Το Χαπές̆ της επαρχίας Κολωνίας του Πόντου (5ο Μέρος) του Σάββα Ιωακειμίδη Ποντιακή Εστία. Αφιέρωμα στα χωριά: Κιόβ – τεπέ, Παναγίας χωρίον ή Μοναστήρ, Τζαμλή – Καλέ και Τη Πασό – Βεη

6) Η Κιόβ – τεπέ. Βρίσκεται βορειοανατολικά του Αρμούτ-Τσαϊρ και πάνω από τη δημόσια οδό την άγουσα εκ Σεβαστείας εις Ερζερούμ. Είναι το αρχαιότερο εποικισθέν εξ αποίκων της περιφέρειας Αργυρουπόλεως κατοίκων. Συγκεκριμένα από το τμήμα Κιουρτούν και εκ των χωρίων Σιμικλή, Δέσμενα και Χόψα.

Το Χαπές̆ της επαρχίας Κολωνίας του Πόντου (5) & τα 20 χωριά του. Όπως άκουσα από τους πρεσβυτέρους μου, η δικιά μας γενιά καταγόταν από το χωριό Σιμικλή, δεδομένου ότι ο παππούς μου προερχόμενος από την Κιοβ-Τεπέ, αποτελούσε ένα από τα κλαδιά των Γιακειμάντων όπως θα λέγαμε και σήμερα τον Ιωακειμιδαίων. Οι πρώτοι κάτοικοι αριθμούντες περί τις 28 οικογένειες είχαν εγκατασταθεί μέσα σε πυκνό δάσος κάτω από το χωριό Τζελέπ και στη θέση Καλέμποϊ, όπου και σώζονταν ερείπια πύργου. Όταν εκ των αναθρωσκώντων καπνών ανεκαλύφθη υπό των Τούρκων το καταφύγιο τους, αναγκάστηκαν να μετακινηθούν σε πιο απόμερο τόπο. Εκεί αποψιλώσαντες τα πέριξ δάση τα μετέβαλαν σε αγρούς και επιδόθηκαν στη γεωργία και κτηνοτροφία. Οι πρώτοι οικιστές κατά τις πληροφορίες τις οποίες πήρα από τον ογδοντάχρονο Γεώργιο Κεχαγιά ήταν οι: Ιωκειμιδαίοι, Παναγιωτιδαίοι, Καμπουριδαίοι, Τζελεγκάντ, κιμι Μωυσιδαίοι και Μιχαηλιδαίοι. Οι είκοσι οικογένειες συν τω χρόνω αυξήθηκαν και επληθύνθησαν ούτως ώστε κατά την εκτόπισή τους επί κεμάλ στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας το 1921 κοντά στα σύνορα της Συρίας, όπου και αποδεκατίστηκαν, ανέρχονταν σε 120. Όσο δε αφορά εις τα αίτια της εκ των χωρίων Αργυρουπόλεως φυγής τους αυτό οφειλόταν στο γεγονός του βίαιου εξισλαμισμού των κατοίκων. Όπως μας ανέφερε ο κ. Γεώργιος Κεχαγιάς οι σύνοικοι τους τούρκοι, επέβαλαν στα παιδιά του Χριστιανών να φωνάζουν μαζί με τον μουεζίνη την εωθινή προσευχή (σαπάχ ναμαζή) όταν φώναζε και αυτός από το μιναρέ. Αυτό δεν ήταν δυνατό να το ανεχθεί η βαθιά χριστιανική ψυχή τους και μια νύχτα χωρίς να το αντιληφθεί κανείς τούρκος, ανεχώρησαν προς άγνωστη κατεύθυνση. Από τις 120 οικογένειες, το μεγαλύτερο μέρος απολέσθη ως συνέβη και σε όλα σχεδόν τα χωριά του Χαπέσ̆ από τις μετακινήσεις τους διαμέσου κακουχιών και στερήσεων. Οι δε υπόλοιπες διασώθηκαν δια μέσου της Συρίας και έφθασαν στα παράλια της και επιβιβάστηκαν σε πλοία τω 1922 και αρχές του 1923 κατέφυγαν στη μητέρα Ελλάδα και εγκαταστάθηκαν: 1) στο χωριό Κάτω Κουπανό της Ναούσης, 2) στο χωριό Κλείτον (τέως Χαϊταρλή) της Κοζάνης, 3) στην Ποντοκώμην (τέως Ερτογμούς) Πτολεμαϊδας, 4) στο χωριό Κατράνιτσαν, 5) στο χωριό Μπάρο των Γιαννιτσών και αλλού. Πρίν την εκτόπιση και εκδίωξη τους, το χωριόν Κιοβ-Τεπέ είχε και τούτο, όπως γενικώς όλα τα χωριά του Χαπέσ̆ την εκκλησία του τιμωμένη επ' ονόματι του Αγίου Γεωργίου και το σχολείο με 3 διδασκάλους στο οποίο λειτουργούσαν τέσσερις τάξεις του Δημοτικού και δυο τάξεις του Αστικού Σχολείου. Οι κάτοικοι του Κιόβ-τεπέ ως και των προαναφερθέντων χωρίων διακρίνονταν για τη φιλοδοξία και την φιλέργια τους. Επειδή δε το έδαφος του χωριού ήταν ορεινό και φτωχό σε απόδοση, γι’ αυτό πολλοί από τους κατοίκους ξενιτεύονταν σε άλλα μέρη, προπαντός στα παράλια του Ευξείνου Πόντου, κατά δε το 1910, 30 οικογένειες κατόπιν ειδικής άδειας της τότε τουρκικής κυβέρνησης μετανάστευσαν στη Ρωσία.

7) Παναγίας χωρίον. Οι Τούρκοι ονόμαζαν αυτό το χωριό «Μοναστήρ» βρισκόταν σχεδόν στο μέσο της περιοχής του Χαπέσ̆ και απηχεί από την Κιοβ-τεπέ 12 χιλιόμετρα περίπου. Είχε εβδομήντα (70) οικογένειες χριστιανικές και τριάντα (30) κουρδικές εγκατεστημένες χωριστά στην όχθη των πηγών του ‘Ιριδος ποταμού, ο οποίος όπως και αλλού έχουμε πει πηγάζει από το υψηλό όρος Κιοσέ Δάγ, το οποίο υπέρκειται προς ανατολάς του Χαπέσ̆. Οι χριστιανικές αυτές οικογένειες κατοικούσαν ψηλότερα προς τη δεξιά όχθη του ποταμού υπεράνω της οποίας σε απόκρημνο βράχο έκειτο ο ιερός ναός του χωριού τιμώμενος επ’ ονόματι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Ο ναός αυτός κατά πάσα πιθανότητα κατ’ απομίμηση της Ιεράς μονής της Παναγίας Σουμελά του θρησκευτικού και εθνικού του κέντρου των Ελλήνων του Πόντου, πανηγύριζε την 15η Αυγούστου. Εγίνετο τότε και εμποροπανήγυρης, η οποία διαρκούσε 7 ημέρες, άρχισε δηλαδή από τις 8 Αυγούστου και τελείωνε τη 15η του αυτού μηνός. Πλήθη ευσεβών πιστών αλλά και έμποροι ποικίλων εμπορευμάτων έσπευσαν στην πανήγυρη από τα γύρω χωριά και τις πόλεις και κωμοπόλεις από τη Σεβάστεια, τη Ζάρα το Σου σεχρή ( κοινώς Αντρές), το Καραχισάρ-Σαρκή (την αρχαία Νικόπολη του Πόντου), το Κοϊλά-χισάρ (κατά παραφθορά του Κολώνια Χισάρ) και από την Τοκάτη και τη Νεοκαισάρεια (τουρκιστί Νικ-σάρ). Ζωηρά παρατηρείτο τότε κίνηση σε όλες τις εκδηλώσεις της ζωής. Μετά την απόλυση της εκκλησίας, στην οποία ετελείτο πανηγυρική λειτουργία, άρχιζαν οι χοροί, τα τραγούδια και άλλες διασκεδάσεις. Παρά ταύτα ουδέν το έκτροπο και ασύνηθες παρατηρείτο καθόσον οι κάτοικοι διακρίνονταν για την αυστηρότητα των ηθών τους και την προσήλωση εις τα πάτρια. Επειδή δε ο χώρος στον οποίο στήνονταν τα πρόχειρα μαγαζιά και οι παράγκες ανήκε στην εκκλησία αρκετά εισέπραττε τότε έσοδα τα οποία διέθετε η Εκκλησιαστική Επιτροπή του Ναού από κοινού μετά της Σχολικής Εφορίας για τη συντήρηση του κατά το 1902 και εντεύθεν ιδρυθέντος και λειτουργούντος Κεντρικού Αστικού Σχολείου, στο οποίο φοιτούσαν μαθητές από τα πέριξ της Παναγίας χωριά. Αυτή ήταν η κατάστασις του χωριού μέχρι των αρχών του 1915, οπότε με την κήρυξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, της εξόντωσης των Αρμενίων και της επιδείνωσης της πολιτικής κατάστασης και στο εσωτερικό της τότε τουρκικής αυτοκρατορίας, επήλθε ανατροπή και αναστάτωση στα ειρηνικά σχέδια των κατοίκων του Χαπέσ̆, οι οποίοι εκριζωθέντες και απωλέσαντες τα πάντα ότι κατείχον, έφθασαν υπό άθλιες συνθήκες στη μητέρα Ελλάδα. Τα διασωθέντα λείψανα των 70 χριστιανικών οικογενειών εγκαταστάθηκαν στα χωριά της Κεντρικής Μακεδονίας, ήτοι: 1) εις τον Μυλότοπο (τέως Βόστρυτσα) των Γιαννιτσών, 2) το Γυψοχώρι, 3) το Παλαιόν-Παλαιόν, 4) το Μελίσσι, 5) τα Γιαννιτσά και 6) τη Σωσάνδραν εις τα οποία με την εργατικότητα και τη φιλοτιμία τους συνεχίζουν το εκπολιτιστικό τους έργο.

8) Τζαμλή – Καλέ και 9) Τη Πασό – Βεη το χωρίον. Οι πληροφορίες μου για αυτά τα 2 χωριά είναι πενιχρές, όπως πενιχρά ήτανε και ταύτα ως προς τις εκδηλώσεις της κοινωνικής και πολιτικής τους ζωής. Ήταν δυο χωριά τα οποία βρίσκονταν σε απόκεντρα μέρη και σπάνια έρχονταν σε επικοινωνία με άλλα χωριά. Το Τζαμλή Καλέ είχε τέσσερις (4) οικογένειες και Ναό επ’ ονόματι του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου που πανηγύριζε την 8η Μαίου ημέρα της μνήμης του. Οι πρόσφυγες στην Ελλάδα, εκ των διασωθέντων εγκαταστάθηκαν στα χωριά Σεβαστιανά της Εδέσσης, Αρσένιον και Παλαιόν-Παλαιόν.

Έπεται συνέχεια…..

Το Χαπές̆ της επαρχίας Κολωνίας του Πόντου Σάββα Ιωακειμίδη Ποντιακή Εστία. Αφιέρωμα στα χωριά: 1) Κιόβ – τεπέ, 2) Παναγίας χωρίον ή Μοναστήρ 3) Τζαμλή – Καλέ και 4) Τη Πασό – Βεη

Η Σιμικλή της Χαλδίας του Πόντου &  Το χωρίον Χόψα (Χόψια) της Χαλδίας του Πόντου

Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία – Βασίλειος Β. Πολατίδης – www.kotsari.com