Ο Μήν ούτος, αδελφοί, ονομάζεται αρχή και πρώτος των μηνών από τον προφήτην και θεσπέσιον Μωυσήν, και ούτω γράφεται περί αυτού εν τω βιβλίω της Εξόδου «Ο μήν ούτος υμίν, αρχή μηνών, πρώτος εστί υμίν εν τοις μησί του ενιαυτού» (Εξόδου ΙΒ’ 1) και εν τω βιβλίω της Γενέσεως μανθάνομεν, ότι κατά την συμφωνίαν των ιερών ερμηνευτών εις τον μήνα τούτον εποίησεν ο Θεός όλα τα αισθητά κτίσματα εκ του μη όντως εις το είναι. 

Είναι αναμφισβήτητο ότι η Σάντα εποικίστηκε μετά την άλωση της Τραπεζούντας και όχι πριν την άλωση όπως πολλά άλλα χωριά της επαρχίας Χαλδίας και άλλων τμημάτων. Δεν υπήρχε λόγος να δημιουργηθεί ζωή στην απομακρυσμένη, απρόσιτη και δασώδη εκείνη περιοχή.

Οι παροικίες των Σανταίων εντός και εκτός Πόντου. Παρακολουθείστε το βίντεο

Οι Έλληνες μετανάστευσαν στον Καύκασο απ΄τα τουρκικά Βιλαέτια του Ερζερούμ, Σιβάζ (Σεβάστειας), Τραπεζούντας και του υπόλοιπου Πόντου. Η αναγκαστική αυτή μετακίνηση συνέβη περιοδικά, ιδίως μετά τους ρωσοτουρκικούς πολέμους. Την εποχή της αυτοκράτειρας Αικατερίνης της Μεγάλης στον πόλεμο του 1770 (εκστρατείες των Ορλώφ και Ρουμιαντσέφ) και μετά την προσάρτηση της Κριμαϊκής χερσονήσου κατά το 1783 (Ποτιεμκήν), οι Έλληνες που είχαν μεταναστεύσει απ την τουρκία μαζί με τους εκπατρισθέντες ομογενείς της υπόδουλης τότε Ελλάδος στη Ρωσία, κατοίκησαν στα βόρεια παράλια του Ευξείνου Πόντου απ’ την Οδησσό ως το Νοβόροσισκ σχηματίζοντας τις κοινότητες της Οδησσού, Νικολάεφ, Χερσώνος, Συμφερούπολης, Ταϊγανίου (Ταγανρόκ), Σεβαστούπολης, Κέρτζ και λοιπές γνωστές στο πανελλήνιο για τη μορφωτική και εθνική τους δράση.

Στον Ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1828 τα στρατεύματα του Ρώσου στρατηγού Πάσκεβιτς αφού κατέλαβαν το Ερζερούμ, προήλασαν ως την Αργυρούπολη και την κατέλαβαν κι αυτήν. Οι χριστιανοί κάτοικοι χαιρέτησαν τους Ρώσους ελευθερωτές. Όλοι πίστευαν ότι οι παλιοί θρύλοι ζωντάνευαν, ότι ο ξανθός βασιλιάς της παραδόσεως που θα ερχόταν απ’ τον βορά, αυτός ήταν ο Ρώσος.