Απρίλ’τς, Απρίλιος. Ήθη και έθιμα των Ελλήνων στον Πόντο.
Είναι ο τέταρτος μήνας κατά σειρά, κατά το Ιουλιανό και Γρηγοριανό ημερολόγιο. Παράγεται από τη λατινική λέξη Aprilis και αυτή από το ρήμα aperio που σημαίνει ανοίγω και σαφώς αφορά την εποχή της Άνοιξης όπου όλα τα φυτά, τα λουλούδια και τα δέντρα ανοίγουν – ανθίζουν. Κατά το αττικό ημερολόγιο ο Απρίλιος ήταν ο δέκατος μήνας και λεγόταν Μουνιχιών. Στη χώρα μας ο Απρίλιος φέρει και άλλα ονόματα : Ανοιξιάτης, Λαμπριάρης, Λαμπριάτης, Αϊγιωργίτης, λόγω της λαμπρής και της εορτής του Αγίου μεγαλομάρτυρα Γεωργίου.
Παρακολουθείστε το αφιερωματικό μας βίντεο για τον Απρίλιο
Κατά τον Μέγα Συναξαριστή του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτη, ο μήνας Απρίλιος έχει ημέρας Λ (30). Η ημέρα έχει ώρας ΙΓ (13) και η νύξ ώρας ΙΑ (11). Απρίλιος δεν είναι όνομα Ελληνικόν αλλά Λατινικόν ή Ιταλικόν και θα ειπή ανοικτός ετυμολογούμενον από το λατινικόν απερίρε, που σημαίνει ανοίγω. Καθότι εν τω Απριλίω μηνί ανοίγουσιν όλα τα δέντρα και κάμνουσιν άνθη και εις αυτόν γίνεται η γλυκυτάτη Άνοιξις. Στον Πόντο κατα περιφέρειες του έδιναν άλλο όνομα. Έτσι λοιπόν, τον βρίσκουμε στην Οινόη ως Απρίλη, στην Τραπεζούντα ως Απρίλ'ς, στα Κοτύωρα, τη Σάντα, την Τραπεζούντα και τη Χαλδία ως Απρίλτς, όλα παράγωγα του Απριλίου. Επίσης στα Κοτύωρα λεγόταν και Αγιωργίτας ή Αεργίτας λόγω την λαμπρής εορτής του Αγίου Μεγαλομάρτυρα Γεωργίου του Τροπαιοφόρου. Να λοιπόν πως η ποντιακή μούσα συνέθεσε εκλεκτούς στίχους για τον δεύτερο μήνα της Άνοιξης :
Απρίλτς φέρ' τα χ̌ελιδόνα̤, κελαηδούν και λιών' τα χ̌όνα̤.
Έρθεν και ο Απριλής, δύο λόγια ναμουσ̌λής.
Αχά έρθεν και ο Απριλής, δύο λόγια εμέν να στείλ'τς.
Αυτά τα δίστιχα ανήκουν στις περιφέρειες Σουρμένων, Ίμερας και Κρώμνης.
Όπως συνέβαινε σε κάθε μήνα έτσι κατά το Απρίλιο όταν γεννιόταν μια αγελαδίτσα θα της έδιναν απαραίτητα το όνομα Απριλίτζα ή Απρίλα.
Στο Σταυρίν και στην Κρώμνη έλεγαν : Απρίλτς έρται και περά, τ' άλλο κλαίει, τ' άλλο γελά......για την αστάθεια του καιρού.
Το ίδιο και στη Χαλδία, ως εξής : Απρίλτς κι αν εκαταπράεσεν, απρινάρευτος 'κ̌' εξέβεν.
Και στη Νικόπολη : Απρίλην έβρεξεν, και το κοκκίν έστρωσεν, ας χ̌αίρεταιν πολλά, τ' αμπάριν π' ευκαιρώθεν - Απρίλην ας το βρέχ̌ει, πρασινώνουν τα χωράφα̤, Καλομηνά αν βρέχ̌ει, ευκαιρώστεν τ' αμπάρα̤.
Μαρτί, Απρίλ’, Καλομηνά, όλα̤ είν’ χαρεμένα, άμον ντο έρται ο Μοθοπώρ’τς όλα̤ είναι κλαμένα. (Δίστιχο εκ του δημοτικού άσματος “Σπεντάμ” της περιφέρειας του Κάρς. Πηγή : Στάθης Ευσταθιάδης).
Ο κ Αντώνιος Παπαδόπουλος στο έργο του «Σύμμεικτα Ροδοπόλεως Πόντου - Δοξασίαι περί των μηνών» της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών – Αρχείον Πόντου Τόμος 26ος - Αθήνα 1964, αναφέρει σχετικώς : Απρίλιος – Απρίλτς. Κατά τον μήνα αυτόν έβγαζαν τα κατοικίδια ζώα εις τας κοντινάς εξοχάς, «μεζιρέδες», όπου σχεδόν κάθε οικογένεια είχε και οικίσκον ή καλύβην και μάνδραν. Επίσης οι γεωργικές εργασίες ευρίσκοντο εις πλήρην έντασιν. Την 23ην του μηνός, εορτή του Αγίου Γεωργίου έπαυε κάθε εργασία και ήτο ημέρα χαράς και διασκεδάσεων με χορούς και τραγούδια. Στην εορτήν αυτήν ελάμβανον μέρος και οι γείτονες τούρκοι, άνδρες και γυναίκες.
Γνωρίστε το Σταυρίν του Πόντου μέσα από τα λαϊκά δημοτικά άσματα
Γνωρίστε το Σταυρίν του Πόντου, τα δημοτικά λαϊκά άσματα και τους χορούς του
Εορτές Απριλίου :
Της Οσίας μητρός ημών Μαρίας της Αιγυπτίας, την 1η του μήνα.
Της Οσίας Ανθούσας κόρης του εικονομάχου Κωνσταντίνου Ε΄ Ισαύρου, του Κοπρώνυμου (739-791), την 12η του μήνα.
Του Αγίου Ιερομάρτυρα Αναστασίου Επισκόπου Αντιοχείας του επονομαζόμενου Σιναϊτου (559-609), την 20η του μήνα.
Του Αγίου Μεγαλομάρτυρα Γεωργίου του Τροπαιοφόρου, (275-303), την 23η του μήνα. Ο Άγιος Γεώργιος είχε καταγωγή από τον πατέρα του, την Νεοκαισάρεια του Καππαδοκικού Πόντου και από την μητέρα του, την Λύδδα της Παλαιστίνης. Δείτε το αφιερωματικό μας βίντεο για τον Άγιο Μεγαλομάρτυρα Γεώργιο
Της Οσίας μητρός ημών Ελισσάβετ από τα Λιβάδια της Τραπεζούντας (1336-1380), την 24η του μήνα.
Του Αγίου Μάρκου, την 25η του μήνα. Αναφέρει χαρακτηριστικά το δημώδες άσμα : Είδα σ' οψέ κι οσήμερον, είδα σε τ' Αϊλία, είδα σε τ' Αε-Μάρκονος και με τα φουλιρία.
Πηγή για τα λαογραφικά των μηνών του έτους αποτελεί η ανεπανάληπτη εργασία της κυρίας Έλσας Γαλανίδου - Μπαλφούσια, έκδοση της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών του Αρχείου του Πόντου, (παράρτημα 19, Αθήνα 1999), υπό τον τίτλο Ποντιακή Λαογραφία "Οι Τέσσερις Εποχές και οι μήνες τους".
Ποντιακή Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com
