Γεωγραφικόν και Ιστορικόν Λεξικόν της επαρχίας Χαλδίας του Πόντου (45): Κα̤βούρ δάγ, Κελκέτ, Κελκέτ Τσαϊ ή Λύκος ποταμός & Κελλία.

Το Κα̤βούρ δάγ, ήτοι όρος των απίστων (γκιαούρηδων). Ονομάστηκε έτσι δια το ένδοξον εκεί θάνατον των μετά την άλωση προασπιστών της πατρίδος, από τους οποίους οι εναπομείναντες κατέφυγαν εις το Παλαίκαστρον του ποταμού της Νίβαινας όπου βρήκαν εντός σπηλαίου τον εξ ασφυξίας θάνατον δια πυρκαγιάς που άναψαν οι τούρκοι μπροστά στη θύρα του σπηλαίου και ων τα οστά μέχρι των ημερών μας διακρίνονται.

Έχει ύψος 2.500 μέτρα και πλούσια μεταλλεία αργύρου. Συνέχεια αυτού είναι τα όρη Άγιος Παύλος και το Καγκέλ'. Γεωγραφικό & Ιστορικό Λεξικό Χαλδίας Κα̤βούρ δάγ, Κελκέτ Τσαϊ Λύκος Ποταμός, Κελλία

Το Κελκέτ. Ήταν μία από τις τέσσερις υποδιοικήσεις της Αργυρουπόλεως σε μια απέραντη και εύφορη πεδιάδα ή όποια διασχιζόταν από τον Λύκο ποταμό, με 98 χωριά γεωργικά και έδρα το Τσιφλίκ με 150 οικογένειες, από τις οποίες οι 18 ήταν ομογενών και πολλοί εξ αυτών ήσαν έμποροι εξ Αργυρουπόλεως. Άλλοτε υπήρξε σπουδαία εστία ελληνισμού και λεγόταν Επισκοπή Πνευματικής Αχαϊας και τελούσε υπό τον Μητροπολίτη Θεοδοσιουπόλεως, τελούντα υπό τον Πατριαρχικόν θρόνον Αντιοχείας. Χωριά ελληνικά διασώθηκαν μέχρι το 1878, το Χοσπιρίκ με 40 οικογένειες, το μνησθέν Κελίν-Περτέκ, το Πίσκι με 10 οικογένειες, το Χαρτούτσ' με 60 οικογένειες, το Κελεχπούρ’ με 150 οικογένειες και το Ράνσεϊρ με 50 οικογένειες, μετοικήσαντα άπαντα εις Ρωσία μετά τον Ρωσοτουρκικόν πόλεμον του 1878. Το Κελκέτ βρίσκεται μεταξύ των ορέων Τσιμέν Δάγ και Κιαβούρ Δάγ. Επί των βυζαντινών χρόνων έδρα είχε την με πολλά αρχαία ερείπια κώμην Σατάχ τα περιώνυμα αρχαία Σάταλα περί ών έγραψε και Προκόπιος ο Καισαρείας στο έργο του περί Κτισμάτων ΙΙΙ. 3-4.
Ενημερωθείτε για τα αρχαία Σάταλα (τη Νέα Κνωσό του Πόντου) στο βίντεο μου Γεωγραφικό Λεξικό Χαλδίας Πόντου 17ο  Σατάχ, τα αρχαία Σάταλα, η Νέα Κνωσός του Πόντου

Τον Κελκέτ Τσαϊ ή Λύκο ποταμό. Εκ των ορέων της επαρχίας Χαλδίας πηγάζουν πέντε ποταμοί: ο Κάνις, ο Λύκος, ο Άκαμψις, ο Μαύρος και ο Πυξίτης. Την ονομασία λύκος την έφερε από αρχαιοτάτων χρόνων και προ των βυζαντινών κατά την μαρτυρία του καθηγητού της γεωγραφίας Γεωργίου Τσαγρή, ο οποίος αναγράφει ότι πάλαι Λύκος επονομάζετο. Ήτο δε ο Λύκος διάσημος και στην αρχαιότητα για τις ευεργεσίες τις οποίες παρείχε στους πέριξ αυτού αγρότες, δι ο και απεθανατίσθη εις τα αρχαία ελληνικά νομίσματα ως νεανίας κερασφόρος με τρίχας και κόμην εις τέσσαρας βοστρίχους επί της μιας προσόψεως και δαμάλεως επί της ετέρας ως πρώτος παρετήρησεν ο B. V. Heab εν τη Historia Numorum σελ. 231 και προσεδήλωσε και ο ημέτερος διάσημος νομισματολόγος Ι. Ν. Σβορώνος. Ονομάστηκε δε Λύκος διότι ένεκα των βροχών γίνεται άγριος, θηριώδης και καταστρεπτικός εις τις πέριξ γειτονικές εκτάσεις. Σήμερον δε λέγεται Κελκέτ - τσάι και ελληνιστί Λύκος ως διαμνημονεύει και ο καθηγητής της Μεγάλης του Γένους Σχολής κ. Βασίλειος Μυστακίδης καίτοι πολλοί εσφαλμένως θέλουσιν αυτόν υπό το όνομα Ζαβάτης όπου ο Μέγας Ηράκλειος διαβάς τον Ζαβάτην συνήψε φοβερά μάχην με τον στρατηγό του βασιλέως των Περσών Χοσρόη τον Ραζάτην, κατετρόπωσε αυτόν και τον εφόνευσε και 2 άλλους στρατηγούς ιδιοχείρως. Το βέβαιον είναι ότι κυρίως μεν γνωρίζεται από των πηγών του Κελκέτ - τσάι και λαμβάνει εκ των χωρών ας διέρχεται διαφόρους ονομασίας. Πηγάζει δε ο Λύκος ποταμός εκ του εν Κελκετίω κλάδου του Αντιταύρου (Τσιμέν Δάγ) εκ της υψίστης αυτού κορυφής Σιπικόρ (ύψους 2.800 μέτρων), ως και εκ των όπισθεν κοιλάδων του όρους Γαβούρ Δάγ. Ευτυχής δε λογίζομαι ότι κατά το έτος 1907 εις Ερζιγγιάν μετάβασίν μου επιτοπίως ικανώς εμελέτησα τας πηγάς του. Διασχίζει δε ο Λύκος την περιφέρεια Κελκέτ ως και καθέτως την περιφέρεια Χερροιάνων, διέρχεται την Νικόπολιν (Κολωνίαν) και την προς της Καισαρείας εύφορη πεδιάδα, λαμβάνει διάφορα ονόματα εκ των χωρών όθεν διέρχεται, ενούται 20 ώρας μακράν της θαλάσσης εν τη θέσει Μπογάζ Κεσέν μετά του Ίριδος, όστις πηγάζει εκ του Παρυάδρου και άλλων προς μεσημβρίαν παρακείμενων ορέων και ρέει προς τα Κόμανα, την Ευδοκιάδα, Ραζιέραν, Τοκάτη, Ζήλεν και Αμάσειαν και χύνεται υπό το όνομα Ίρις εις τον Εύξεινον Πόντον διά δύο κυρίως στομάτων εξ ου και το όνομα Τσιαρτσιαμπά-σούϊ λέγεται. Εξάγει δε δύο ειδών ιχθύς εξ ων περίφημοι είναι αι πέστροφαι.

Τα Κελλία. Ερειπωμένο χωρίον εν τη περιφερεία του ποταμού Σίδης ή Τσίτες.

Ενημερωθείτε περισσότερο για τη Σίδη ή Τσίτε στα επόμενα αφιερωματικά μου βίντεο:
1. Σίδη ή Τσίτη Χαλδείας Πόντου Σίδη ή Τσίτη Χαλδία Πόντου
2. Γεωγραφικό Λεξικό Χαλδίας 24ο: Τσ̆α̤πουτλή, Τσ̆α̤κουτσ̆άντων, Τσ̆ερκελάντων, Τσίτη Γεωγραφικό Λεξικό Χαλδίας 24ο: Τσ̆α̤πουτλή, Τσ̆α̤κουτσ̆άντων, Τσ̆ερκελάντων, Τσίτη
3. Πως εχτίεν η Τσίτε - Παραδόσεις Τσίτης Άρδασσας, Χρονικά του Πόντου - Αβραμάντης Ιωάννης Πως εχτίεν η Τσίτε

Πηγή: Γεωγραφικόν και Ιστορικόν Λεξικόν της επαρχίας Χαλδίας του Πόντου. Γεωργίου Κανδηλάπτη (Κάνεως).

Ποντιακή Ιστορία και Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com