Ζύγανα όρος
Στα τουρκικά Ζύγανα δαγί και Ζυγγάνεον, κατά τον Περικλή Τριανταφυλλίδη (Ποντικά σελ 63) ετυμολογείται εκ του Ζυγός και Κάνειον. Ήταν όρος ψηλό και απότομο και στις δύο του πλευρές. Είχε ύψος 3.000 μέτρα. Κατά τον γάλο περιηγητή Γεώργιο Πισσών ήταν βουνό πολύ επικίνδυνο την περίοδο του χειμώνα λόγω των χιονοστιβάδων. Από το όρος αυτό διέρχεται η μεγάλη αμαξωτή οδός από Τραπεζούντα προς Αργυρούπολη. Είναι το όρος της Χαλδίας και της Ροδοπόλεως κι από αυτό πηγάζουν οι ποταμοί Κάνις και Πυξίτης. Στην κορυφή του υπάρχουν ξενώνες και σταθμός χωροφυλακής για την ασφάλεια των διερχομένων. Κατά τη γνώμη πολλών ιστορικών το όρος αυτό είναι ο Θήχης του Ξενοφώντας που αναφέρεται στην κάθοδο των Μυρίων. Στις υπώρειες του υπάρχουν λαμπρές θερινές βοσκές (παρχάρια) ενώ στη γύρω περιοχή συναντά κανείς πολλά αρχαία παρεκκλήσια.  Γνωρίζουμε το Όρος και το ποτάμι της Ζύγανας, τα χωριά Ζυγανίτα, Ζύμωνα, Θεοχαράντων, Θαλασσινή, Θεφίλ' και Θωμάντων καθώς και το όρος Ηλί πουρίν.

Ζαγκάρ ή Ματέν
Ελληνικό χωριό όπου υπήρχε μεταλλείο μόλυβδου. Κείται στο τμήμα Χερροιάνων στους πρόποδες όρους σε τραπέζιο σχήμα, με ναό αφιερωμένο στον Άγιο Μεγαλομάρτυρα Δημήτριο. Το χωριό είχε 100 ελληνικές οικογένειες ενώ κατά την τελευταία αρίθμηση είχαν μείνει μόνο 38. Είχε δημοτική σχολή (όλα τα χωριά της επαρχίας Χαλδίας που αριθμούσαν 10 οικογένειες, είχαν Σχολείο γραμμάτων «δημοτικό σχολείο», επομένως δεν αναφέρεται η ύπαρξη τους αλλά αναφέρεται μόνο η ύπαρξη των αστικών σχολών και οι γυμνασιακές τάξεις), με έναν διδάσκαλο. Το μεταλλείο το εκμεταλλεύονταν οι εξ’ Αργυρουπόλεως αρχιμεταλλουργοί του Τσιπαλά και του Πολάτ. 

Δζίτης ποταμός (Τσίτης)
Το μεγαλύτερο ποτάμι που συμβάλλει στον Κάνιν ποταμό. Διατρέχει ρου 6,5 ωρών απ’ τις πηγές του όρος του Αγίου Παύλου μέχρι τον Διπόταμο δηλαδή στη συμβολή του στον Κάνιν ποταμό κοντά στην Άρδασσα. Σε αυτόν συμβάλλουν τα ποτάμια της Ζερμούδας, Κορκοτά, Λαμπαδίον, Χαβίαννας, και Μαυρενά. Στο ποτάμι αυτό βρίσκονται τα χωριά : Τσιμπρικά, Σολαχάντων, Παλαιχώρ, Ζερμούδα, Λαμπαδίον, Κορκοτά, Χαβίανα. Βαρτάντων, Βαρετόν, Ιερά Μονή Γουμεράς, Τσίτη, Ξυπολέντων, Μακρέλ, Πιβερά, Άδυσσα, Σιαρπίσκια, Φακοπούλ, Μαυρενά και Αυλήαννα, όλα τους με αμιγή ελληνικό πληθυσμό εκτός της Ζερμούδας και της Τσίτης.  Παρακολουθείστε το σχετικό μου βίντεο για την Τσίτη

Το χωριό Γιέιτσα του Καρς και το οδοιπορικό των κατοίκων της. Εργασία του εκπαιδευτικού κ. Ιωάννη Νικ. Κασκαμανίδη.

ΠΡΟΛΟΓΙΚΑ
Στις σελίδες που ακολουθούν επιχειρείται η περιγραφή του χωριού Γιέιτσα, ενός αμιγούς ελληνικού χωριού του Κυβερνείου Καρς. Επιδίωξη της εργασίας αυτής είναι η αποθησαύριση και παρουσίαση άγνωστων στοιχείων που συνθέτουν την μικρο-ιστορία του χωριού. Το προφορικό υλικό που προέκυψε κατά τη διάρκεια της έρευνας, έδωσε στοιχεία πολύτιμα, όσο και μοναδικά, τα οποία συνδυάστηκαν με τις γραπτές μαρτυρίες και τη βιβλιογραφία, ώστε να υπάρχει, όσο αυτό είναι δυνατόν, πληρέστερη τεκμηρίωση. Από τη θέση αυτή θέλω να ευχαριστήσω από καρδιάς τη Μάρθα Πετίδου, τον Κωνσταντίνο Σεχίδη και το Γεώργιο Γιαζιτζίδη, οι οποίοι με περισσή ευχαρίστηση κατέθεσαν τις δικές τους μαρτυρίες. Επίσης ευχαριστώ το ζεύγος Στέλιου Λαβασίδη και Άννας Κορμά, οι οποίοι πρόθυμα μου παραχώρησαν τη μαγνητοφωνημένη συνέντευξη της γιαγιάς τους Ειρήνης Λαβασίδου, αδερφής της Μάρθας Πετίδου.