Ο Παλλαδάντων. Ένα χωριό της Μούζενας, της Χαλδίας του Πόντου.

Στην περιφέρεια Ντορούλ (Τορούλ) και σε τετράωρη απόσταση απ το Όρος Ζύγανα νοτιοδυτικά και σε τρίωρη απόσταση περίπου απ την Άρδασσα στα βορειοανατολικά βρίσκεται ο Παλλαδάντων (τώρα ερείπια).

Ο Παλλαδάντων ήταν ένα απ τα κυριότερα χωριά της Μούζενας, περιφέρεια η οποία αποτελείτο από δέκα χωριά. Άρχιζε απ τα νοτιοδυτικά του χωρίου Σταυρίν και δυτικά των Μαντρίων και εκτεινόταν μέχρι και πέρα απ του Ντεμερτζή Κιοϊ δυτικά σε σχήμα παραλληλόγραμμου μήκους είκοσι χιλιομέτρων περίπου από ανατολικά προς δυτικά. Ο Παλλαδάντων είναι το μικρότερο και κεντρικότερο χωριό της Μούζενας της οποίας τα δέκα χωριά είναι τα εξής κατά σειρά από ανατολικά προς δυτικά: Ο Παλλαδάντων. Ένα χωριό της Μούζενας, της Χαλδίας του Πόντου.

1. Πάσ̆ μούζενα (κυρίως Μούζενα),
2. Τσιμερά,
3. Χάτς,
4. Αε-Φωκά,
5. Σίσ̆α̤ έναντι κυρίως των δύο προηγούμενων,
6. Παλλαδάντων,
7. Αγρίδ,
8. Μασούρα, έναντι επίσης και στα νότια των δύο προηγούμενων,
9. Λωρία και
10. Ντεμερτζή-Κιοϊ στα νοτιοδυτικά των Λωρίων.
Ο Παλλαδάντων βρίσκεται σε μεγάλη κοιλάδα που εκτείνεται μεταξύ του ποταμού της Σίσ̆ες ανατολικά, και του μικρού ποταμού του Αγίου Γεωργίου (του Ζαντ’ Αέρ’ τ’ ορμίν) στα δυτικά. Ο ποταμός της Σίσ̆ας δέχεται τα νερά της Κρώμνης και του Σταυρίου και τα διοχετεύει μακριά και νότια στου Παλλαδάντων κοντά στις πέντε Εκκλησιές, αφού προηγουμένως δεχτεί τα νερά του ποταμού του Αγίου Γεωργίου στα νότια και πλησίον του χωριού Χάραβα. Στα βόρεια του χωριού υψώνεται ο πέτρινος όγκος του όρους Γονοκόλ του οποίου η δασώδης και τοξοειδής προέκταση αγκαλιάζει το χωριό απ τα νοτιοδυτικά. Τέλος, τον ορίζοντά του πλαισιώνουν και περικλείουν τα άλλα ψηλά βουνά της Σίσ̆ης ανατολικά και της Μασούρας στα νοτιοδυτικά τα οποία σχηματίζουν βαθιά χαράδρα στα νότια του χωριού μέσα απ την οποία τρέχουν ενωμένα τα νερά των δυο παραπάνω ποταμών. Η κοιλάδα αλλά και όλη η γύρω περιοχή του χωριού είναι αρκετά μεγάλη και ομαλή ώστε να δικαιολογεί πλήρως τον επαινετικό στίχο του πολύ γνωστού στην περιφέρεια της Μούζενας τραγουδιού : “Ο Παλλαδάντων έμορφον ομάλ άμον αλών’ εν’ ”. Όλα τα χωριά στον Πόντο πάντα είχαν τα τοπικά τους ποτάμια, ρυάκια, τις βρύσες και τα πεγάδα̤ με μπόλικο νερό. Ο Παλλαδάντων είχε μόνο τρείς βρύσες με λιγοστό νερό και κείνο όχι πολύ κρύο, αλλά παρόλα ταύτα ήταν πολύ καλό. Οι ονομασίες των πηγαδιών / βρυσών αυτών ήταν:
1. Τη Ματζάρ το Πεγάδι, στην ψηλότερη ομώνυμη βόρεια συνοικία που αυτό κατ’ εξαίρεση είχε κρύο και άφθονο νερό
2. Τη Μερές το Πεγάδ’, στο κέντρο του χωριού, και
3. Τ’ Αντρονικάντων το Πεγάδ’   Η Μούζενα της Χαλδίας του Πόντου.

Στη νότια ομώνυμη συνοικία υπήρχαν άλλες δύο βρύσες λίγο πιο έξω και δυτικά του χωριού. Η μία στο προαύλιο της Εκκλησίας πάνω στο δρόμο με πολύ λίγο και σχεδόν χλιαρό νερό το καλοκαίρι ενώ η άλλη σε ελάχιστη απόσταση απ την πρώτη στη δυτική πλευρά του παρακείμενου χειμάρρου, λεγόταν τη Παναγίας το Πεγάδ’ με πολύ κρύο και καλό νερό. Από κει κουβαλούσαν με τα κουκομμόπα (κουκούμα̤) το επιτραπέζιο νερό των μερακλήδων του χωριού την περίοδο του καλοκαιριού. Έξω και μακριά απ το χωριό υπήρχε ακόμη μια κρήνη μέσα στο υπερκείμενο δάσος με λιγοστό που ονομαζόταν “Τη Τρυγόνας το νερόν”ώστε πράγματι μόνο μια τρυγόνα μπορούσε να χορτάσει νερό. Νερό υπήρχε επίσης και κάτω απ το Ξεροκοτύλ νοτιοδυτικά του χωριού που λεγόταν “Το Καλημόπον το νερόν”. Άφθονο και κρύο νερό υπήρχε επίσης πολύ μακριά απ το χωριό στην τοποθεσία “Το Κοχλάκ το νερόν” που όντως κόχλαζε κοντά στην προς τον Παλλαδάντων όχθη του ποταμού της Σίσ̆ης. Νερό υπήρχε επίσης και στην βαθιά χαράδρα δυτικά του χωριού με την ονομασία “Βαθυρύμ”. Γίνεται αντιληπτό ότι το λιγοστό νερό του χωριού μόλις που επαρκούσε για να καλύψει τις άμεσες ανάγκες των ανθρώπων και δεν περίσσευε για πότισμα, άρδεμα και δημιουργία κήπων. Δεν υπήρχε κανένα λιβάδι γύρω απ τον κάμπο. Παντελής ήταν η έλλειψη πράσινου γύρω απ το χωριό. Μόνο λιγοστά σπαρτά και κάποια περιβολάκια υπήρχαν από παρτία (ήμερη αίγειρος, νέσπιλα, τσουρανέας και μώρια̤ από κουρουχτίτας κάτω στο Ξεροκοτύλ όλα αγριόδεντρα και λίγες καρυδιές και αχλαδιές. Σωστός ξερότοπος λοιπόν που δικαιολογημένα τον σατύριζαν οι άλλοι Μουζενίτες με τον δεύτερο στίχο του προηγούμενου τραγουδιού: “Ο Παλλαδάντων έμορφον ομάλ άμον αλώνιν, ‘κ̆’ ευρίκνε τα κοσσάροπα έναν χουλιάρ νερόν-ιν”. Εξαίρεση αποτελούσε η συνοικία Ματζαράντων που χάρις στο σχετικό άφθονο νερό της, επέτρεπε στις εκεί οικογένειες να έχουν και λαχανόκηπους και οπωρώνες. Αυτή η έλλειψη νερού, η τόσο αισθητή, αποτελούσε τον καημό των κατοίκων που αποφάσισαν και κατασκεύασαν δύο φορές υδραγωγείο. Δάση ελάχιστα υπήρχαν σε μικρή απόσταση και αποτελούνταν κυρίως από βελανιδιές (μπελίτια/πελίτια). Το πρώτο ήταν στα βορειοδυτικά του χωριού και ονομαζόταν “Τη Κουτουνούς τ’ ορμάν” που αποτελούσε προέκταση του πέτρινου όγκου του βουνού Γονοκόλ. Το δεύτερο ήταν μακριά απ το χωριό προς του Ντεμερτζή – Κιοϊ και ονομαζόταν “Το Μηλόπον” και το τελευταίο ήταν άλλοτε καλλιεργήσιμη με σιτηρά έκταση με την ονομασία “ ‘ς ση Ζαγρία τ’ αλών”. Αργότερα αυτή η καλλιεργήσιμη γη εγκαταλείφθηκε και από καλλιέργεια έγινε δάσος. Αυτό συνέβη όταν ξεκίνησε η μετανάστευση των κατοίκων του χωριού. Όλη η άλλη ορεινή έκταση του χωριού ήταν ή πετρώδης ή τελείως γυμνή και σκεπαζόταν μόνο από κάζια, θύμπιρα, μάραντα και τη Παναγίας δάκρα̤.

Πηγή: Δ. Κωνσταντινίδης, Ποντιακή εστία τεύχος 67ον

Σύμφωνα με τον αείμνηστο μας δάσκαλο κ. Στάθη Ευσταθιάδη το χωρίον Μαντρία εντάσσεται στα χωρία και στην περιφέρεια της Μούζενας, οπότε τα 10 παραπάνω χωριά αυξάνονται στον αριθμό 11. 

Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com