Το χωρίον Όλουτσα (Όλουτσ̆α) - Γαλατικός Πόντος – Το Ελληνικόν Μεταλλείον του Άκ Δάγ Μαδέν

Το χωριό Όλουτσ̆α βρίσκεται στα βορειοδυτικά του Μαδέν ανάμεσα στην Γούσ̆καγια και την Κατήκουσ̆λα. Απέχει δύο χιλιόμετρα από την Γούσ̆καγια και άλλα δύο από την Κατήκουσ̆λα. Το όνομα Όλουτσ̆α προέρχεται από τα πολλά ολούτσ̆ε δηλαδή δέντρα αγκαθωτά που παράγουν καρπούς μικρούς όμοιος με τα μούσμουλα που ωριμάζουν κατά τον Αύγουστο και έχουν γλυκόξινη γεύση.

Το Χωρίον Όλουτσε του Άκ Δάγ Μαδέν

Η Όλουτσ̆α ήταν κτισμένη στην πλαγιά ενός λόφου κατάφυτου από ολούτσ̆ε. Ήταν μικρό χωριό με 12 οικογένειες και 100 κατοίκους. Οι οικογένειες ήταν οι εξής:
Οικογένεια                                                             Άτομα
1. Χατζηπαυλίδη Παναγιώτη                                13
2. Χατζηπαυλίδη Γεωργίου                                   10
3. Σταμπολίδη θεοδ.                                               21
4. Τσιτενάντων της Σοφίας                                    5
5. Τσιτενάντων του Γιάννη                                     5
6. Τσάκον της Παρθένας                                        5
7. Τσάκον του Γιάννη                                               5
8. Παπαδόπουλου - Ταστάντ Νικ                          5
9. Ανέστη Ερμενικίζη                                              5
10. Ζορμπά τα παιδία                                              4
11. Τσιμάρ η Παρθένα                                             7
12. Μοσχοπούλου (Τοσούνογλου) Ευτυχ            8

Το χωριό είχε και εκκλησία και σχολείο. Ο ναός ήταν αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Χτίστηκε το 1907-1908. Η τοιχοποιία ήταν λίθινη και αντί στέγης είχε δώμα, όπως και στα άλλα χωριά. Είχε στασίδια, τέμπλο και δεσποτικό. Το τέμπλο ήταν σκαλιστό, αλλά δεν είχε τελειώσει και οι τρεις θύρες του ήταν με μάρμαρα. Ο ναός έγινε με έρανο μέχρι και τη Σαμψούντα. Στο Ναό υπήρχαν εικόνες μεγάλης αξίας. Αρχαιολόγοι ήρθαν και ζήτησαν την εικόνα του προσκυνηταρίου αλλά δεν τους δόθηκε. Ο παπάς ήτανε από την Κατήκουσ̆λα και λειτουργούσε και εκεί και στην Όλουτσ̆α. Στις 15 Αυγούστου γινόταν μεγάλο πανηγύρι και περιφορά της εικόνας. Διακόσια μέτρα πιο πάνω ήταν το νεκροταφείο, άφραγο.
Άλλα ξωκκλήσια
Ανάμεσα στο Σαχνά Δερέ και στο Τουργούτ βρισκόταν ο Αγιάννης, σε πλάτωμα 550 μέτρων. Πανηγύριζε στις 8 Μαϊου δηλαδή στη μνήμη του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου. Άλλο ξωκκλήσι ήταν ο Άγιος Παύλος ανάμεσα στη Γούσ̆καγια και την Κέϊσερη. Ήταν παλιά εκκλησία και τη βρήκανε μέσα στη γη. Αργότερα έκαμαν τον ιερό ναό του Αποστόλου Παύλου στην Γούσ̆καγια. Άλλο ξωκλήσι ήταν αυτό του Άγιου Απόστολου Φίλιππου, ανάμεσα στη Γούσ̆καγια και το Σαχνά Δερέ. Το ξωκλήσι ήταν χαμηλά μέσα στο χώμα, η κατάβαση στον ναό γινόταν από λίθινες σκάλες. Την ύπαρξη του ναού ονειρεύτηκε ένας κάτοικος του χωριού Κέϊσερη και πήγε και το είπε στον ιδιοκτήτη του χωραφιού. Ο ιδιοκτήτης του είπε: «Θα χαλάσωμε το χωράφι για να χτίσουμε ναό!». Έπειτα από λίγες μέρες το ξανά ονειρεύτηκε και τότε το είπε στον παπά και στον πρόεδρο. Μαζεύτηκαν από τα τρία χωριά και έσκαψαν. Πρώτα φάνηκε η πόρτα και μετά το υπόλοιπο του ξωκλησιού. Γύρω-γύρω η αυλή ήταν στρωμένη με πλάκες. Στο κάτω μέρος μέσα σε ένα αυλάκι έτρεχε γάργαρο νερό. Από αυτό το νερό έπιναν οι κάτοικοι του Κάτω Σαχνά Δερέ και αργότερα το κατέβασαν στο χωριό τους. Στο βράχο δίπλα ήταν σκαλισμένος ο Άγιος Φίλιππος και βυζαντινά γράμματα. Μεγάλο πανηγύρι γινόταν στις 14 Νοεμβρίου.
Το σχολείο. Στην αρχή δεν είχε διδακτήριο και τα παιδιά πήγαιναν στην Κατήκουσ̆λα και στο Τουργούτ. Ο Ζαρμπής παραχώρησε ένα δωμάτιο με χολ και άνοιξε σχολείο με τη δασκάλα Λιμάνα από την Κατήκουσλα. Η αμοιβή της γινόταν από τους γονείς και κηδεμόνες. Τα βιβλία και η γραφική ύλη προμηθεύονταν από το Μαδέν. Ήταν πολύ ακριβά. Σαράντα αυγά κόστιζε ένα μολύβι. Γι’ αυτό πολλές φορές κατασκεύαζαν πέννες με φτερά ή με καλάμι ή με αγκάθια σκαντζόχοιρου. Το σχολείο οργάνωνε γιορτές των Τριών Ιεραρχών, την 25η Μαρτίου 1821 και στις εξετάσεις τον Μάιο έκανε εκδρομές στις γύρω καταπράσινες τοποθεσίες.
Τοπωνύμια
Στα νοτιοδυτικά της Όλουτσ̆α ήταν ένας λόφος το Aκ Τεπέ. Ήταν λόφος χαμηλός με πλάτωμα 1000 στρέμματα και χρησιμοποιείτο ως λιβάδι για τα κοπάδια. Το καλοκαίρι από τα λουλούδια και το χόρτο μοσχοβολούσε ο τόπος. Στα βορειοδυτικά του χωριού υπήρχε άλλος λόφος, ονομαστός ως ο Πελέν, δηλαδή διάσελο. Στην πλαγιά του ήταν πλάκες όπου έριχναν αλάτι για τα ζώα, γι’ αυτό και το έλεγαν Τούζκαγια δηλαδή αλατιέρα κι αυτό ήταν το μόνο πετρώδες μέρος.
Ανάμεσα στη Γούσ̆καγια και την Κεϊσερη υπήρχε μια λίμνη με το όνομα Κολτζίκ που σημαίνει λιμνούλα. Η λίμνη βρισκόταν πάνω σε ύψωμα. Ανάβαση είχε και από τις δυο μεριές δηλαδή και από τη Γούσ̆καγια και από την Κεϊσερη ενώ από την άλλη μεριά ήταν γκρεμνός. Πολλοί ανέβαιναν για να θαυμάσουν αυτό το σπάνιο φυσικό φαινόμενο. Η λίμνη είχε απόσταση 200 μέτρα μήκος και 300 μέτρα πλάτος. Άλλη τοποθεσία ήταν το Αλάμπασι με κήπους και πολλά νερά και τέλος το Πελιτλίκ που σημαίνει βελανιδότοπος κάμπος, όπου σπέρναμε και αφιόνι.
Προΐόντα
Είχαν τα γνωστά γεωργοκτηνοτροφικά προϊόντα και ως προς τα ήθη και έθιμα τους ήταν όμοια με αυτά των Ελλήνων του Μαδέν και του Άταλαν. Τελευταίος πρόεδρος δηλαδή κεχαγιάς του χωριού ήταν ο Παναγιώτης Χατζηπαυλίδης. Οι κάτοικοι του χωριού είχαν έρθει από την Αργυρούπολη του Πόντου. Στην αρχή δούλευαν στους φούρνους στο Μαδέν όπου χώριζαν το χρυσάφι και το ασήμι από το μετάλλευμα. Όταν σταμάτησαν τα μεταλλεία σκορπίστηκαν στα περίχωρα. Οι σχέσεις τους με τους τούρκους ήταν πολύ καλές. Έπαιρναν μέρος στις γιορτές, στα πανηγύρια και στις χαρές. Το Πάσχα τους επισκέπτονταν οι τούρκοι και τους έδιναν αυγά, τσ̆ορέκια και κρέατα. Γονάτιζαν μπροστά στην πόρτα της εκκλησίας, όμως δεν μπαίνανε μέσα. Μόνο τρεις τουρκάλες προσκυνούσαν την Παναγία και λέγανε ότι η μητέρα τους κλέφτηκε από τους τούρκους σε ένα χριστιανικό χωριό.  Ακ Δάγ Μαδέν (AkDagMadeni) Ιστορία - Λαογραφία - Πολιτισμός

Το χωρίον Όλουτσ̆ε - Γαλατικός Πόντος – Το Ελληνικόν Μεταλλείον του Άκ Δάγ Μαδέν Ak Dag Madeni

Ποντι(α)κή Ιστορία & Λαογραφία – Βασίλειος Β. Πολατίδης – www.kotsari.com