Τα όπλα των Σανταίων - Μ. Κ. Νυμφόπουλου. Σίσ̆, γαμά̤ν, πισ̆τόφ, τυφά̤νκ, κάμαν, ρεβόλ, μαρτίν.
Τα όπλα των Σανταίων - Μ Κ Νυμφόπουλου. Σίσ̆, γαμά̤ν, πισ̆τόφ, τυφά̤νκ, κάμαν, ρεβόλ, μαρτίν.
Το πιο παλιό από τα όπλα αυτά ήταν το σίσ̆. Πρόκειται για το δόρυ το οποίο εξέλιπε στις ημέρες μας. Όλα τα άλλα όπλα τα είχαμε στην εποχή μας και τα χρησιμοποιούσαμε. Ήταν τόσο προσφιλή στους Σανταίους τα όπλα αυτά ώστε κι εμείς οι δάσκαλοι ζωνόμασταν το γκρά με τα 100 και 200 φυσίγγια του και τρέχαμε όπου ήταν κίνδυνος.
Η καλή χρήση των όπλων αυτών και η γενίκευση της οπλοφορίας στη Σάντα κατά τα τελευταία χρόνια έσωσε την τιμή της Σάντας και γενικά του Πόντου και ανάγκασε τον Μουσταφά Κεμάλ να αναφέρει στα απομνημονεύματα του την Σάντα και τον αρχηγό των ανταρτών μας Ευκλείδη Κουρτίδη. Κρίνω καλό να περιγράψω τα ανωτέρω όπλα αρχίζοντας από τα παλιότερα προς τα νεότερα. Το Σίσ̆ ήταν ένα απλό σίδερο, μυτερό στη μία άκρη για να επιφέρει δυνατό και καίριο αποτέλεσμα. Περισσότερα επ΄ αυτού δε μπορούμε να πούμε καθώς στην εποχή μας δεν υπήρχαν και δεν τα είδαμε, απλά έχουμε ακούσει από τους παλιότερους-γεροντότερους.
Η Γαμά̤ ήταν ένα είδος σπαθιού γυριστού στη μέση με ανάλογο θηκάρι. Η λαβή της, είχε δύο κοκαλένια αυτιά. Με τη γαμά̤ τα παλληκάρια μας έκαναν διάφορους χειρισμούς χορεύοντας τον Σέρα χορό κάνοντας επιδέξιους κι επικίνδυνους χειρισμούς ξιφασκίας. Έρχονταν αντικριστά τα δύο παλληκάρια, τραβούσαν από το θηκάρι την γαμά̤ και αφού έκαναν δύο γύρους μέσα στο χορό, άρχιζαν να πλέκουν τα σπαθιά τους με αστραπιαίες κινήσεις. Οι χορευτές και μάλιστα οι χορεύτριες παρακολουθούσαν με αγωνία την επίδειξη αυτή, κρατούσαν την αναπνοή τους από τον φόβο τους. Δεν έτυχε καμία φορά να συμβεί κάποιο ατύχημα στις επιδείξεις αυτές αν και πολλές φορές πέρασε δίπλα απ’ τη μύτη μας η γαμά̤. Καλούς ξιφισκούς γνωρίσαμε τον Δαμιανό Κουφατσή και τον Θεοδόσιο Σπαθάρο.
Το Πισ̆τόφ. Το πιστόλι. Ήταν μικρό και κομψό, εμπροσθογεμές. Αυτό καθώς και όλα τα άλλα όπλα εκτός από το Μαρτίν και το Ρεβόλβερ, τα κατασκεύαζαν ντόπιοι τεχνίτες (οι τσιλιγκέρηδες), προ παντός Έλληνες. Στη εποχή μας λόγω της εμφάνισης του ρεβόλβερ, το πισ̆τόφ κατέληξε σε αχρηστία.
Προ της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821 στα χρόνια της φοβερής σκλαβιάς, το πιστόλι, το μονόκαννο ή το δίκαννο ήταν το μοναδικό όπλο των Σανταίων γιατί ήταν ευκολομεταχείριστο. Οι Σανταίοι αγαπούσαν τα άρματα (τα όπλα) τους, τα φρόντιζαν και τις περισσότερες φορές ασημοστόλιζαν τις λαβές τους.
Το Τυφά̤νκ. Το τουφέκι ή ντουφέκι ήταν εμπροσθογεμές κι αυτό και μάλιστα χιλιοτραγουδισμένο. Ένα από τα πολλά τραγούδια ήταν : «Κοντός, κοντός και ν’ Εβλιάς με τ’ έναν τιφα̤νκόπον, εσκότωσεν και τον Σαλέχ απέσ’ σο τικα̤νκόπον».
Αποδείχνει πόσο προσφιλές και απαραίτητο για τη Σάντα, την περιτριγυρισμένη από φυλετικούς λύκους, ήταν το όπλο αυτό. Στα πρώτα χρόνια της τουρκικής σκλαβιάς αλλά και λίγο αργότερα, το τουφέκι και το πιστόλι άναβαν με τσακμακόπετρα που έβγαζε σπινθήρες κι άναβε το περιεχόμενο της κάνης του τουφεκιού, και γι’ αυτό οι πατέρες μας φρόντιζαν να προστατεύουν τα τουφέκια και τα πιστόλια από τη βροχή και την υγρασία, ειδάλλως θα καταντούσαν άχρηστα. Για την πρόληψη τέτοιου ενδεχόμενου είχαν οι πατέρες μας τους ματαράδες. Οι ματαράδες ήταν δερμάτινες θήκες με μπαρούτι, καψούλια, λάδι, βαμβάκι, σφαίρες, κλπ. Λίγο αργότερα μας ήρθαν από την Ευρώπη τα δυναμιστικά καψούλια τα οποία λιγόστευαν κατά τι τον κίνδυνο της υγρασίας. Για την τοποθέτηση των κίτρινων καψουλιών είχαν τα ντουφέκια και τα πιστόλια μια προεξοχή μικρούτσικη με μάκρος ενός πόντου κοντά στη σκανδάλη σαν έπεφτε ο λύκος με ορμή στο καψούλι, άναβε η δυναμιτιστική του ύλη, μετέδιδε τη φωτιά στο περιεχόμενο του τουφεκιού και βροντούσε το τουφέκι.
Η Κάμα. Ήταν μικρό ευθυτενές σπαθί, δίκοπο και ευκολομεταχείριστο. Την κάμα των ανταρτών μας την δοκίμασαν πολλά τούρκικα κεφάλια που ήρθαν να λεηλατήσουν τη Σάντα ύστερα από την καταστροφή του 1921.
Το Ρεβόλ. Το ρεβόλβερ κατάργησε το πιστόλι όπως είπα παραπάνω και ήταν το μοναδικό όπλο για την ασφάλεια των ανταρτών μας αλλά και κάθε Σανταίου. Η εμφάνιση του στα τέλη του περασμένου αιώνα ενθουσίασε τα παλληκάρια μας που αμέσως από την αρχή έδειξαν την προτίμηση τους στο όπλο αυτό. Τα πρώτα ρεβόλβερ είχαν μόνο 5 φυσίγγια αλλά ακόμα και με αυτά οι Σανταίοι είχαν μείνει πολύ ικανοποιημένοι.
Το Μαρτίν. Με το όνομα Μαρτίν εννοούμε πολλά οπισθογεμή όπλα, άλλα με ένα και άλλα με πέντε φυσίγγια. Πρώτα μαρτίν γνωρίσαμε το τσακμακλήκι και το αϊναλήν. Αυτά ήταν τουρκικής προέλευσης και άφησαν εποχή. Όλοι οι Σανταίοι εγκατέλειψαν το ντουφέκι και το πιστόλι και άρχισαν να προμηθεύονται όπλα μαρτίν. Μετά τον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, μας ήρθαν από την Ελλάδα τα Γκρά και κάθε καλός νοικοκύρης φρόντιζε πως να προμηθευθεί το όπλο αυτό της ελεύθερης πατρίδας του. Ο ενθουσιασμός των Σανταίων για το Γκρά ήταν απερίγραπτος. Όλοι οι κάτοχοι τούρκικων οπισθογεμών όπλων τα αντικατέστησαν με Γκρά και στο όπλο αυτό διέβλεπαν τη δόξα της Ελλάδας μας. Στις αρχές του 20ου αιώνα, μας είχαν έρθει τα όπλα με 5 φυσίγγια τα γνωστά οπισθογεμή Μάουζερ του τουρκικού στρατού ενώ αργότερα τα επίσης όμοια Μάνλιχερ του Ελληνικού στρατού. Με τα δύο αυτά όπλα, προπαντός με το Μάνλιχερ, περάτωσαν τον αγώνα τους οι αντάρτες της Σάντας και επέβαλαν τον σεβασμό στους περίοικους τούρκους και σ’ αυτή την τουρκική κυβέρνηση για το ιστορικό όνομα της Σάντας.
Πηγή : Ποντιακή Εστία, τεύχος 6ο , Ιούνιος 1950. Τα όπλα των Σανταίων - Μ. Κ. Νυμφόπουλου / Ποντιακή Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com
