Κιθάραινα και Αργαλή τα Σιμοχώρια της Τραπεζούντας - Οικόσιτη αγελαδοτροφία – Βοσκές, βοσκοτόπια και μάντρες.

Δεν είμαι από τους μύστες της λαογραφίας, ωστόσο μια που ακόμα και η παραμικρή συμβολή στο λαογραφικό έργο των «Χρονικών του Πόντου» μπορεί να παίξει το ρόλο ψηφίδας στο μεγάλο ποντιακό ψηφιδωτό, δεν διστάζω να του προσφέρω το μικρό αυτό λαογραφικό σημείωμα. Γνωρίζω εκ των προτέρων ότι είναι ατελέστατο και ότι μόνο μια μικρούλα άκρη θα μπορέσει να σηκώσει απ’ το ειδυλλιακό πέπλο που πίσω του κρύβεται η βουκολική ζωή του τόπου μας. Η έρευνα μου εντοπίζεται σ’ ένα μόνο τοπικό σημείο, σ’ ένα δύο χωριά απ’ τα σιμοχώρια της μελαγχολικής πρωτεύουσας των Κομνηνών. Ξέρω ωστόσο (αν δεν γελιέμαι βέβαια) ότι εκτός από μερικά ονειροπαρμένα τραγούδια για παρχάρια, ρομάνες και παρχαρομάνες ή μερικές σκόρπιες εδώ κι εκεί γραμμές, η βουκολική μας ζωή δεν ερευνήθηκε συστηματικά. Ακόμη κι αν ερευνήθηκε και κατατάχτηκε το σχετικό υλικό, δεν έχει δημοσιευτεί σε όλη του την έκταση γιατί δεν φαίνεται να έχει γίνει πλατύς λόγος για στάνες, βοσκοτόπια, για την τυροκομική και βουτυροκομική και γενικά για τα γαλακτοκομικά μας προϊόντα, για το πλήθος των αντίστοιχων σκευών με τις ονομασίες τους, για τα τραγούδια που συνοδεύουν συχνά το άλμεγμα και το δουρβάνισμα, για τα γένη των γαλατοπαραγωγικών ζώων, αρνιών- γελαδιών – γιδιών ή ακόμα και των κρεατοπαραγωγικών ζώων, για τη μορφή της κτηνοτροφίας μας κατά τις διάφορες τοπικές περιφέρειες, οικόσιτη δηλαδή ή κοπαδιακή καθώς και γενικά για όλα όσα συνδέονται με τις ζωοκομικές ασχολίες στις γεωργικές και κτηνοτροφικές περιοχές στα κεφαλοχώρια, στα χωριά και στα χωριουδάκια.

Για την ονομασία της Υποδιοίκησης (Καζά) Δορούλ (Τορούλ) δεν έχουμε να προσθέσουμε τίποτα σε όλα παρατηρεί ο κ Σταύρος Κοκκινίδης στα τεύχη 47-48 της Ποντιακής Εστίας στη σελ 231, ούτε σε όσα γράφει σχετικά με την προέλευση του ονόματος του ποταμού «Κάνιν» ο κ Κανδηλάπτης σε άλλα τεύχη του ίδιου περιοδικού. Ας μας επιτραπεί όμως να περιγράψουμε τον ποταμό Χαρσιώτη έτσι όπως τον γνωρίζουμε από προσωπική αντίληψη, με τους παραποτάμους του Κάνιν, Κιουρτούν, και Γαβράζ, καθώς ο καθένας τους συγκροτείται από στενά εφαπτόμενους πλοκάμους ρυακίων.
Ο Χαρσιώτης ποταμός ο οποίος εκβάλλει στον Εύξεινο Πόντο τρία περίπου χιλιόμετρα ανατολικότερα της Τρίπολης, μεταξύ Τρίπολης και Χαλκάβαλα, έχει τις πηγές του στα υψώματα των χωρίων Φετικάρ Γολή και Χόψια, τα οποία βρίσκονται εις υπώρειες του όρους Καγκέλ Δάγ το οποίο ανήκει στην οροσειρά του όρους Κιασίρ δάγ.
Οι οφιοειδείς ελιγμοί της κοίτης του Τζίζερε, ρυάκι το οποίο διατρέχει την περιοχή Τζίζερε δερεσή, ένα απ’ τα τμήματα της Υποδιοίκησης Δορούλ (Άρδασσας), τροφοδοτούμενος και απ’ τα ρυάκια των χωρίων Χόψιας, Φυτιάνων, Ελετζούκ, Σαραντάρ, Ποπαβράμ, Κορόξενα, Αμπρικάντων, και Μαναστήρ, τα οποία αποτελούν το τμήμα Τζίζερε, συγκροτούν την αφετηρία του Χαρσιώτου ποταμού.

Παρακολουθείστε το αφιερωματικό μας βίντεο

Η Ριζούς ως Κοινότης - Τοπογραφία 1885
Η κοινότητα της Ριζούντας περιλαμβάνει τις ενορίες Ρωμανού – Πασαγιάννη – Ρόση – Αργαλιά και Λαζούς.
Τα σύνορα της κοινότητας Ριζούντας ήταν απ τα ρωσικά σύνορα μέχρι του ποταμού Καλοπόταμου.
Στα όρια της κοινότητας Ριζούντας υπήρχαν οι ποταμοί : Άσκορος – Μεγαλοπόταμος – Καλοπόταμος και ο ποταμός Ρίζιον.
Την διοίκηση ασκούσε επταμελής Δημογεροντία με προεδρεύοντα τον αρχιερατικό επίτροπο, ενώ τα μέλη της εξελέγοντο σύμφωνα με τον κανονισμό της Μητροπόλεως από την αντιπροσωπεία των διαφόρων ενοριών. Όλοι μπορούσαν να είναι εκλέξιμοι καθώς δεν υπήρχαν περιορισμοί. Μπορούσαν να εκλεγούν : έμποροι, βιοτέχνες, επαγγελματίες, υπάλληλοι και επιστήμονες. Συνήθως εκλέγονταν οι πρεσβύτεροι οι πεπειραμένοι με κάποια σχετική μόρφωση. Οι εκλεγμένοι μετά τη λήξη της θητείας τους μπορούσαν να επανεκλεγούν.
Το σώμα των αντιπροσώπων εκτός των μελών της Δημογεροντίας, εξέλεγε και τους εφόρους των σχολείων, τους επιτρόπους των εκκλησιών και τις διοικήσεις των άλλων φιλανθρωπικών και κοινωνικών οργανισμών. Οι εκλογές γινόντουσαν στα κοινοτικά γραφεία αμέσως μετά τη λήξη της θητείας των προεκλεγμένων και τη λογοδοσίας του και την έκθεση των πεπραγμένων της Δημογεροντίας προς την αντιπροσωπεία.

Το χωριό Ρυάκ ή Ρυάκιο ανήκε στην επαρχία Τορούλ (Άρδασσας) του νομού Τραπεζούντας. Ήταν χωριό αμιγώς ελληνικό και είχε 100 περίπου κατοίκους που επιμερίζονταν σε 15 με 20 οικογένειες όλες ελληνικές. Ήταν ορεινό χωριό σε υψόμετρο 1500 μέτρα που περιβαλλόταν από ψηλά βουνά κατάφυτα από έλατα, πεύκα και βελανιδιές. Μεταξύ των γύρω βουνών ξεχώριζε το όρος Γκάγκανα στην κορυφή του οποίου υπήρχε ένας θεόρατος και επιβλητικός ογκόλιθος που δέσποζε στο γύρω τοπίο, πίσω απ τον οποίο βρίσκονταν τα χωριά Τσίτη και Κορόνιξα.
Στην κοινότητα Ρυακίου υπάγονταν κι άλλα δύο πιο μικρά χωριά, το Μουρτσανή και το Παξόπον.
Το δημοτικό σχολείο του χωριού θαρρώ πως ήταν τριτάξιο και είχε δάσκαλο τον Αλέξανδρο Χρυσονίδη (γαμπρό από αδερφή του συγγραφέως Σάββα Παπαδόπουλου), ενώ στο Μουρτσανή δάσκαλος ήταν ο Ιορδάνης Στεφανίδης.Η εκκλησία (ναός) του Ρυακίου ήταν αφιερωμένη την Κοίμηση της Θεοτόκου. Εκτός απ αυτήν υπήρχαν στο χωριό και τέσσερα παρεκκλήσια : της Ανάληψης του Σωτήρος – του Αι-Γιώργη – του Αι-Γιάννη και του Αι-Σωτήρα (Μεταμόρφωση του Σωτήρος Χριστού) όπου υπήρχε και πηγή που ανέβλυζε μεταλλικό νερό. Στο χωριό υπήρχε κι ένας μεγάλος βράχος με αρκετά μεγάλη έκταση σε σχήμα τραπεζοειδές. Πάνω σ’ αυτόν τον βράχο την ημέρα της πανηγύρεως της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος (6η Αυγούστου) συγκεντρωνόταν πολύς κόσμος απ’ όλο το χωριό καθώς και ο αείμνηστος Κοσμάς Χρυσονίδης από το Μουρτζάνι με τα τρία του παιδιά, τον Νίκο που έπαιζε τη λύρα και τον Σωκράτη και τον Ίσουν που τραγουδούσαν πολύ μελωδικά. Σήμερα ( αναφέρεται στο έτος ) αυτά τα τρία παιδιά βρίσκονται στη ζωή και κατοικούν το χωριό Μακρυνίτσα Σερρών. Έχουν περάσει το 80ο έτος της ηλικίας τους και έχουν χάσει την όραση τους.