Ένοπλα αντάρτικα σώματα στον Πόντο (1915-1922)

Written by Πολατίδης Βασίλειος. Posted in Ποντιακό Αντάρτικο

Ήταν ένοπλα σώματα που δημιουργήθηκαν εξ' αρχής σαν αναγκαία λύση αυτοάμυνας των Ελλήνων Ποντίων στις καταπιέσεις των τούρκων, και αργότερα ως αυτοσκοπός για τη δημιουργία της ανεξάρτητης Δημοκρατίας του Πόντου. Για να αποφύγουν τη στράτευση τους στα Αμελέ Ταμπουρού, οι Έλληνες του Πόντου, κι επειδή γνώριζαν τις άθλιες συνθήκες που επικρατούσαν σ' αυτά, και πως σκοπός των τούρκων ήταν η εξόντωση του Ποντιακού και Αρμενικού στοιχείου, εγκατέλειπαν τα σπίτια τους και κατέφευγαν στα βουνά και στα δάση. Με τον τρόπο αυτό δημιουργήθηκαν οι πρώτοι πυρήνες των αντάρτικων ποντιακών σωμάτων.

Δείτε το σχετικό με τη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου βίντεο

Μεγάλη ώθηση στην ενίσχυση των ομάδων αυτών έδωσε η τουρκική κυβέρνηση δια του τότε υπουργού εσωτερικών Ταλαάτ πασά (1874-1921), όταν εξέδωσε διάταγμα δια του οποίου έπρεπε όλοι οι Έλληνες του Πόντου να παραδώσουν κάθε είδους οπλισμό που βρισκόταν στην κατοχή τους. Τα αποσπάσματα της χωροφυλακής βιαιοπραγούσαν, βασάνιζαν, ατίμαζαν και δεν δίσταζαν να σκοτώσουν όταν δεν έβρισκαν οπλισμό στα χέρια των Ελλήνων Ποντίων. Υπό αυτές τις συνθήκες πολλοί αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να ανέβουν στα βουνά, στη συνέχεια μάλιστα να επανδρώσουν τα αντάρτικα σώματα. Σε αυτήν την κατεύθυνση κινήθηκε και όλη η καταπίεση που επικρατούσε από πλευράς των ντερέ-μπέηδων κατά των Ελλήνων Ποντίων που τους ανάγκαζε να πάρουν τα βουνά για να σώσουν της ζωή τους και να ζήσουν ελεύθεροι. Τα Ποντιακά αντάρτικα σώματα αναπτύχθηκαν κυρίως στον δυτικό Πόντο, στην Πάφρα, στην Αμισό, και στην Τοκάτη. Στον ανατολικό Πόντο δρούσε το αντάρτικο της Σάντας με κορυφαίο αρχηγό, τον ξακουστό Ευκλείδη Κουρτίδη. Σκοπός κάθε αντάρτικης ομάδας ήταν η προστασία των χριστιανών της περιοχής τους από κάθε αυθαιρεσία των Τούρκων. Ο Γερμανός Καραβαγγέλης, μητροπολίτης Αμισού τότε, ανεβάζει τον αριθμό των Ποντίων ανταρτών στις 20.000.

Πολλές φορές συγκρούστηκαν με τακτικές ομάδες του τουρκικού στρατού σε τακτικό πεδίο και μάλιστα με επιτυχία, σε πολύωρες και πολύνεκρες μάχες. Κράτησαν την αντίσταση ως την ανταλλαγή και έσωσαν από βέβαιη σφαγή χιλιάδες γυναικόπαιδα και άμαχους, ματαιώνοντας τα τουρκικά σχέδια για την εξόντωση των ελληνικών πληθυσμών. Την ανώτατη εξουσία την είχε ο οπλαρχηγός (τσετέμπασης). Πολλές φορές ο οπλαρχηγός είχε έναν ή και δύο υπαρχηγούς. Όλοι οι οπλαρχηγοί είχαν γρήγορους συνδέσμους μεταξύ τους και στις δύσκολες ώρες συγκέντρωναν τις δυνάμεις τους χτυπώντας τον εχθρό κατά μέτωπο και από τα πλάγια. Σε μερικές περιπτώσεις συγκροτούσαν Γενικό Αρχηγείο που είχε το γενικό πρόσταγμα για ολόκληρη την επιχείρηση. Πολύ συχνά ίσχυε ο θεσμός των συμβουλίων των αρχηγών για την λήψη σπουδαίων αποφάσεων, όπως λ.χ. την άμυνα ή τη φυγή σε πιο ασφαλή καταφύγια, τη λήψη μέτρων για αντίποινα κ.ά. Οι προμήθειες τους στην αρχή προέρχονταν από αρπαγές των τουρκικών περιουσιών, αργότερα από φορολογίες στις περιοχές επιρροής τους. Εκτός των υποζυγίων χρησιμοποιούσαν το σώμα των μεταφορέων που ήταν άοπλοι αντάρτες που κουβαλούσαν τρόφιμα και πυρομαχικά, οι λεγόμενοι σελεκτσήδες από το τουρκικό σελέκ που σημαίνει φορτίο, δέμα. Η γλώσσα ομιλίας των ανταρτών ήταν η ποντιακή διάλεκτος. Η στρατιωτική ορολογία που χρησιμοποιούσαν ήταν στην τουρκική γλώσσα, έτσι έχουμε τα αξιώματα των Ποντίων ανταρτών ως εξής:

Βασίλ' αγάς ή Βασίλ' Ουστάς (Βασίλειος Ανθόπουλος)
Ιστυλ' αγάς, (Στέλιος Κοσμίδης)
Κοτζά Αναστάς (Αναστάσιος Παπαδόπουλος) κ.ά

Πολύ μεγάλη είναι η συμβολή των Ποντίων γυναικών στους αγώνες για την ελευθερία. Μάνες, αδελφές και σύζυγοι των ανταρτών πλήρωσαν πολύ ακριβό τίμημα μιας και οι τούρκοι εφάρμοζαν τον θεσμό των αντιποίνων. Παράδειγμα γυναικείου ηρωισμού αποτελεί εκείνο των 300 γυναικόπαιδων της Σάντας που κλείστηκαν σε σχολείο και στην κυριολεξία τσάκισαν στο ξύλο δέκα τσανταρμάδες (αγροφύλακες) οι οποίοι παραβίασαν τη νύχτα την πόρτα του σχολείου για να βιάσουν τα κορίτσια. Τα Ποντιακά αντάρτικα σώματα αγωνίστηκαν υπέρ βωμών και εστιών με πάθος για την ελευθερία, για τη διαφύλαξη της τιμής, με σύνθημα το αρχαίο «ή ταν ή επί τας», χωρίς να έχουν τη βοήθεια άλλου λαού ούτε αυτής της μητροπολιτικής Ελλάδας, παρα μόνο την βοήθεια του Χριστού την οποία επικαλούνταν. Μόνοι τους δημιούργησαν στα σκληροτράχηλα βουνά του Πόντου, την εποποιία τους, που στόχευε πρώτα στην άμυνα και αργότερα στην εμφάνιση του θέματος της ανεξαρτησίας του Πόντου και στην απελευθέρωση του πάτριου εδάφους. Συμπαραστάτες στους Έλληνες Πόντιους αντάρτες υπήρξαν οι ελληνικοί πληθυσμοί, η εκκλησία, κλήρος και λαός, και όλα τα μοναστήρια.
Μεγάλη ήταν η συμβολή και η υποστήριξη ορισμένων τουρκικών πληθυσμών, (των αντικεμαλικών), που πολλές φορές βοήθησαν και παραστάθηκαν με κίνδυνο της ζωής τους. Ο Κιουτσούκ Αλή Χατζόγλου που πολέμησε με τα 39 παλικάρια του (τούρκους), μαζί με τους αντάρτες της Σάντας εναντίον του άσπονδου εχθρού των Σανταίων, Χατζή Σαρόγλου, Και ο Χακκή Ισμαήλ εφέντης αξιωματικός της χωροφυλακής που κράτησε την τάξη και ασφάλεια των Σανταίων και καταδίκαζε κάθε άτακτο και παρείσακτο τούρκο στη Σάντα. Συμπαράσταση οι αντάρτες του Πόντου βρήκαν και από τα χωριά των Κιζιλμπάσηδων (ερυθροκέφαλων) και των Κιρκασίων, που τροφοδοτούσαν τα αντάρτικα σώματα με τρόφιμα και πολύτιμες πληροφορίες. Κατά του Ποντιακού αντάρτικου (που θεωρούσε συμμορία), στράφηκε η Σοβιετική Ρωσία βοηθώντας την κεμαλική κυβέρνηση υλικά, πολιτικά και στρατιωτικά. Τα στρατεύματα των ανταρτών τα αποτελούσαν απλοί και άλλοτε αγράμματοι άνθρωποι, ήρωες όμως στην ψυχή και με ελεύθερο πνεύμα. Ίδιοι με αυτούς τους ήρωες της επανάστασης του 1821, οι οποίοι έγιναν αδριάντες, προτομές, έργα τέχνης, αγάλματα, που τιμήθηκαν και τιμώνται ζώντας μέσα στη μνήμη των απογόνων τους. Τι έγινε όμως με αυτές τις αδούλωτες ψυχές των Ποντίων ανταρτών; Αγωνίστηκαν μέχρις τελευταίας αναπνοής και έδωσαν το αίμα και τη ζωή τους για του Χριστού την πίστη την αγία και για της πατρίδος της ελευθερία. Λείπουν από τις σελίδες της επίσημης ιστορίας και οι νέες γενιές Ποντίων ίσως δεν μάθουν ποτέ την ρίζα τους, την καταβολή τους. Ζουν όμως στη μνήμη και στη συνείδηση του Ποντιακού λαού.

Παρακάτω αναφέρουμε τους Έλληνες Πόντιους οπλαρχηγούς και καπετάνιους :

Αναστάσιος Παπαδόπουλος (Γκοτζά Αναστάς)
Γιώργη Αγάς
Θεόφιλος Κουλετσενίδης (Φιλός Αγάς)
Μιχαήλ Κουρτσόγλου
Παύλος Τσαουσίδης
Μελέτιος Παϊραχταρίδης
Καπετάν Κωνσταντίνος (Καρακότας)
Καπετάν Αναστάσης
Παντέλ' Αγάς (Παντελής Αναστασιάδης)
Κοτζά Γκιόλ
Στέλιος Κοσμίδης (Ιστυλ' Αγάς)
Απατζόγλου Χατζή Χρήστος
Παπούλ Αγάς
Γεώργιος Μεγαλομύστακας (Κοτζά Μπουγιούκ)
Σάββας Α. Σαββίδης
Δημήτριος Κεμερίδης
Παρασκευάς Μερτιόγλου
Ιωάννης Παυλόπουλος
Ασλανίδης
Τσακήρ Γαλλιόν
Αναστάσης Καρυπίδης
Δελησωκράτης
Βασ. Ι. Παπαδόπουλος
Μαυροκύσλας Δελκογλανίδης
Θεόδωρος Τσερκέζης
Γεώργιος Τσακίρης Δεληλάζαρος
Ευκλείδης Κούτρογλου (Κουρτίδης)
Δημ. Τσιρίπ
Δαμιανός
Πολίτας Τσομπάνον
Αντών Αγάς
Βασίλ Ουστάς
Σαρήγιαννες
Αιμίλιος Καδήογλου
Δημήτρης Χαραλαμπίδης
Ανέστης Χαραλαμπίδης
Θεόδωρος Χαραλαμπίδης
Οι τρείς αδελφοί Μωυσής, Γεώργιος και Κωνσταντίνος Αράπογλου
Χαρίτογλους
Η οικογένεια Συγκύρογλου
Βασίλης Ανθόπουλος (Βασίλ Αγάς)
Αναστασία (σύζυγος του Βασίλ Αγά, αρματωμένη και άριστη σκοπεύτρια)
Ιορδάνης
Καπετάν Αναστασιάδης
Χαράλαμπος Δεληγιαννίδης
Μπαρμπαζαχαρίας
Στυλιανός (Κισά-Μπατζάκ)
Νικολού Αναστάς
Μάζαλη Αβραάμ
Αλέκος Αχτακιλή
Αντίκ Γιώργη
Αντύπα Καρά Ιστύ
Σιδηρόπουλος
Ταστσόγλου Σάββας
Στράτος Τσοραχλή
Ναούμ Τσοραχλή
Φιλός Σαρχοσούν
Γιώργκι Απανόζ
Αναστάσης Δεκλή Λογαγλή
Σάββας Τσατάλμπασης
Δόκτωρ Γιώργης
Στάθης Καμουλή
Ιωάννης Τοπάλ-Εσκιέ
Γεώργιος Κεχαγιάς
Ιπποκράτης Σιδέογλου
Γεώργιος Καλπάκης
Κώστα Αγάς
Αντών Πασάς, με την αχώριστη σύζυγο του αντάρτισσα Πελαγία Οξύζογλου την γενναία πολεμίστρια, (ο Αντών Πασάς ονομάζεται Κολοκοτρώνης του Πόντου)
Χαράλαμπος Αμοιράς (Κούρτος)
Ευάγγελος Ιωαννίδης (Ελβάν Μπέης)
Χαράλαμπος Κοντοβραχιονίδης (Χαρδή Μπέης)
Τριαντάφυλλος Βελεβές
Γερονόσογλους
Οι Τσιλιγκτάρηδες
Οι Κουρτάντ
Γιώργος Καλαϊδόπουλος