Το Κότσ̌αρι είναι ένας από τους γνωστότερους Ποντιακούς χορούς και ίσως ο περισσότερο φημισμένος μαζί με το "Λάζικον" το Σέρρα χορό. Εντάσσεται στην ομάδα των ζωηρών κυκλικών αγροτικών μεικτών ίσιων χορών με κουτσά βήματα και χορευόταν σε σύντομο αλλά όχι πολύ γρήγορο δίσημο ρυθμό (2/4) με τα χέρια δεμένα στους ώμους.

Τα βήματα-μέτρα του χορού είναι οκτώ και χωρίζονται σε δύο χορευτικές ομάδες. Η πρώτη χαρακτηρίζεται από τα τέσσερα πρώτα μέτρα, στα οποία εκτελούνται δυο κουτσά "κοτσά" βήματα και δύο επιτόπιες αναπηδήσεις πάνω στην αριστερή φτέρνα. Τα επόμενα τέσσερα είναι απλά και μεταφέρουν το χορό προς τα δεξιά. Ο τρόπος απόδοσης του χορού είναι τρομαχτός με ζωηρά σπασίματα-λυγίσματα στα γόνατα.

Για το όνομα του χορού υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Δεν τις αναφέρουμε όμως για την αποφυγή ανακύκλωσης και μετάδοσης πληροφόρησης και σχολιασμών που δεν ευσταθούν. Κυρίαρχη είναι ότι ο χορός παίρνει το όνομα του απ τρόπο που χορεύεται δηλαδή στο Κότς (φτέρνα). Οι χορευτές της πρώτης γενιάς είχαν ελευθερία να εκφράζονται πάνω στο χορό Κότσ̌αριν και γι αυτό το λόγο υπάρχουν καταγραφές με διαφορετικές κατά τόπους απόδοσης του χορού, με τσαλίμια που πάντοτε εντάσσονταν μέσα στα πλαίσια των βημάτων του χορού.

Δείτε το σχετικό βίντεο για το χορό Τη Κότσ̌αρι

Το Κοτσαγκέλ' χορεύεται απο άνδρες και γυναίκες και συνοδεύεται απο τραγούδι. Χορεύεται κατά τα ξημερώματα και σηματοδοτεί την τελευτή του γάμου. O ρυθμός του είναι δίσημος.

Παρομοιάζεται με το χορό Γέρανο, των αρχαίων Ελλήνων. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, ο χορός αυτός αποδίδεται στον Θησέα, ο οποίος αφού σκότωσε τον Μινώταυρο, με τη βοήθεια της Αριάδνης, φεύγοντας απ' την Κνωσό σταμάτησε στη Δήλο. Εκεί αφού έστησε ένα ομοίωμα της Αφροδίτης που του είχε δώσει η Αριάδνη, χόρεψε με τους νέους και τις νέες που έσωσε απ' τον Μινώταυρο ένα χορό, γύρω απο τον Κερασφόρο βωμό. Ο χορός αυτός περιελάμβανε κυματισμούς, αναδιπλώσεις, αναπτύξεις, στροφές ελικοειδείς και μπορούσε να θεωρηθεί σαν μία αναπαράσταση των κινήσεων του Θησέα στον λαβύρινθο της Κνωσού. Ο Πλούταρχος αναφέρει ακόμη ότι επι των ημερών του οι κάτοικοι της Δήλου εξακολουθούσαν να χορεύουν τον Γέρανο. Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος λέει για τον χορό, ότι ίσως πήρε το όνομά του από τους σχηματισμούς των χορευτών που έμοιαζαν με τους σχηματισμούς των γερανών (πουλιών) όταν αντιμετωπίζουν μία ξαφνική καταιγίδα.

Η χαρά ετελείωσε πουλόπα κελαηδήστε, ανατολή εχάραξεν 'ς σ' οσπίτια̤ σουν' γυρίστεν

Δείτε το σχετικό βίντεο για τον γαμήλιο χορό Κοτσαγκέλ'

Το τραγούδι, συνοδεύει τον ομώνυμο χορό του Καβαζίτα που χόρευαν οι Έλληνες της Κερασούντας

Καβαζίτα μ' άκλερε τ' ουδάρ' τς' εμα̤λίωσεν
άλειψον-α βούτορον ν'ας λαρούται αλήγορα

Καβαζίτα μ' τ' άλογο σ΄ το μεγάλ' το θηρίο
τ' έναν τ' αντζίν ατ' έν' κωτσό, κοτσοπατεί και πάει
τ' έναν τ' ομμάτ' ν' αχθέ στραβόν και τ' άλλο ξάϊ 'κ̌' ελέπει

Δείτε το σχετικό βίντεο για το τραγούδι και το χορό του Καβαζίτα

Καβαζίτα μ' ΄ς σην γαϊλά τα χ̌ιόνια ελύγανε
τσοκτάν τα αγρέλαφα άλλο εσέν' 'κ̌' είδανε

Καβαζίτα μ' άκλερε για πέει 'με κι ας μαθάνω
άμον εσέν' τον μαύρον ΄ς σον κόσμον μη παθάνω

Διακόσιες πενήντα χιλιάδες Έλληνες του Πόντου μετά από 28 αιώνες λαμπρής και δημιουργικής ιστορίας στα νότια παράλια της Μαύρης Θάλασσας, πήραν το δρόμο της προσφυγιάς αφήνοντας πίσω προγονικές εστίες αιώνων, περιουσίες, εκκλησίες, σχολεία και έναν μεγάλο πολιτισμό, και συμπεριλήφθηκαν στους ανταλλάξιμους πληθυσμούς με τη συνθήκη της Λωζάνης το 1923 και ήρθαν στην Ελλάδα, κυνηγημένοι από το μίσος και τη μανία των Τούρκων.

Έτσι διακόπηκε μια ιστορική πορεία που είχε αφετηρία περίπου τον 8ο αιώνα π.Χ. και υπήρξε κινητήριος μοχλός οικονομικής και πνευματικής ανάπτυξης στην περιοχή. Ο Ελληνισμός του Πόντου αποτέλεσε τους περίφημους ακρίτες, το προπύργιο της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, ενάντια στις επιδρομές Περσών, Αράβων και Τούρκων. Το 1204 μ.Χ. ο Αλέξιος Κομνηνός ιδρύει την αυτοκρατορία της Τραπεζούντας, συνέχεια της Βυζαντινής η οποία έμελλε να πέσει στα χέρια των τούρκων οκτώ χρόνια μετά την Κωνσταντινούπολη, στις 15 Αυγούστου 1461 μ.Χ.
Με την πτώση της Τραπεζούντας και για τα επόμενα 400 χρόνια ο Ελληνισμός του Πόντου έζησε συνθήκες διωγμού και φοβερής καταπίεσης.
Ο χριστιανικός πληθυσμός μειώθηκε σημαντικά εξ' αιτίας των βίαιων εξισλαμισμών και της μαζικής μετανάστευσης για την απολύτρωση από τον τουρκικό ζυγό. Σημαντικός ήταν ο αριθμός των κλωστών Ελλήνων, που φαινομενικά είχαν γίνει μουσουλμάνοι, αλλά στην πραγματικότητα ήταν κρυφοί Έλληνες χριστιανοί. Τέτοιοι πληθυσμοί υπάρχουν ακόμη στον Πόντο.