Τη Δεσποινής τα πρόατα τη Δεσποινής τ’ αρνόπα - Δημώδες άσμα Χαλδίας Πόντου

Το δημώδες αυτό άσμα έλκει την καταγωγή του από το χωριό Μαναστήρ’ κείμενον στον ποταμό της Άτρας στην επαρχία Χαλδίας του νομού Τραπεζούντας.

Πρόκειται μάλιστα για τοπωνύμιο στο εν λόγω χωρίο με πλούσια δάση όπου πάνω από το χωριό σε υψηλό οροπέδιο κείται «Τη Δεσποινής τ’ Ομάλ’», όπου εγένετο το ειδύλλιο της Δεσποινής ως λέει και το δημοτικό άσμα “Τη Δεσποινής τα πρόατα τη Δεσποινής τ’ αρνόπα”. Τη Δεσποινής τα πρόατα τη Δεσποινής τ’ αρνόπα – Δημώδες άσμα Χαλδίας Πόντου. Είναι πληροφορίες που αντλώ από το περισπούδαστο έργο του αείμνηστου διδασκάλου Γεωργίου Κανδηλάπτη (Κάνεως) με τίτλο Γεωγραφικόν και Ιστορικόν Λεξικόν της Επαρχίας Χαλδίας του Πόντου. Αξίζει να σημειώσω για τη λαογραφική έρευνα ότι για άγνωστο σ’ εμένα λόγο έχει παραληφθεί και ξεχαστεί παντελώς το πρώτο ημίστιχο στην αρχή του δημώδους αυτού άσματος το οποίο ερωτούσε: «Τίνος είναι τα πρόατα; Τίνος είναι τ’ αρνόπα;» Και βεβαίως η συνέχεια του άσματος είναι γνωστή τοις πάσι με την απάντηση «τη Δεσποινής τα πρόατα, τη Δεσποινής τ’ αρνόπα». Στο ηχητικό αρχείο ακούγεται ο Χρύσανθος Θεοδωρίδης και ο Γεωργούλης Κουγιουμτζίδης σε μια ηχογράφηση εποχής από τις λαογραφικές εκπομπές του Συλλόγου Φάρος Ποντίων Θεσσαλονίκης του αειμνήστου δασκάλου μας κ. Στάθη Ευσταθιάδη.

Τη Δεσποινής τα πρό(γ)ατα και τη Δεσποινής τ’ αρνόπα,
τη Δεσποινής ο κρίαρον ο χρυσοκοδωνά̤τες.
Ση Δεσποινίτσας την αυλι͜άν, χλωρόν χορτάρ’ στρωμένον,
ήντζαν επαρενύσταξεν, και-ν ας πάει εκεί κοιμάται.
Ση Δεσποινίτσας την αύλα̤ν, γιαγλίν τσο̤ρά̤κ’ θεκ’μένον,
ήντσαν επαρεπείνασεν, ας πάει εκεί και τρώει.
Ση Δεσποινίτσας την αύλι͜αν, ζεστόν ήλιος επέρεν,
ήντζαν επαρερρίγασεν, ας πάει εκεί χουλείται.
Ση Δεσποινίτσας την αύλι͜αν, κρύον πεγαδομμάτιν,
ήντζαν επαρεδίψασεν, ας πάει εκεί και πίνει.
Ο κόλφος ατ’ς παράδεισος, νασάν π’ απέσ’ κοιμάται,
το στόμαν ατ’ς χρυσόν καυκίν, νασάν που βάλλ’ και πίνει.
Ση Δεσποινίτσας την χαράν, ση Κωσταντή τον γάμον,
εγώ εμ’ π’ ετραγώδεσα, εφτά νύχτας κι’ ημέρας.
Εφτά ημέρας τραωδώ, το στόμα μ’ απάν’ ’κ̆’ έγκα,
έναν τραβώδ’ δύο φοράς, κανείς ‘κ̆’ έκ’σεν να λέω.

Ποντι(α)κή Ιστορία & Λαογραφία – Βασίλειος Β. Πολατίδης – www.kotsari.com