Ένα αλησμόνητο ταξίδι. Απ' την Θεσσαλονίκη στην Λαραχανή του Πόντου
Μπροστά μου ανοίγεται η Λαραχανή. Μπορώ να βρώ και να εντοπίσω το σπίτι μου. Γνωρίζω τους μαχαλάδες. Εδώ κάτω είναι η συνοικία Χαντσουράντων. Το δικό σου σπίτι Λευτέρ μπέη ξέρεις που είναι ; Δύο σπίτια Χουρσ̌ίτ αγά. Ένα εδώθε από το ποτάμι και ένα πέρα απ το ποτάμι στον Χουλιαρά. Μα δεν διακρίνω τίποτα ! Που είναι το δάσος το δικό μου στον Χουλιαρά ; Τι έγιναν τα έλατα, οι οξυές, οι καρυδιές, οι βαλανιδιές, οι καστανιές και όλα τα άλλα ;
Τα ιδιόκτητα δάση και τα οπωροφόρα δέντρα των χριστιανών τα κόψαμε Λευτέρ μπέη, τα σπίτια τα χαλάσαμε για να μην έρχονται ξένοι πρόσφυγες εδώ στο χωριό μας. Αν υπήρχαν οι περιουσίες των χριστιανών άθικτες, και τα σπίτια κατοικήσιμα, θα ερχότανε ξένοι να τα πάρουν, θα τους έφερνε εδώ το χιοκουμέτ. Τώρα θα φυτρώσουν άλλα δέντρα και θα τα εκμεταλλευτεί το χωριό μας.
Προτού αναφερθώ στην Γάγγρα των τελευταίων χρόνων θα ήθελα να μεταφέρω εδώ μερικά ιστορικά στοιχεία ένα μέρος από τα οποία έχουν δημοσιευθεί απ’ τον αδερφό μου Ιωάννη Δορικίδη στην Σάλπιγγα της Ορθοδοξίας. Η Γάγγρα ή Γάγγραι ήταν στα αρχαία χρόνια πρωτεύουσα της Παφλαγονίας. Αργότερα κατακτήθηκε από τους βασιλείς του Πόντου, συνεχίζουσα να ακμάζει και σε όλη την διάρκεια της Βυζαντινής εποχής.
Κατεβαίνοντας τα περίφημα καγκέλια̤ τη Ζύγανας, δηλαδή τον φιδωτό αμαξιτό δρόμο του όρους Ζύγανα, από την κορυφή προς την ενδοχώρα, συναντούμε κοντά στους πρόποδες του όρους μια λίθινη γέφυρα Κιοπρού μπασί, επάνω στον ποταμό Κάνιν ή Χαρσιώτη «τη Κανί’ το ποτάμ’» στα τουρκικά Χαρσ̌ούτ - τσ̌αϊ.
Για να σχηματίσει ο αναγνώστης μια αμυδρή ιδέα, για το που βρίσκεται ακριβώς η Κεπέκλησια, είναι απαραίτητο να ακολουθήσει την οδό που την συνδέει με την Τρίπολη στην οποία υπαγόταν διοικητικώς. Καθώς αναχωρούμε απ’ την Τρίπολη οδικώς από την παραλιακή δημόσια οδό προς την Κερασούντα, μετά από τρίωρη πορεία συναντούμε τον ποταμό Καλάβερα ο οποίος πηγάζει απ’ το όρος Αχούλ Παπά ύψους περίπου 3.000 μέτρων. Περνώντας την γέφυρα του ποταμού, συναντούμε την Πολίχνη Έσπιε. Σε μικρή απόσταση μετά την Έσπιε απαντούμε τον ποταμό Γιαγλή Τερέ ο οποίος πηγάζει απ’ το όρος Ερμέζ Τάγ. Καθώς ακολουθούμε τον ρου του ποταμού και μετά από πορεία μισής ώρας αντικρίζουμε στα ανατολικά τα ερείπια του Μεταλλείου Εσελή Ματέν και το άλλοτε ακμάζον χωρίον Εσελή. Στα δυτικά και πάνω σε λόφο βλέπουμε τα αρχαία ερείπια του Αντών Καλεσή.
Η έρευνα του Όφεως, είτε γεωγραφική είτε ιστορική δεν παρουσιάζει καμία πληρότητα. Πολύ λίγες είναι οι σχετικές πληροφορίες. Τα ποικίλα ερείπια, οι υπόγειοι ναοί, οι σημαντικές βιβλιοθήκες, τα πανάρχαια κειμήλια, το περιώνυμο χωρίον του Υψηλάντου (Υψήλ’), το περίφημο χωρίον Ώκενα που αριθμούσε 98 οικίες και 98 παρεκκλήσια αλλά και έναν μεγαλοπρεπή βυζαντινό ναό του οποίου σώζονται τα ερείπια, τον Αντίμαχον το οποίο κατά πάσα πιθανότητα ελέγετο Αντίμαχος ή Αντιμαχία, τον Γοργορά κτλ κτλ, δεν είχαν την τύχη να ερευνηθούν και να μελετηθούν λεπτομερώς.
