Αφήγηση Σάββα Τσαχουρίδη του Αβραάμ στην Ποντιακή διάλεκτο, έτος γεννήσεως 1883. ( Καταγραφή του 1985)
Τουρκία επ' εκαικά, επεκεί έρθαμε, ύστερα εκουμουλιάγομε εκαικά τα παιδία, είπανε : «Ά εφτάμε μωμοερλούχα». Νέγος χρόνος έτονε.
Εκουμουλιάγομε δέκα νομάτ' : άλλος κωδών΄, άλλος μαύρα, άλλος άσπρα. Επεκεί γένια, τη προβατί' τα μαλλία επέρανε και εποίκανε γένια, τα πουίχια. Απ' έξ' το μέρος εκείνος τραβωδεί και άλλος κρούγ'νε την πόρταν και λέει : «Νοικοκύρος !!!»..Ντο έν' ; ..Όϊ κάτ' έν..;
Επιτρέπεται ;.(μόσνα, Ρωσικά). Επιτρέπεται ;.(μόσνα, Ρωσικά).
Έλα απέσ'
Έρθανε κοτσιχτά κοτσιχτά. «Νώμα μέρος να χορεύομε. Εδέκαν ατ'ς μέρος. Εκείνους εδέκαν ατ'ς μέρος. Έξ' ερχίνεσανε και χορεύ'νε.
Έρθανε άλλ' πα όλ'. Έρθανε η γαρή πά με το κωδών', ερχίνεσαν και ταβίζ'νε, ο εις λέει : «Τ' εμόν έν' ατέ η γαρή». Άλλος λέει : «Τ' εμόν έν!!!»
Ερχίνεσανε και κρούγ'νε. Ο νοικοκύρης (χαζάϊνον, ρωσικά) λέει : «Ντο έν'; Ντ' έπαθετε; Αλλά αυτοί τσιμπάνε τη γυναίκα. Το Μαύρον εδίαξανε. Τη νύφε πα εδίαξανε , εκείνον επέρεν ατεν και επήεν.
Όντες αξίζ' εποίκαμε, εδέκανε μας χρήματα. Επεκεί επαίγ'ναμε ΄ς άλλο σ' οσπίτ, ΄ς άλλο σ' οσπίτ, και εκλώσκουμες ΄ς σ΄οσπίτια.
Τρία βράδας εκλώσκουμες ας είνον σ' οσπίτ' 'ς σ' άλλο και εποίν'ναμε μωμοερλούχια.
Εκείνε η γαρή πα άγουρος έτονε, μαναχόν έτονε γαρηδίων φορεμένος.
Το κωδών' κρεμάεται, τα τσιτσία, ο γο γο !!! Ο νοικοκύρης (χαζάϊνον, ρωσικά) θέλ' να τσουρμουλίζ' ατεν. Είπαν ατότε «Γιόκ!!!» Ο Άσπρος ο μωμόερον λέει : «Γιόκ!!! 'κ' ίνεται. Χάϊντε» Πάγ'νε.
Ατείν εθαρούνε ατο γαρή έτονε, όνταν εβγάλ' τα λώματα, τερούνε :  Ωωωωω...!!! Ατός άγουρος έτονε.!!!  Αρχινούνε και γελούνε

Χριστούγεννα στην Πουλαντζάκη του Πόντου το 1892

Βρισκόμαστε στο έτος 1892 στην κοινότητα Πουλαντζάκης, με αμιγή ελληνικό πληθυσμό, πλούσια σε πόρους και πλουσιότερη σε αγάπη για τα γράμματα.
Υπάρχει μια πλήρης επτατάξιος αστική σχολή αρένων με έξι διδασκάλους καλά αμειβόμενους αλλά και ευσυνείδητους στα καθήκοντα τους. Επίσης, υπάρχει μια τετρατάξιος δημοτική σχολή θηλέων με τρείς διδασκάλισσες εφάμιλλες των αρρένων συναδέλφων τους. Εκείνη την χρονιά ξεχειμώνιαζε στην Πουλαντζάκη ο μητροπολίτης Χαλδείας, ο αείμνηστος Γερβάσιος, ο ακούραστος ιδρυτής και προστάτης των σχολείων.
Η κοινότητα διοικείτο από 12μελές συμβούλιο, απ’ το οποίο εκλέγονταν τρείς έφοροι των σχολείων, από δε της μορφωθείσης ήδη νεολαίας εξελέγοντο τρείς επόπτες, οι οποίοι παρακολουθούσαν τακτικά τις παραδόσεις των μαθημάτων.
Κατά τις σωτήριες εορτές των Χριστουγέννων, του Νέου έτους και των Θεοφανείων επικρατούσε η συνήθεια, οι ιεροψάλτες, οι διδάσκαλοι, οι μαθητές των ανωτέρων τάξεων και περί τους 15 άλλους νέους, να χωρίζονται σε δύο ομάδες και να περιέρχονται όλα ανεξαιρέτως τα σπίτια, ψάλλοντες τα τροπάρια των εορτών.
Κάθε οικογένεια φιλοτιμείτο πάντοτε όχι μόνο να συνεισφέρει περισσότερο και πάνω απ’ τις δυνάμεις της, αλλά επιπλέον φρόντιζε να ευχαριστήσει ιδιαίτερα με ποτά και μεζέδες τους υμνωδιστές. Τα μέλη της οικογένειας συνέτρωγαν, συνέπιναν και συντραγουδούσαν μαζί τους με χαρά και αγαλλίαση. Τα χρήματα που συλλέγονταν διετίθεντο στις χήρες και τα ορφανά.

Δείτε το σχετικό βίντεο για τα Χριστούγεννα στην Πουλαντζάκη του Πόντου το 1892

Απ’ την προπαραμονή η Ιερά Μητρόπολη ειδοποιούσε τους εφόρους, επόπτες, διδασκάλους και μαθητές να παρευρεθούν την παραμονή στο σχολείο όπου παρουσία του αρχιερέως θα καταρτίζονταν οι δύο επιτροπές (ομάδες) των εράνων. Το πρωί της παραμονής όλοι οι παραπάνω και πολύς κόσμος συγκεντρώνονταν στην μεγάλη αίθουσα του σχολείου. Μετά τον αγιασμό ο αρχιερέας με απλά και συγκινητικά λόγια ανέπτυσσε τα γεγονότα περί της Χριστού και Σωτήρος γεννήσεως, και αμέσως μετά κηρυσσόταν επίσημα η περίοδος των διακοπών των εορτών. Στην συνέχεια εκλέγονταν οι ομάδες των εράνων.

Ο μητροπολίτης καλούσε τον διευθυντή του σχολείου να υποδείξει τα κατάλληλα πρόσωπα. Οι μεν ιεροψάλτες και διδάσκαλοι έπαιρναν τη θέση τους χωρίς αντίρρηση, δύο λυράρηδες και δύο αρμονιοπαίκτες προσετέθησαν ιεροκρυφίως. Οι μαθητές οι οποίοι αγαπούσαν πραγματικά και ειλικρινά και τιμούσαν τους διδασκάλους τους αλλά και ανταγαπώντο απ’ αυτούς τους ακολουθούσαν αδερφικά, όταν όμως ήρθε η σειρά στην πολυπληθή νεολαία, το ζήτημα περιπλέχτηκε.

Την παραμονή των Φώτων, τα παιδιά γύριζαν στα σπίτια και έψαλλαν : “Σήμερον τα Φώτα και φωτισμός….”. Η νοικοκυρά ετοίμαζε το τραπέζι, όπως και τα Χριστούγεννα. Τα κορίτσια έκαμναν “τ’ αλυκόν την πίταν”, δηλαδή έψηναν αλμυρή πίτα που έτρωγαν το βράδυ, κι όποιον άντρα έβλεπαν στον ύπνο τους ότι τους έδινε νερό, εκείνος θα ήταν ο μελλούμενος σύζυγός τους. Τον αγιασμό που έπαιρναν την παραμονή δεν τον φύλαγαν, αλλά τον ξόδευαν πίνοντας και ραντίζοντας το σπίτι, τον στάβλο, τα ζώα, την αυλή και τον κήπο.  Τα φώτα πήγαιναν μεσάνυχτα στην εκκλησία. Δεν υπήρχε κοντά τους λίμνη ή ποτάμι, γι’ αυτό η κατάδυση του σταυρού γινόταν στην εκκλησία μέσα σε ένα “δίλαβον χαλκόν”. Μετά το “Εν Ιορδάνη” ο καθένας προσπαθούσε να πάρει πρώτος αγιασμό με χάλκινους μαστραπάδες. Απ’ τον αγιασμό αυτόν, μετάγγιζαν σε άλλο μπουκαλάκι το οποίο φύλασσαν στο εικονοστάσι προκειμένου να χρησιμοποιηθεί σε ώρα ανάγκης, όπως “αχπάραγμαν”, διάφορες αρρώστιες, αλλά και σαν αποτρεπτικό για κάθε κακό. Στον αγιασμό αυτόν έσβηναν τη λαμπάδα τους με την οποία κατόπιν “εμούντσευαν τα ζά” δηλαδή καψάλιζαν τις τρίχες των μασταριών τους μετά τον τοκετό.

Δείτε το βίντεο με τα έθιμα των Θεοφανείων στον Πόντο των Ελλήνων

Τα γαμήλια τραγούδια της Κερασούντας μερικά από τα οποία έχουν και επωδούς στην τουρκική γλώσσα δεν φαίνεται να έχουν πολύ παλιά προέλευση , όπως συμβαίνει με τα περισσότερα δημοτικά ποντιακά τραγούδια τα οποία χρονολογούνται απ τον Ι΄ μ.Χ. αιώνα.

Χάριν παραδείγματος αναφέρουμε το παρακάτω άσμα με μικτό στίχο :
" Η δέσμη κι η Βασιλική, άλ' ελμά κιούλ ελμά,
και το τριανταφυλλάκι, άλ κιουζέλ ελμά,
τα τρία καυχούνταν κ' έλεγαν, άλ' ελμά κιούλ ελμά,
και ποιο μυρίζει κάλλιον, άλ' κιουζέλ ελμά...."

Το χορικό αυτό τραγούδι ήταν ένα απ τα πολλά που τραγουδούσαν μετά το στεφάνωμα στο σπίτι του γαμπρού, όταν πρωτόμπαινε η νύφη στο χορό. Το μέλος των γαμήλιων τραγουδιών ήταν εντελώς ιδιότυπο. Είχε πολύ σχέση με την εν γένει ανατολίτικη μουσική και ήταν μάλλον βυζαντινής τεχνοτροπίας, γι' αυτό και ήταν ευκολότερο να μεταγραφεί με τη βυζαντινή παρασημαντική παρά στις κλίμακες της ευρωπαϊκής μουσικής.
Είχε κάτι απ τη μελαγχολία της μεσαιωνικής ψαλμωδίας με υπόθεση και περιεχόμενο την έξαρση της προσωπικότητας της νύφης και του γαμπρού.

" Άλφα, έ ! πρ' αμάν αμάν, άλφα θέλω ν΄ αρχινήσω κόρη μου να σε στολίσω,
Βήτα, έ ! πρ' αμάν αμάν, βήτα βέβαια σου λέγω πώς να σε πάρω θέλω.
Γάμμα, έ ! πρ' αμάν αμάν, γάμμα γίνουμαι κομμάτια για τα δυό σου μαύρα μάτια.
Δέλτα, έ ! πρ' αμάν αμάν, δέλτα δε σου φανερώνω της καρδούλας μου τον πόνο.
Έψιλον, έ ! πρ' αμάν αμάν, έ ψηλόν μου κυπαρίσσι π' έχεις στην κορφή κρύα βρύση.
Ζήτα, έ ! πρ' αμάν αμάν, ζήτα ζώνουμαι τα φίδια για τα δυό σου μαύρα φρύδια..."

Δείτε το σχετικό βίντεο για τα Γαμήλια τραγούδια τους χοροί και τα έθιμα της Ελλήνων Ποντίων της Κερασούντας