Εγώ κουρσάρος ήμουνα. Δημώδες άσμα Οινόης Πόντου. Χρονικά του Πόντου, Ιωάννης Τ. Παμπούκης - Μέλπω Μερλιέ & Δημήτρης Κουτσογιαννόπουλος
Εγώ κουρσάρος ήμουνα κι αφέντης μου κουρσάρος,
και ο μικρός μου αδελφός ήταν πρωτοκουρσάρος.
Μια Μπαρμπαριά κουρσεύαμε κι ο κόσμος μας τρομάζει.
Εγώ κουρσάρος ήμουνα. Τραγούδι των Ελλήνων της Οινόης του Πόντου. Αρχείο Μέλπως Μερλιέ
Εγώ κουρσάρος ήμουνα κι αφέντης μου κουρσάρος,
και ο μικρός μου αδελφός ήταν πρωτοκουρσάρος.
Μια Μπαρμπαριά κουρσεύαμε κι ο κόσμος μας τρομάζει
κι αυτά τα Δώδεκα Νησιά χαράτσι μας πλερώνουν.
Πέντε φεργάδες είμαστε, τα πέντε αρματωμένα
κι απ’ τον Πουνέντη φύγαμε και στο Λεβάντη πάμε.
Μας έπιασε οργή θεού και παλαλός αέρας,
μας πιάκε νότος και βοράς, μαϊστρος, τραμουντάνα.
Εμπρός φουρτούνα πλάκωσε και σταυρωτό χαλάζι,
μια του σορόκου θάλασσες βαρειά μας τραμπουκάρουν.
Λιμιόναν εζητούσαμε, να πάμ’ να κατηβούμε,
λιμιόνια δεν ευρήκαμε, να πάμ’ να κατηβούμε.
Κάτω στη Ρόδο πήγαμε κάτω στον Αϊ Γιώργη,
βάζομε βάρτια στο βουνό και βάρτια στο καράβι
και βάρτια στην ακρογιαλιά και βάρτια στο τιμόνι.
Το πάνω η βάρτια φώναξε, το κάτω η βάρτια λέει:
Μουκτάρ πασ̆άς μας πλάκωσε με όλην τη φεργάδα!
Ποιος είναι του Τσ̆αννέτ’ ο γυιόν, τ’ άξιον παληκάρι,
που με καράβια μ’ έκαψε, φεργάδες μου βολιάξε
και τώρα που τον έπιακα γλυτωμονή δεν έχει.
Κανείς, κανείς δε λάλησε, κανείς δεν απεκρίθη,
λάλησε του Τσ̆αννέτ’ ο γυιόν τ’ άξιον παληκάρι:
Ογώ είμαι του Τσ̆αννέτ’ ο γυιόν τ’ άξιον παληκάρι.
Ογώ καράβια σου ‘καψα, φεργάδες σου βολιάξα
και τώρα που με έπιακες και τι μπορείς να κάνεις;
Όρτσα, λεβέντες μου καλοί, ρωμαίϊκα παληκάρι͜α,
φόρα παιδιά μου στα πανιά, φόρα τον παπαφίγκο!
Σήμερο γεννηθήκαμε, σήμερο θα χαθούμε,
για του Χριστού μας τ’ όνομα και για τη λευτεριά μας!
Έλ’ Αϊ-Γιώργη μ’ απ’ τα ψελά και Αϊ-Σοφιά απ’ την Πόλη
κι η Σουμελά η Παναγιά να έν’ βοήθειά μας!
Νιώτικα τραγούδια. "Εγώ κουρσάρος ήμουνα". Πηγή κειμένου: Μηνιαίο Λαογραφικό Περιοδικό «Χρονικά του Πόντου», Τεύχος 8ον, Αθήνα Απρίλιος 1944, εκδιδόμενο από το Σύλλογο Ποντίων Αργοναύται Κομνηνοί. Αρχείον: Ιωάννη Τ. Παμπούκη. Πηγή ηχητικού υλικού: ψηφιακός δίσκος Τραγούδια από παράλιες πόλεις της Μικράς Ασίας και του Πόντου, Ηχογραφήσεις του 1930 Μέλπως Μερλιέ. Τραγουδά ομάδα τραγουδιστών συνοδεία ντεφιού με τη συμμετοχή του Θεόδωρου Σεργιάδη στο βιολί. Το ποιητικό κείμενο από το ένθετο βιβλιάριο που συνοδεύει τον ψηφιακό δίσκο, διαφέρει από κείνο που μας παραδίδει ο κ. Παμπούκης στα Χρονικά του Πόντου. Παραθέτω και τα δύο προς σύγκριση και μελέτη.
Στον Δεύτερο τόμο του Αρχείον του Πόντου (1929) στις καταγραφές του κ. Δημητρίου Κουτσογιαννόπουλου (σελ. 207) βρίσκω ακόμη μία καταγραφή του δημώδους αυτού άσματος με τη μουσική παρτιτούρα η οποία ακολουθείται από το ποιητικό κείμενο που έχει ως ακολούθως. Τα καταθέτω για την πληρέστερη αποτύπωση του δημώδους άσματος που διευκολύνει την λαογραφική αντιπαραβολή και σύγκριση των κατατεθειμένων στοιχείων:
Ο Κουρσάρος (εξ Οινόης), υπαγόρευσις Θεοπ. Χασούλα (εξ Οσένιτσας*).
Κ’ εγώ κουρσάρος ήμουνα κι αφέντης μου κουρσάρος,
Και ο μικρός μας αδελφός ήταν μικρός κουρσάρος,
Κι αυτά τα δώδεκα νησιά χαράτζι μας πλερώνουν.
Πέντε φραγάδες ήμαστε κ’ οι πέντε αρματωμένες,
απ’ τον πουνέντη φύγαμε και ‘ς το λεβέντη πάμε.
Μας πιάκε νότος και βοριάς, μαϊστρο τραμουντάνα,
μα του σορόκο θάλασσες πολύ μας τραπουκάρουν.
Λιμιώνα δεν ευρήκαμε να πάμε να κατηβούμε,
κάτω στους μύλους πήγαμε κάτω ‘ς τον Άη Γιώργη.
Βγάλαμε βάρντια ‘ς το βουνό και βάρντια ‘ς το καράβι,
και βάρντια ΄ς την ακρογιαλιά και βάρντια ‘ς το κατάρτι.
Τ’ απάνω η βάρντια φώναξε, τ’ απάνω η βάρντια λέγει.
- Μουχτάρ πασάς μας πλάκωσε με όλην την αρμάδα.
- Ποιος είναι του Τζανέ ο γιό τ’ άξιο παλληκάρι;
- Κανείς κανείς ‘κ̌’ λάλησε, κανείς ΄κ̌’ εμιλογίστε,
φώναξε του Τζανέ ο γιό απάν’ απο την πλώρη
- Εγώ είμαι του Τζανέ ο γιό τ’ άξιο παλληκάρι,
εγώ λιμιώνες έκαψα κι αρμάδες σου βουλιάξα
και τώρα που με έπιακες γλυτωμονή δεν έχω….
‘Σ την πρύμ’ ελάτε βρε παιδιά, ΄ς την πλώρη παλληκάρια,
σήμερο γεννηθήκαμε σήμερο θα χαθούμε
για του Χριστού την πίστη μας όλοι να σκοτωθούμε.
(*) Οσένιτσα. Στο Εθνικό Αποθετήριο της Ακαδημίας Αθηνών σχετικά με τη γεωγραφία της εγκατάστασης των προσφύγων στην Ελλάδα το 1926 και εν προκειμένω για την Οσένιτσα αναφέρονται τα εξής ακόλουθα. Πόλη εγκατάστασης [Οσένιτσα], Γεωγραφική περιφέρεια Μικρά Ασία. Εκκλησιαστική επαρχία Νεοκαισαρείας και Κοτυώρων. Κοινότητα προέλευσης Καζαμάνος. Νομός εγκατάστασης Δράμας. Επαρχία Δράμας. Οικισμός εγκατάστασης Οσένιτσα Αριθμός εγκατεστημένων οικογενειών 733. Η παλιά αυτή ονομασία του οικισμού άλλαξε την 1η Απριλίου του 1927 με το ΦΕΚ 76/1927 και με την μετονομασία του καταχωρήθηκε πλέον ως Σιδηρόνερο Δράμας.
Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία – Βασίλειος Β. Πολατίδης – www.kotsari.com
