Αε Νικόλας (Κερασούντας), Θρύλοι και παραμύθια του Πόντου

Ο φίλος και πατριώτης μου κ Γεώργιος Κανδηλάπτης, αφορμήν λαβών από την εφημερίδα “Ακρόπολις” ήτις κατ’ αυτάς δημοσιεύει διαφόρους θρύλους του Ελληνικού λαού, συνιστά δια των “Ποντιακών Φύλλων” όπως γίνει μια άμιλλα μεταξύ των απανταχού Ποντίων, να περισυλλέξωσι και δημοσιεύσωσι όλους τους θρύλους του πολυπαθούς Πόντου, ίνα μη εξαφανισθώσι με την εκλείπουσα γενεάν.

Υπείκων και εγώ εις την παρότρυνσιν αυτήν θα δημοσιεύω τακτικώς εις τας πολυτίμους σελίδας των “Ποντιακών Φύλλων” όσους θρύλους, δοξασίες και μύθους της πατρίδος μου κατά καιρούς συνέλεξα. Αε Νικόλας Κερασούντας Θρύλοι και παραμύθια του Πόντου. 

"Αε-Νικόλας" - Διήγησις Κερασούντος - Συλλογή Π. Σαλλαπασίδη
Ο καπετάν Κωνσταντής ασήν Κερασούνταν, εφόρτωσεν φουντούκια σο καράβιν-ατ’ έναν τρανόν τριτιρεκλίν κι’ ένοιξεν τα πανία-τ’ για το Κέρτζιν. Ο καιρόν πολλά καλόν ’κ̆’ έτον, άμαν εκείνος έτον τρανόν παλληκάριν, την θάλασσαν έφαεν ατεν με το κουτάλιν και πολλά εκιουβενέφκουντον σο καράβιν-ατ’ και σην ταϊφάν ατ’. Πρίν σουμών’ ση Κερτζή το πογάζιν, επίασεν τρανόν φουρτούναν κι η θάλασσα εγέντον αλάν τουλάν. Το καράβιν εχάσεν τα πανίαθες, ετσακώθαν τα τιρέκιαθες και το τεμόνιν άλλο ‘κ̆’ έκουεν ατς. Αέτς πα το καράβιν επέμ’νεν στο έλεος τη Θεού. Ο καπετάν Κωνσταντής εκούϊξεν την ταϊφάν ατ’ και λέγει ατς: -Παιδία, ασό καράβιν κι ασό φορτίον έσυρα χ̆έριν, τερέστεν ας κουρταρεύουμε τα ψ̆ήα μουν. Σ’ ατό απάν’ ένας αση κιαμιτζήδας, γέρος, εκατήβεν σ’ αμπάριν κι έρπαξεν την εικόνα τ’ Αε-Νικόλα, κι ερχίνεσεν τα παρακάλια̤: -Κουρπάν σην δόξα σ’ και σο κεραμέτι σ’, ετσ̆άϊξεν, πρόφτασον και κουρτάρεψο μας. Είπεν-ατο μίαν, είπεν-ατο δεύτερον, τιδέν διαφοράν σην θάλασσαν και σον αέραν ‘κ̆’ είδαν. Ατότε οι κιαμιτζήδες ερχίνεσαν να περγελούν ατον: -Γέρο, άφ’ς τον Αε-Νικόλα κι ας τερούμε πως θα κουρταρεύκουμες. Άμαν εκείνος ξαν την χαβάν ατ’. Κρατεί σα χ̆έρι͜α τ’ την εικόναν και παρακαλεί. Σο τρίτον το παρακάλεμαν ατ’ απάν’ Αε-Νικόλας επρόφτασεν. Έρθεν εστάθεν ση καραβί τη μέσεν, εγύρτσεν το χ̆έριν ατ’ σην θάλασσαν, εσταύρωσεν τρία φοράς και τερακάπ, αέρας εστάθεν, η θάλασσα ησύχασεν και το καράβιν επέρεν τον δρόμον αθες. Ο γέρον επήγεν εσούμωσεν σον Αε-Νικόλαν κι αντίς να ευχαριστά τον, να προσκυνά-τον και να ρούζει σα ποδάρι͜α τ’, όμπως έπρεπε να φτιάγ’ μετ’ έναν χολήν, λέγει ατον: Εγέντον τρία φοράς λαλώ ‘σε, που έσουνε και ‘κ̆’ έρχουσνε; Ντο να λέγω σε! Δίγ’ ατον’ τζογάπ Αε-Νικόλας. Όνταν έκ’σα το πρώτον το λάλεμα-σ’ έτρεξα στην Οδησσόν απάν’ να κουρταρεύω έναν τρανόν καράβιν, σο δεύτερον σο κούϊσμα σ’ λέτρεξα ση Σακήζ απάν’ να κουρταρεύω κάτ’ ψαράδας ασήν φουρτούναν. Σο τρίτον σο κούϊσμαν επρόφτασα και σε σας, κι ατώρα πολλά λακουρτία ‘κ̆ι’ θέλω, ακούω κάτ’ς κουϊζ ασο Σαμψόν απάν’, πάγω κι εκεί να δίγω ιμτάτ’, είπεν κι εγέντον τσόμ.  

Λεξιλόγιο:
• Τριτιρεκλίν = τρικάταρτο καράβι
• Τιρέκ = κατάρτι
• Αμάν = όμως – αλλά
• Εκιουβενέφκουντον = στηριζόταν – είχε εμπιστοσύνη
• Ταϊφάν = πλήρωμα καραβιού
• Πογάζιν = (τουρκ.λέξη) στενό
• Αλάν-τουλάν = (τουρκ.λέξη) άνω κάτω
• Σύρω χ̌έριν = εγκαταλείπω
• Κουρταρεύω = σώζω-διασώζω-γλιτώνω
• Ψή = ψυχή
• Κιαμιτζής = (τουρκ.λέξη) ναύτης
• Κουρπάν = (τουρκ.λέξη) γίνομαι θυσία
• ‘κ̌’ = αρχ.ελλ.λέξη = ουκ = δεν
• Τσαϊζω = φωνάζω
• Τερακάπ = αμέσως
• Εστάθεν αέρας = σίγασε, σταμάτησε ο αέρας
• Ξάν & αξάν = πάλι
• Χαβά = η συνήθεια, η έξις, (κοινή επικρατούσα λαϊκή ρήση : το βιολί του!)
• Ρούζω = πέφτω κάτω
• Χολή = θυμός
• Τζογάπ = (τουρκ.λέξη) απάντηση – απόκριση
• Σακήζ = (τουρκ.λέξη) Χίος
• Λακουρτία = (τουρκ.λέξη) κουβέντες
• Κάτς = κάποιος
• Ιμτάτ = βοήθεια
• Εγέντον τσόμ = έφυγε ακαριαίως – εξαφανίστηκε

Πηγή: Ποντιακά Φύλλα, Τεύχος 12ον.

Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com