Άντα - Σάντα, Ετυμολογική προσέγγιση και ανάλυση της λέξεως Σαντά του Πόντου

Written by Πολατίδης Βασίλειος. Posted in Πόλεις - Περιοχές - Οικισμοί - Χωριά

Είναι πολλάκις δύσκολον αλλά και ευχάριστον συνάμα το έργον της ευρέσεως του ετύμου μιας λέξεως, διότι ως γνωστόν η ομίχλη του παρελθόντος ενίοτε δυσκόλως παραμερίζεται, αλλά αποδίδει ωσαύτως καρπούς ικανοποιήσεως στον γράφοντα αλλά και λίαν ευχαρίστους δια το όλον πόνημα ης περισυλλογής του λαογραφικού, γλωσσολογικού κλπ υλικού της όντως κιβωτού της αρχαιότητος, Ποντιακής γλώσσης, η οποία προστάζει τον καθένα να συνεισφέρει ότι δύναται προς Δόξαν της προσφιλούς μας Πατρίδος.

Ο κ. Ευγένιος Δρεπανίδης καθηγητής ιστορικός της φιλολογίας στην Αλεξανδρούπολη ερεύνησε πολύ για την προέλευση του ετύμου της λέξεως Σάντα. Μας δίνει λοιπόν τη δική του ερμηνεία η οποία παρουσιάστηκε στην 76η έκδοση του περιοδικού Ποντιακής Εστίας το έτος 1956. Στο παρελθόν στην στατιστική της Σάντας του Χειμωνίδη γράφτηκε ότι η λέξη "Σάντα" είναι πιθανό να έχει σχέση με το λατινικό Santa = Αγία ή με το σανδάλι ή σαντάλ' ή με το επίρρημα Άντα. Σύμφωνα με τον κ. Δρεπανίδη διαφαίνεται καθαρώς η λύση στο παραπάνω ερώτημα με τη χρήση του συνθετικού επιρρήματος -άντα- . Η ακουστική εντύπωση στην εκφορά των τριών λέξεων: "Εις τα άναντα" ως μίας με συγκοπή του άρθρου (τα) όπως συμβαίνει στη λέξη αμφιφορεύς=αμφορεύς διότι επαναλαμβάνεται το "τα" στο τέλος, έμεινε με υπονοούμενη τη λέξη: χωρία, το εις άναντα. Δείτε το σχετικό βίντεο για την Ετυμολογική προσέγγιση και ανάλυση της λέξεως "Σάντα". Με μία νέα συγκοπή του "αν" απέμεινε η πρόθεση "εις" και το επίρρημα "άντα" (εις άντα). Και πάλι όμως με την συνεκφορά των λέξεων που έμειναν η πρόθεση (εις) ένωσε στενά το τελικό "ς" με το επίρρημα, ενώ σκοτίσθηκε η προθετική σημασία με την ένωση του τελικού "ς" με την αρχή του επιρρήματος (άντα) και ο φθόγγος (ει) έδωσε και πάλι φθόγγο "η" όπως το άρθρο του θηλυκού γένους (η). Γίνεται λόγος λοιπόν περί της συνεκφοράς της πρόθεσης μαζί με το επίρρημα (εις Άντα ) οι οποίες μας δίνουν το ή τη Σάντα με το «Σ» κεφαλαίο διότι δήλωνε τοπωνύμιο. Αυτή ήταν λοιπόν η μεταλλαγή μετά από την πρώτη και δεύτερη συγκοπή στο δισεπίλυτο έτυμο του ονόματος Σάντα, του Σουλίου του Πόντου. Παρέχουν βεβαιότητα στην παραπάνω ερμηνεία του ετύμου της Σάντας και άλλα παραδείγματα στην Τουρκία.
Οι αντιδάνειες λέξεις. 1) Όταν ερωτάτο κάποιος Ποί πορεύη; (Πού πηγαίνει): Εις Αμισούς = Σαμισούς και κατόπιν η Σαμψούς, 2) Ερωτάτο κάποιος όπως παραπάνω και απαντούσε: Εις την Πόλιν = στην Πόλιν και κατόπιν Στανπούλ κ.ο.κ. Πέραν των όσων έχουν αναφερθεί παραπάνω για το συνθετικό της λέξεως "άντα" συνηγορούν και οι παρακάτω ερμηνείες του επιρρήματος αυτού. Ως τοπικό επίρρημα βρίσκεται στην Ιλιάδα "Τολμήσεις άντα Διός πελώριον έγχος αείραι" που σημαίνει: αντίκρυ – καταντικρύ, αλλά και σε άλλο σημείο επίσης στην Ιλιάδα "Ο ες άντα ειδών" όπου η ερμηνεία του ως τροπικό επίρρημα δηλαδή άντα = φανερώς, αναφανδόν. Γίνεται λοιπόν φανερό ότι τόσο η τοπική όσο και η τροπική χρήση του επιρρήματος -άντα- επικροτούν το γεγονός ότι αυτό αποτέλεσε το κύριο συνθετικό της λέξεως Σάντα. Να δούμε γιατί Αφενός τοπικώς, διότι πληροί τους όρους σύμφωνα με τους οποίος κανείς έβλεπε από πολλούς τόπους τα χωριά αυτά ερχόμενος απ την Τραπεζούντα προς τη Σάντα αλλά και απ' το χωρίο Πιστοφάντων κατερχόμενοι οι Σανταίοι και ιδιαίτερα απ' τη θέση Απαυτέρ'ς (αναπαυτέρης κανονικά αλλά κατά τη συγκοπή της συλλαβής "να" και αποβολής του "η" = απαυτέρης, για να πάνε προς την Τραπεζούντα έβλεπαν τα περισσότερα χωριά άντα δηλαδή αντίκρυ – καταντικρύ. Ώστε καθώς πήγαινε κανείς προς τη Σάντα και τον ρωτούσαν (Ποί πορεύη;) "πού πηγαίνει" απαντούσε «πορεύομαι εις τα άναντα ή εις τα άντα (χωρία). Αφετέρου η τροπική ερμηνεία του επιρρήματος δικαιολογεί (το άντα) ως συνθετικό της λέξεως Σάντα διότι φανερώς ή αναφανδόν έβλεπε κανείς από διάφορες θέσεις και τον Απαυτέρ' αλλά και τα χωρία της Σάντας. Σαντά (Σάντα - Dumanlı, Gümüşhane) Ιστορία Λαογραφία Πολιτισμός. Χωριά, Τοπωνύμια, Ήθη, Έθιμα, Χοροί, Θρύλοι, Παραδόσεις, Πρόσωπα.