Ο Αλάχ βερτής (της Χρυσάννας Σιδηροπούλου). Σατιρικό άσμα Κρώμνης Πόντου.
Ποντιακή Σάτιρα: Άξια σημειώσεως είναι τα σατυρικά ποιήματα των Ελλήνων Ποντίων τα οποία φανερώνουν τη διάθεση του Ποντιακού λαού να σατιρίζει με λεπτή ειρωνεία κάθε τί, που το θεωρεί γελοίο και όχι σύμφωνο με τους κανόνες του βίου, τις εθιμοτυπίας, της κοινωνίας.
Πλούσια είναι η συλλογή τέτοιων ασμάτων και εξ’ αυτών θα διαλέξουμε μερικά, ίσως τα πιο αντιπροσωπευτικά του λαϊκού παιχνιδιάρικου πνεύματος.
"Ο Αλάχ βερτής" (της Χρυσάννας Σιδηροπούλου)
Αλάχ Βερτής, Αλάχ βερτής, τη Κρώμ’ ο Βασιλέας,
κανάν κ̆ι πεγενέφκεται, κανάν κ̆ι καλατσ̆εύει,
σαλίζονται τα ρούχα του, ‘ς σην πόρταν έξ’ ‘κ̆’ εβγαίνει,
έχει δούλους, παραδούλους, σκλάβους και τσιπουκτσίδες,
τον Τοπχαράν, τον Τσεϊμαζήν και δύο παπαχλήδες.
Τη Πυρηνού η Δεσποινή θυμών και καταράται.
Ο Θ΄όν να χάν’ τον Κούντουρον, π’ εμέν’ κι αναθυμάται.
Αλάχ βερτής, Αλάχ βερτής, τη Κρώμ’ ο Βασιλέας
ψηλά επεριπέτανεν και χαμελά ερούξεν,
και το κουδούκ-ν ατ’ κάρφωσεν ‘ς σα χαμνά τα τσινέας.
Ο Αλάχ βερτής ήταν ένας πλούσιος Κρωμναίος από την ενορία Φραγκάντων. Έγινε ζάμπλουτος ως ιδιοκτήτης μεταλλείων στον Καύκασο. Τον ονόμασαν Αλάχ βερτή δηλαδή «Ο Θεός έδωσε» για τον πλούτο που απόκτησε και τον σατίριζαν οι συγχωριανοί του γιατί τους αγνοούσε. Το παραπάνω τραγούδι το διέσωσε η συγχωριανή του Χρυσάννας Σιδηροπούλου. Για το λήμμα σαλίζω επιχειρώ την ετυμολογία την οποία δεν παραθέτει ο συγγραφέας κ Παντελής Μελανοφρύδης. Στο Ιστορικό Λεξικό του αείμνηστου †Άνθιμου Παπαδόπουλου του Αρχείου του Πόντου στο λήμμα σαλίζω υπάρχει η ερμηνεία : εκ του αρχαίου Ιωνικού Σαλίω προκύπτει το σάλιο, και σίαλον (περί φαγητού έχει την έννοια του ιξώδη δηλαδή όμοιος με ιξό, κολλώδης). Το συνθετικό -ώδης στα επίθετα τής Αρχαίας Ελληνικής, που ανάγεται στο θέμα (οδ) τού ρήματος ὄζω* «έχω μυρωδιά, μυρίζω»). Προφανώς στο παραπάνω σατιρικό τραγούδι η ερμηνεία που αρμόζει είναι ότι αφού αγνοεί τους πάντες και δε βγαίνει από το σπίτι του, τα ρούχα του λόγω της αχρησίας μυρίζουν, ζέχνουν. Πρόκειται για μία σπάνια λέξη την οποία δεν έχω συναντήσει σε κανένα άλλο δημοτικό τραγούδι ανά τον Πόντο.
Πηγή: Ποντιακή Εστία τεύχος 27. Π.Η. Μελανοφρύδη
Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία – Βασίλειος Β. Πολατίδης – www.kotsari.com
