Το κούλισμα. Έθιμα των Ελλήνων στα Σούρμενα του Πόντου. (Οι Σουρμενίτες και τα Χαψία).
Το πιο φτηνό και άφθονο προϊόν της Μαύρης Θάλασσας ήσαν τα χαψία που αποτελούσαν μαζί με τα φασόλια και το καλαμπόκι την εθνική ας πούμε τροφή των λαϊκών τάξεων του παραθαλάσσιου Πόντου. Γι' αυτό και η εποχή των χαψίων για τους φτωχούς Έλληνες του Πόντου ήταν σωστό πανηγύρι όπως για πολλού είναι το πάτημα των σταφυλιών. Στην περιφέρεια των Σουρμένων οι εύποροι Σουρμενίτες μετέφεραν τα χαψία με τα άλογα απ΄ τον γιαλό στα χωριά. Οι φτωχοί όμως τα κουβαλούσαν μόνοι τους στην πλάτη και φυσικά η εργασία αυτή επιβάρυνε τις γυναίκες καθώς οι άντρες στα Σούρμενα θεωρούσαν προσβολή την ενασχόληση τους με τις δουλειές του χωραφιού και του σπιτιού, ασχολούνταν ως τεχνίτες ή εμπορευόμενοι ενώ στην μεγάλη τους πλειοψηφία, ξενιτεύονταν.
Read more ... Add new comment
Ήταν παραμονή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος του μοιραίου εκείνου έτους 1914 που για τελευταία φορά παραθερίσαμε στο σπίτι μας στην Κρώμνη. Βρισκόμουν σε μεγάλη κίνηση κι έτρεχα εδώ κι εκεί για να βρω από διάφορες γνωστές, την πολυτελή φορεσιά (ζουπούνα), που ήθελα να φορέσω την άλλη μέρα στις 6 Αυγούστου για να πάω στην Μεταμόρφωση στου Σεϊχάντων. Βρήκα ό,τι μου χρειαζόταν. Μια καινούρια ζουπούνα σεβαϊ, ένα γαλάζιο ατλαζένιο σαλβάρι, ένα πουκάμισο κεναρλήν, ένα ωραίο περσικό λαχώρι και μια ωραία μεταξωτή φοτά, ενώ για το κεφάλι ένα πλούσιο τεπελούκ.
Ένα από τα πολλά έθιμα που φέραμε απ’ την Χάρσορα του Πόντου και διατηρούμε κι εδώ στην νέα μας πατρίδα, είναι και ο πάνδημος πανηγυρικός εορτασμός της ημέρας των Τριών Ιεραρχών. Με συγκίνηση φέρνω στην μνήμη μου έναν τέτοιον εορτασμό της ιδιαίτερης πατρίδας μου, της Χάρσορας το έτος 1908. Αλησμόνητα χρόνια κι αλησμόνητοι τόποι. Μετά την απόλυση της Θείας Λειτουργίας, ξενικά όλο το εκκλησίασμα για το Σχολείο. Προηγούνται τα εξαπτέρυγα, ο δίσκος με τα κόλλυβα, ο ιερέας με τα άμφια του κι ακολουθούν οι σχολικοί έφοροι, οι διδάσκαλοι κι οι μαθητές, έπειτα οι επίτροποι και όλοι οι κάτοικοι του χωριού.
Πουθενά στην Ελλάδα σήμερα δεν υπάρχει τέτοιο αγνό ποντιακό χρώμα όπως στην Λαραχανή. Γνήσια ποντιακή ζωή, όπως τα παλιά εκείνα χρόνια πριν το 1922. Εντελώς ανόθευτο το ποντιακό τραγούδι, καμία αλλαγή στον ρυθμό του χορού, ούτε μια ξένη λέξη στο ποντιακό λεξικό, εκτός από εκείνες που πολιτογραφήθηκαν τα παλιά χρόνια. Απ’ το ποντιακό ενδυματολόγιο, σηκώθηκε μόνο η ζίπκα και η κουκούλα. Στη γυναικεία ενδυμασία δεν άλλαξε τίποτα, εκτός απ’ τα τσ̌αρούχ̌ια που αντικαταστάθηκαν με λαστιχένια παπούτσια (κοντές γαλότσες). Το σπαρέλ, η φοτά, το λετσ̌έκ, τα ταραπουλούζ ίδια κι όμοια όπως τότε. Στην Λαραχανή διαπίστωσα ότι δεν ξέρω ποντιακά.
Ανάμεσα στα τόσα ποντιακά χωριά της Δράμας, οι Καρσλήδες του χωριού Μαυρόβατος, διακρίνονται για τα γαμήλια έθιμα τους, που προκαλούν τον θαυμασμό στα γειτονικά χωριά. Η παρακάτω συλλογή απαντάται λίγο πολύ και στους Έλληνες εκ Πόντου άλλων περιφερειών. Τα έθιμα αυτά απεικονίζουν την ψυχή των ανθρώπων και των συγγενών τους Καυκασίων και ιδιαίτερα των Καρσλήδων που είναι γιοί και εγγονοί εκείνων που είχαν ξεκινήσει απ’ την Γαράσαρη (Νικόπολη), την Κάν (Αργυρούπολη) κ.λ. και δημιούργησαν στον Καύκασο το Καρακούρτ, το Μέτσιτλι, το Γουζούλ και τα λοιπά χωρία.
