Το έθιμο τσ' ευδίας (ξαστεριάς) στον Πόντο. Δημώδες άσμα: Θεία - Θεία τυροθεία
Το έθιμο τσ' ευδίας γεννήθηκε απ’ τις τοπικές καιρικές συνθήκες του καλοκαιριού στα παρχάρια (βοσκότοπους) του όρους Παρυάδρης – Παρχάρης του ανατολικού Πόντου.
Ευνόητη ήταν η δυσφορία των κτηνοτρόφων, των ανθρώπων του βουνού, στους ορεινούς εκείνους βοσκότοπους για την ενδημική καταχνιά και τη συχνά πολυήμερη προσγείωση της, το «τσούπωμαν - τσ̌όκεμαν τση δείσας» και λαχταρούσαν να χαρούν το φώς και τη θαλπωρή του ήλιου μια ώρα αρχύτερα. Παρακολουθείστε το αφιερωματικό μου βίντεο. Κάποτε ξεθύμανε η κακοκαιρία και με τις ενδείξεις της αλλαγής του καιρού, τα παιδιά και οι κοπέλες της γειτονιάς συγκροτούσαν χαρούμενες συντροφιές και κατά τ' απόβραδο παίρνανε σειρά τα καλυβόσπιτα – παρχαροκάλυβα, φέρνοντας παντού το μήνυμα της ξαστεριάς με το παρακάτω τραγούδι, ένα είδος καλοκαιρινού κάλαντου.
"Θεία, θεία τυροθεία, έβγα έξ' νε καλοθεία,
και τέρεν τ' άστρια̤ τ' εξέβαν και το φέγγον τ' εμαρμάρ'σεν.
Να λελεύω το χουλιάρι σ' ντο παίρ' πολλά βουτουρόπον
να λελεύω το λαμνόπο σ' και ντο κόφτ' τ' απάλ' βαθέα,
να λελεύω το βουρόπο σ' και ντο δίει πολλά αλευρόπα.
Και που θέλ' τον ήλιον κάντι̤ον, δίει τυρίν και βουτουρόπον
και που θέλ' τη δείσαν πίσσαν, λέει με καλολεά̤με δέβα"
Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com
