Αύγουστον, Αύγουστος. Ήθη και έθιμα των Ελλήνων στον Πόντο
Ο Αύγουστος ήταν ο έκτος μήνας κατά το Ρωμαϊκό ημερολόγιο Sextilis αλλά η σύγκλητος προς τιμή του Ρωμαίου αυτοκράτορα Αύγουστου Οκταβιανού τον ονόμασε Αύγουστο, κάτι ανάλογο με τον μήνα Ιούλιο από τον αυτοκράτορα Ιούλιο Καίσαρα.
Ο αντίστοιχος μήνας κατά τους αρχαίους Έλληνες ήταν ο Μεταγειτνιών. Λέγεται και Δριμάρης, Άλουστος, Συκολόγος. Στον Πόντο λεγόταν Αύγουστος στα Κοτύωρα, την Ίμερα και τη Χαλδία. Στην Οινόη λεγόταν Αύγοστος, στην Τρίπολη και Χαλδία Άγουστος, στην Ινέπολη Άγοστος. Αύγουστον, Αύγουστος. Ήθη και έθιμα των Ελλήνων στον Πόντο. Σύμφωνα με τον Μέγα Συναξαριστή του εν Αγίοις Πατρός ημών Νικοδήμου του Αγιορείτου, ο μήνας Αύγουστος έχει ημέρας ΛΑ (τριάντα μία), η ημέρα έχει ώρας ΙΓ (δέκα τρείς) και η νύξ ώρας ΙΑ (έντεκα). Αύγουστος ονομάστηκε ο από Μαρτίου αριθμούμενος έκτος μήνας, απ’ τον Αύγουστο Καίσαρα της Ρώμης. Διότι Αύγουστος ο Καίσαρ κατά την δεκάτην εννάτην του μηνός ασθενήσας εις την πόλιν Νώλην καλουμένην, απέθανε ζήσας χρόνους εβδομήκοντα έξ, πλήν ογδοήντα-τεσσάρων ημερών. Παλαιά δε ο Μήν΄ ούτος ωνομάζετο Σεξτήλιος. Ήταν από τους καλύτερους μήνες όσον αφορά τη συγκομιδή και την ωρίμανση των καρπών. Πολλές σύνθετες λέξεις προέκυψαν με πρώτο συνθετικό τον Αύγουστο και δεύτερο κάποιον καρπό, λ.χ. Αγουστάπιν, δηλαδή Αύγουστος και άπιον = το Αυγουστιάτικο αχλάδι. Με τον ίδιο τρόπο σχηματίζεται το Αγουστοκάρυδον, το Αγουστοκοκκύμελον, το Αγουστόμηλον κ.ά. Όπως συνήθιζαν να λένε για τον Αύγουστο: «από Αύγουστο Χειμώνα κι από Μάρτη καλοκαίρι» έτσι και στον Πόντο έλεγαν: «Επάτεσαμ' σον Αύγουστον και ση χ̌ο̤νί' την άκρα» δηλωτικό ότι ο Αύγουστος είναι η αρχή του χειμώνα, όπως και ο Μάρτιος η αρχή του καλοκαιριού. Ο κ. Αντώνιος Παπαδόπουλος στο έργο του «Σύμμεικτα Ροδοπόλεως Πόντου - Δοξασίαι περί των μηνών» της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών – Αρχείον Πόντου Τόμος 26ος - Αθήνα 1964, αναφέρει σχετικώς. Αύγουστος: Κατά τον μήνα τούτον αλώνιζαν τα σιτηρά και έκαμναν ψωμί και τρώγοντας το έλεγαν: «νέ’ν ψωμίν νέ’ν καρδίαν» δηλαδή νέον ψωμίν νέα καρδιά. Κατά την εορτή του Δεκαπενταυγούστου εγένετο η εορτή τ΄Αεστερί στο όρος Θήχης. Εκεί ήρχοντο προσκυνηταί από διάφορες περιοχές, Αρδάσσης, Πλατάνων, Θοανίας, Ματσούκας και Κρώμνης και εγίνετο μια εμποροπανήγυρις μοναδική εις τον Πόντον. Εκεί έβρισκες όλα τα προϊόντα των διαφόρων επαρχιών από τα πλέον ευτελή έως τα πλέον ακριβά, ήτοι : ζάβας (ψεύτικα δαχτυλίδια), κοβλάκια, χαβάνας, έως χαλιά, χαβλία, πανία και χαλκωματικά. Στα προπολεμικά χρόνια οι συναλλαγές και η συναδέλφωση ήταν ιδεώδεις. Έβλεπες τούρκους και Έλληνες να διασκεδάζουν μαζί, να χορεύουν άνδρες και γυναίκες μαζί (χωρίς τον φερετζέ), παιδιά ελληνόπουλα και τουρκόπουλα να παίζουν μαζί τσά̤λτικαν, κυνηγητό, και να κατρακυλούν στις πλαγιές του όρους σαν αρνάκια. Είδα τούρκους να νοσταλγούν την εποχή εκείνη και να καταριώνται τους νεότουρκους οι οποίοι δηλητηρίασαν τις αδερφικές σχέσεις των κατοίκων με τα κηρύγματα της αλληλοεξοντώσεως. Οι αρχές της Αργυρούπολης και της Ματσούκας έστελναν χωροφύλακες και έναν αξιωματικό (μιλλιατζίμην) για την επιτήρηση της τάξης, οι οποίοι σπάνια έκαναν χρήση της εξουσίας τους, καθώς έτρωγαν κι έπιναν περιερχόμενοι τα τραπέζια των πανηγυριζόντων. Μετά το τέλος της πανηγύρεως προς το βράδυ, ολόκληρο το όρος εσείετο από τους πυροβολισμούς και ο καπνός της πυρίτιδας σκέπαζε σαν ομίχλη το έρημο πλέον εκκλησάκι τ’ Αεσερί (Αγίου Σεργίου). Την επόμενη ημέρα, εμείς οι βουκόλοι πρωϊ-πρωϊ τρέχαμε να ψάξουμε τον τόπο της πανηγύρεως και τι δεν βρίσκαμε εκεί! Δεκάρες, γροσσάκια, μετζήτια και δαχτυλίδια ψεύτικα, χάντρες και σκουλαρίκια, μπουκάλια άδεια και κάπου κάπου και γεμάτα. Τέλος, κατά την 6η & την 29η Αυγούστου συνήθιζαν να λέγουν: «επάτεσαμ' ‘ς σόν Αύγουστον και στη χ̆ιονί’ την άκραν». Σύμμεικτα Ροδοπόλεως (Ματσούκας) Πόντου - Δοξασίες περί των μηνών. 
Όπως και σε άλλες περιοχές όπου έζησε και δραστηριοποιήθηκε το Ελληνικό στοιχείο, έτσι και στον Πόντο πίστευαν στις δρίμες τις οποίες ονόμαζαν σαπέας και κατά τη λαϊκή δοξασία σάπιζαν τα ρούχα και το δέρμα. Τα παθήματα από τα σαπέας τα ονόμαζαν Αυγουστιάσματα. Έτσι στην Οινόη κατά τον μήνα αυτό δεν άφηναν τα παιδιά να κάνουν μπάνιο στη θάλασσα γιατί πίστευαν ότι θα βγάλουν σπυριά ή ότι θα σαπίσει το κορμί τους: «Σαν εμπαίνισ̌κεν ο Αύγοστος ο μήνας, οι Νιώτοι άλλου τα μωρά 'τουνα 'κ̌ι' εφίνεισκανε να ελούσκουντανε ση θάλασσα. Ελέγειναν (σαπέας ένι) άλλου λούσιμον 'κ̌ι γίνεται, τον Αύγοστο τσέμου λούσ̌κεται, σαπίζει το κορμίν ατου και κακαδεύει κιόλα». Παρόμοιες δοξασίες υπήρχαν και σε άλλες περιοχές όπου οι Έλληνες του Πόντου απέφευγαν να κάνουν οποιεσδήποτε εργασίες διότι θεωρούσαν τις ημέρες αποφράδες. Μία εξήγηση για τη λαϊκή αυτή δοξασία δίνει ο Γεώργιος Μέγας λέγοντας, ότι λόγω της αφθονίας των καρπών ο λαός κατανάλωνε μεγάλες ποσότητες προϊόντων οπότε πολύ συχνά πάθαινε κοιλιακές παθήσεις. Προς τούτο ενισχύει και η παροιμία του Βυζαντίου που λέει: «περί της υγείας σου, τον Αύγουστον ερώτα». Παρακάτω αναφέρουμε τα φρούτα και τους καρπούς που παρήγαγαν στον Πόντο: Φουντούκια στην Κερασούντα - Καπνόφυλλα στην Πάφρα - Σταφύλια και καρύδια στην Ινέπολη - Δαμάσκηνα (κοκκύμελα) στην Τραπεζούντα - Ψάρια σε όλες τις παραλιακές πόλεις. Αξίζει να σημειώσουμε ότι τα φουντούκια και ο καπνός του Πόντου ήταν άριστης ποιότητας και εξάγονταν κατά τεράστιες ποσότητας στην Ευρώπη και τη Ρωσία. Είναι γνωστό σε όλους ό,τι ο Πόντος ήταν πρώτος σε παραγωγή φουντουκιών αλλά και ότι στη Ρωσία τα καπνά της Πάφρας κατείχαν τα πρωτεία γι' αυτό και ονόμαζαν τους Παφραίους, βασιλείς του καπνού. Ο λαικός καζαμίας καταγράφει στα λαογραφικά του Αυγούστου τα παρακάτω. Στα Σούρμενα: "Αυγουστή είν’ τα γεμίσ̆͜ια, ως την κορφή τα ξυνίσ̆͜ια". Στην Ίμερα και την Κρώμνη: "Αύγουστον φέρ’ τα γεμίσ̌ια, ας σην κορφήν ως τα νύχ̌ια". "Ο Αύγουστον αλωνίζ’, τ’ οικοκύρτς χαρεντερίζ’". Ο Αύγουστος και στον Πόντο ήταν ο μήνας με τα τρία μεγάλα πανηγύρια. Το πρώτο για την Θεία Μεταμόρφωση του Σωτήρος Χριστού στις 6 Αυγούστου, το δεύτερο του Δεκαπενταύγουστου της Παναγίας και το τρίτο στη μνήμη του φρικτού αποκεφαλισμού (αποτομή της κεφαλής) του Αγίου και ενδόξου προφήτου και βαπτιστού Ιωάννη του Προδρόμου. Με το έμπα του Αυγούστου άρχιζε η Σαρακοστή του Αυγούστου. Όλοι οι Έλληνες του Πόντου ήταν ευσεβείες και με ευλάβεια τηρούσαν τις νηστείες για να συγχωρεθούν οι αμαρτίες τους. Συνήθιζαν να λένε: "Εμείς ας τερούμε τη νεστείαν να σωτηρά̤ουνταν τα αμαρτίας εμουν".
Εορτές του Αυγούστου
Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος Χριστού τιμάται και εορτάζεται την 6η του μήνα. Ο θρύλος του Ιερού Ναού Μεταμόρφωσης του Σωτήρος του χωρίου Τσίτα των Σουρμένων του Πόντου. Αναμνήσεις μιας Κρωμναίας εκ Πόντου για το πανηγύρι της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Χριστού στην ενορία Σεϊχάντων της Κρώμνης. Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος ή του Χριστοσωτήρα, ή της Αϊ-Σωτήρας στον Πόντο. Η Κοίμηση της Θεοτόκου τιμάται και εορτάζεται την 15η του μήνα. Μεγάλη είναι η νηστεία που καθιερώθηκε από την Ορθόδοξη εκκλησία προς τιμή της Υπεραγίας Θεοτόκου. Αυστηρή αποχή από τις τροφές αλλά και από τα πάθη και τις αδυναμίες μας. Ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Αθηνών κυρός (+) Χριστόδουλος, αναφέρει για την Υπεραγία Θεοτόκο: Η Παναγία είναι, κατά την ορθόδοξη δογματική διδασκαλία, σύμφωνα με όσα απεφάσισε περί αυτής η Γ΄ εν Εφέσω Οικουμενική Σύνοδος (431 μ.Χ.): Υπεραγία, Θεοτόκος, Αειπάρθενος και Μεσίτρια. Είναι η Μητέρα του Θεού και των ανθρώπων, βασίλισσα γης και ουρανού. 
Πολύ όμως πριν από την οικουμενική αυτή απόφαση, οι πιστοί είχαν διαμορφώσει την συνείδηση, ότι η Μαρία, το δοχείον του Πνεύματος, υπηρέτις της προαιωνίου βουλής του Θεού "δι' ημάς τους ανθρώπους και δια την ημετέραν σωτηρίαν", ακαταίσχυντος προστάτις των χριστιανών. Δια τούτο και τιμάται ήδη από τους πιστούς των πρώτων χριστιανικών αιώνων, ενίοτε με δόσιν υπερβολής, την οποία εγκαίρως (και πριν ακόμη από το 431 μ.Χ.) οι Πατέρες επεχείρησαν να περιορίσουν στα ορθά πλαίσια, όπως τούτο αποδεικνύεται και από τον Άγιον Επιφάνιον, Επίσκοπον Σαλαμίνος Κύπρου (εκοιμήθη το 403 μ.Χ.), ο οποίος συνιστούσε ότι εις μεν τον Κύριο πρέπει λατρεία, εις δε την Θεοτόκο τιμή και προσκύνησις. Πανηγυρισμός εις την Παναγίαν Γουμερά του Πόντου - Ιστορία της Ιεράς Μονής Γουμερά της Χαλδίας του Πόντου - Η Ιερά Εικόνα της Παναγίας Σουμελά / Χαζηβασιλειάδης Νικόλαος / Καπίκιοϊ Τραπεζούντας - Η Ιερά Μονή της Παναγίας στο Όρος Μελά του Πόντου (Παναγία Σουμελά). Τον Δεκαπενταύγουστο γινόταν μεγάλη εμποροπανήγυρις στο όρος Θήχης, η γιορτή τ' Αεσερί, όπου έφταναν προσκυνητές απο τις περιοχές της Άρδασσας, των Πλατάνων, της Θοανίας, της Ματσούκας και της Κρώμνης. Μετά το τέλος του πανηγυριού πρός το βράδυ, όλος ο τόπος λές και τρανταζόταν απο τους πυροβολισμούς και το εκκλησάκι τ' Αεσερί έμενε πάλι έρημο. Η Κοίμηση της Θεοτόκου και ο Δεκαπενταύγουστος στον Πόντο. Τον Αύγουστο άρχισαν να σκέπτονται και να φροντίζουν για την επιστροφή των ζώων απο τα παρχάρια. Συνήθιζαν να λένε: "Επάτεσαμ' σον Αύγουστον και ση χ̌ιονί την άκραν, τα ζά φεύ'νε ας σον παρχάρ' φεύ'νε ας σην αντάραν". Η ιερά μνήμη του Αγίου Φανουρίου τιμάται και εορτάζεται την 27η του μήνα. Του Αγίου Φανουρίου 27 Αυγούστου - Ήθη και έθιμα των Ελλήνων στον Πόντο. Ο Άγιος Φανούριος, έζησε στα Ρωμαϊκά χρόνια, συγκρούσθηκε τότε θαρρετά με τον κόσμο της ειδωλολατρίας. Υπέστη 12 μαρτύρια για την αγάπη του Χριστού. Τα μόνα στοιχεία που έχουμε για τον Άγιο είναι η εύρεση της εικόνας του, γύρω στα 1500 μ.Χ., σύμφωνα με τα συναξάρια, ή κατ' άλλους γύρω στα 1355-1369 μ.Χ. Άλλοι υποστηρίζουν πως η εικόνα του Αγίου βρέθηκε στη Ρόδο και άλλοι στην Κύπρο. Είναι μεγάλος Άγιος της Ορθόδοξης εκκλησίας και θαυματουργός. Η αποτομή την Τιμίας κεφαλής του Αγίου Ιωάννη του Προφήτη και Προδρόμου τιμάται και εορτάζεται την 29η του μήνα. Αποτομή της Κεφαλής του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου και Βαπτιστή 29 Αυγούστου. Κλειδοχρονιά την 31η του μήνα, διότι έκλεινε ο χρόνος (εκκλησιαστικά) και την 1η Σεπτεμβρίου γιόρταζαν την αρχή της Ινδίκτου (εκκλησιαστική πρωτοχρονιά).
Πηγή για τα λαογραφικά των μηνών του έτους αποτελεί η ανεπανάληπτη εργασία της κυρίας Έλσας Γαλανίδου - Μπαλφούσια, έκδοση της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών του Αρχείου του Πόντου, (παράρτημα 19, Αθήνα 1999), υπό τον τίτλο Ποντιακή Λαογραφία "Οι Τέσσερις Εποχές και οι μήνες τους".
Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com
