Οι δώδεκα μήνες στην λαογραφία των Ελλήνων των Σουρμένων του Πόντου
Καλαντάρη - Καλαντάρη,
τρείς τσ̆απούλας σο ποδάρι.
Ο Κούντουρον φέρ’ το κρύον,
να σάν ‘΄κείνον π’ έχ̆’ το βίο. Οι δώδεκα μήνες στην λαογραφία των Ελλήνων των Σουρμένων του Πόντου
Μη κουρφίζετε το Μάρτ’,
ατός έχ̆’ πολλά ινι͜άτ.
Έρθεν και ο Απριλής,
δύο λόγια ναμουσλής,
Έρθεν κι ο Καλομηνάς,
φοβούμαι συ να πεινάς.
Έρθεν κι ο Κερασινός,
ο καιρός έν’ κόκκινος.
Έρθεν και ο Θερνοχόρης,
έπαρ’ το δρεπάν’ σο χ̆έρ’ ισ’.
Αυγουστή είν’ τα γεμίσ͜ια,
ως την κορφή τα ξυνίσ͜ια.
Ο Σταυρίτες ξ̆ύν’ τα φύλλα
και μαραίντανε τα ξύλα.
Σ’ Αϊ-Δημητρή το μήνα,
μη φοβάσαι ξάϊ την πείνα.
Τ’ Αεργίτα ασο λιμάν’,
τα χαψία σο τηγάν’.
Έρθεν κι ο Χριστουγεννιάτες
με τα χ̆όν͜ια ασπρογεννιάτες.
Πηγή: Ποντιακή Εστία, Θεσσαλονίκη 1950, Τεύχος 3ον
Λεξιλόγιο:
Καλαντάρης – Ιανουάριος (από τη λέξη Κάλαντα) / Κούντουρον – Φεβρουάριος (σύνθετη λέξη: κοντή ουρά, λόγω των 28 του ημερών) / τσ̆απούλας – χαμηλά υποδήματα / βίο = βιός, περιουσία / κουρφίζετε = επαινείτε / ινι͜άτ = γινάτι – πείσμα / ναμουσλής εκ το ναμούσιν = τιμή, υπόληψη. Ναμουσλής (τουρκική λέξη) = τιμητικός, αυτός που έχει υπόληψη. Στην Ίμερα και στην Κρώμνη οι ερωτευμένοι τραγουδώντας τον, έδιναν τις παραγγελίες ή δήλωναν τις επιθυμίες του: «Αχά, έρθεν και Απρίλτς, δύο λόγια εμέν’ να στείλ’τς. / Καλομηνάς = Μάϊος / κόκκινος = λόγω της γενικής ανθοφορίας και ανάπτυξης της φύσεως / Κερασινός – Ιούνιος (λόγω της καρποφορίας των κερασιών) / Θερνοχόρης – Ιούλιος (λόγω του θέρους) / γεμίσ͜ια = γεννήματα / ξυνίσ͜ια = οι καρποί των δέντρων / ξ̆ύν’= εκχύει – ρίχνει – αποβάλλει / ξάϊ = διόλου – καθόλου / Σταυρίτες – Σεπτέμβριος (από την εορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού στις 14 Σεπτέμβριου) / Αε Δημήτρης – Οκτώβριος (λόγω της εορτής του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Δημητρίου του Μυροβλήτη) / Αεργίτας – Νοέμβριος (λόγω της εορτής της ανακομιδής των ιερών λειψάνων του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου του Τροπαιοφόρου) / χαψί = γαύρος / Χριστουγεννιάτες – Δεκέμβριος (λόγω της εορτής των Χριστουγέννων) / ασπρογεννιάτες = με άσπρα γένια. Καζαμίας - Καλαντάρι Πόντου - Κάλαντα - Δοξασίες, Παραδόσεις, Ήθη & Έθιμα του Δωδεκαημέρου των Ελλήνων του Πόντου
Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία – Βασίλειος Β. Πολατίδης – www.kotsari.com
