Οι Παροικίες και η μετανάστευση των Σανταίων εντός και εκτός Πόντου

Written by Πολατίδης Βασίλειος. Posted in Ιστορία

Είναι αναμφισβήτητο ότι η Σάντα εποικίστηκε μετά την άλωση της Τραπεζούντας και όχι πριν την άλωση όπως πολλά άλλα χωριά της επαρχίας Χαλδίας και άλλων τμημάτων. Δεν υπήρχε λόγος να δημιουργηθεί ζωή στην απομακρυσμένη, απρόσιτη και δασώδη εκείνη περιοχή.

Οι παροικίες των Σανταίων εντός και εκτός Πόντου. Παρακολουθείστε το βίντεο

Μόνο σαν κρησφύγετο θα ήταν κατάλληλη να χρησιμοποιηθεί η περιοχή εκείνη από τους πρώτους της κατοίκους και ως τέτοια χρησιμοποιήθηκε απ’ τους πρώτους της κατοίκους οι οποίοι κατέφυγαν εκεί για να σωθούν απ’ το άγριο κύμα διωγμού το οποίο είχε ξεσπάσει τότε. Έτσι λοιπόν, ογδόντα χρόνια μετά την άλωση, όπως αναφέρει ο αοίδιμος καθηγητής Φίλιππος Χειμωνίδης στην Ιστορία και Στατιστική Σάντας, η περιοχή της Σάντας εποικίστηκε από τους πρώτους φυγάδες προερχόμενους απ’ τα Πλάτανα, όπως αναφέρει η παράδοση και βαθμηδόν απ’ τη συρροή κι’ άλλων τμημάτων συμπληρώθηκε ο εποικισμός της.

Στα άνω του ποταμού Ιάμπολη ο οποίος εκβάλλει στον Εύξεινο Πόντο κοντά στα Σούρμενα, πρανείς εκτάσεις και σε υψόμετρο 1800 μέτρων μέχρι δύο χιλιάδων μέτρων προς τις ψηλότερες κορφές των βουνών της, ιδρύθηκαν τα 7 χωριά της Σάντας, κι από κεί στο ίδιο σχεδόν υψόμετρο μεταβαίνουμε στον Αε-Ζαχαρέα της Κρώμνης με πεζοπορία 6 ωρών. Το κλίμα είναι ψυχρό τον χειμώνα με άφθονο χιόνι και συχνές χιονοθύελλες, είναι υγρό κατά τους θερινούς μήνες λόγω της συνεχούς ομίχλης και των βροχών. Το έδαφος είναι άγονο και φτωχό ενώ η ασήμαντη καλλιέργεια σιτηρών, γεώμηλων και λαχανικών κάλυπτε ένα μικρό μέρος των αναγκών των κατοίκων με αποτέλεσμα οι πρώτοι κάτοικοι επί πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα μαστίζονταν από φτώχεια, όπως μας διηγούνται οι πρόγονοι μας. Ο δεύτερος πόρος της ζωής, η κτηνοτροφία, βρισκόταν σε καλύτερη μοίρα και με τα προϊόντα της βελτίωνε κάπως το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων Σάντας. Ο βαρύς χειμώνας απαιτούσε μεγάλες ποσότητες χόρτου για τη συντήρηση των ζώων στους στάβλους και η ανάπτυξης της κτηνοτροφίας εν πολλοίς ήταν προβληματική. Για πολλά χρόνια οι κάτοικοι δεν τολμούσαν να βγουν απ΄ την κρύπτη τους και ήταν υποχρεωμένοι να φυτοζωούν στον άπορο εκείνο τόπο. Η οικονομική τους κατάσταση βελτιώθηκε αρκετά όταν οι Σανταίοι χρησιμοποιήθηκαν ως μεταλλουργοί στα μεταλλεία της Αργυρούπολης αλλά κι όταν εξαντλήθηκαν τα κοιτάσματα βρέθηκαν σε προφανές αδιέξοδο και αναγκάστηκαν να απομακρυνθούν απ΄ την πατρίδα τους ζητώντας αλλού για εργασία. Κατέβαιναν από κείνα τα ύψη προς τα παράλια του Πόντου από την Τραπεζούντα ως τα Σούρμενα εργαζόμενοι σαν χτίστες και με την πάροδο του χρόνου με τις οικονομίες τους έγιναν κάτοχοι μικρών αγροκτημάτων κι εγκαταστάθηκαν εκεί με τις οικογένειες τους κι αυτό έγινε η απαρχή της μετανάστευσης και του αποικισμού των Σανταίων στα χωριά Χότση, Κόχαλη, Μέσωνα, Βώνος, Λύκαινα, Βάρβαρα και προς τα Σούρμενα στα χωριά Χαλανίκ, Πύργη, Καταβόλ.
Ο αποικισμός όμως δεν περιορίστηκε μόνο εντός του τουρκικού κράτους αλλά επεκτάθηκε και στο όμορο ρωσικό. Η αποδημία στη Ρωσία απέβη επιτακτική ανάγκη και άρχισε μεγάλη διαρροή ανδρών εκεί, κι έτσι μόνιμοι κάτοικοι του τόπου εκείνοι έμειναν μόνο οι γέροντες, οι γυναίκες και τα παιδιά. Οι περιπέτειες στην ξένη χώρα, οι δαπάνες και οι δυσκολίες της επιστροφής στις οικογένειες τους κατά τακτά χρονικά διαστήματα, οδήγησαν τους ξενιτεμένους στην απόφαση της μετανάστευσης κι αυτό συνέβη μετά τους δύο τελευταίους ρωσοτουρκικούς πολέμους οπότε πραγματοποιήθηκε η μετανάστευση μεγάλου ποσοστού των κατοίκων στη Ρωσία και δημιουργήθηκαν οι εξής παροικίες:
1. Στην περιφέρεια Βατούμ 1876 – 1884, τα χωριά : Αλχασιον, Τζιάκβα, Τάκβα, Άτζκοβα και Κβήρικα.
2. Στην περιφέρεια Τιφλίδας τα χωριά : Σέκιτλι, Ιβάνοβκα (Κεσιάντων), Παρατώφ (Χαραπά), Φτελέν και Βιζιρώφ.
3. Στο τμήμα Τσάλκας 1858 – 1864. Το χωριό Τσάλκα όπου εγκαταστάθηκε ο μικρότερος αδερφός του παππού μου Παπατρύφων του οποίου οι δύο γιοί εκπαιδεύτηκαν στη Ρωσία, ο μεν Αρίσταρχος ως ρωσσοδιδάσκαλος, ο δε Κωνσταντίνος τελείωσε το Εκκλησιαστικό Σεμινάριο και προχειρίστηκε πρωθιερέας της Ελληνικής Κοινότητος Βατούμ γνωστός ως παπα Κωνσταντίνος Τσαντέκωβ όπου έμενε μέχρι των ημερών μας απολαμβάνων την γενική εκτίμηση. Από την περιφέρεια Τιφλίδας (Σέκιτλι) κατάγονταν και οι ρωσσομαθείς αδερφοί Κωνσταντίνος και Αλέξανδρος Παπουνάς αμφότεροι μηχανικοί οι οποίοι απεβίωσαν στη Θεσσαλονίκη.
4. Στην περιφέρεια Σοχούμ 1876 – 1884, τα χωριά : Μιχαηλόβσκοε (Κούμα), Ανδρεέβσκοε (Ζουρνατζιάντων) και η Αλεξάνδροβσκοε (Αλεζάνδρα).
5. Στην περιφέρεια Κάρς. Αρκετές οικογένειες Σανταίων εγκαταστάθηκαν σποραδικά στην περιφέρεια του Κάρς μεταξύ των εκεί ποντιακών χωριών. Απ’ την περιφέρεια αυτή καταγόταν ο καθηγητής Βασίλειος Χαρατσίδης ο οποίος αποβίωσε στη Θεσσαλονίκη. Όλοι οι κάτοικοι των ως άνω παροικιών είχαν αποκτήσει τη ρωσική ιθαγένεια και διατηρούσαν ελληνικούς ναούς και τα ελληνορωσικά τους σχολεία.