδέβεν κά τ’ οσπίτ’ κτλ. Δα̤βαίνω ας σην τέχνη μ’ (αφήνω – παρατώ την τέχνη μου). Πολλά εδέβαν ‘ς σο κιφάλι μ’ (πολλά δεινά πέρασαν απ’ το κεφάλι μου = πολλά δεινά υπέστην ). Μετοχή : δα̤βούμενος = διερχόμενος, περνώντας. Δημώδες άσμα : « Ο βασιλά̤ς δα̤βούμενος στέκει και αναγνώθει».

Print

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ