• Home
  • Λαογραφία
  • Γαμήλια Έθιμα του χωρίου Καπίκιοϊ της Τραπεζούντας του Πόντου

Γαμήλια Έθιμα του χωρίου Καπίκιοϊ της Τραπεζούντας του Πόντου

Αναμνηστική γαμήλια φωτογράφηση Ελλήνων στην Τραπεζούντα του Πόντου πριν το 1922Η εκλογή της νύφης γινόταν απο τους γονείς του γαμπρού και μάλιστα τα παλιότερα χρόνια, σε μικρή ηλικία. Κάποτε, μόλις γεννιόταν κορίτσι σε φιλικό οικογενειακό σπίτι, χάραζαν την κούνια του κοριτσιού και το νεογέννητο προοριζόταν για το παιδί του χαράκτη. Το "ψαλάφεμα" δηλαδή η ζήτηση της νύφης γινόταν απ' ευθείας απο τους γονείς του νέου, αν είχαν οικειότητα με τους γονείς της νύφης, ή διαφορετικά με προξενειά.

Η προξενήτρα σε καμία περίπτωση δεν έπαιρνε χρήματα, αλλά συνήθως φιλοδώρημα με μορφή ρουχισμού. Άν υπήρχε συγκατάθεση, έλεγαν οι γονείς: «δίγομε τον λόγον εμουν» (λογόδομαν). Αυτό ήταν αρκετό. Κάποτε μάλιστα εγένοντο και μνηστεία με την ευλογίαν του ιερέως "το σημάδεμα". Τότε αντάλλασσαν και δώρα. Οι αρραβωνιασμένοι μέχρι του γάμου τους, σπανίως συναντιόντουσαν. Μόνο κατα τα τελευταία χρόνια ο γαμπρός επισκεπτόταν το σπίτι της αρραβωνιαστικιάς του και μάλιστα μόνο τις Κυριακές. Η αρραβωνιαστικιά ποτέ δεν ονόμαζε τον γαμπρό με το όνομα του, αλλά με την λέξη "εκείνος". Πολλές φορές και μετά τον γάμο για αρκετά χρόνια τον αποκαλούσαν «εκείνος» και ποτέ ο άντρας μου. Όταν γινόταν διάλυση του αρραβώνα, επέστρεφαν τα δαχτυλίδια δηλαδή έκλωθαν τα σημάδι͜α. Ο γάμος γινόταν πάντα πρίν την νηστεία των Χριστουγέννων ή του Πάσχα και πάντοτε ημέρα Κυριακή. Τρείς ημέρες πρίν γινόταν η πρόσκληση "το λάλεμαν". Συγγενής του γαμπρού ή παιδί φιλικής οικογένειας μοίραζε μικρές πίτες στα συγγενικά και φιλικά σπίτια. Ιδιαιτέρως στο σπίτι του γαμπρού έδιναν μεγάλη πίτα και στα γειτονικά σπίτια μικρή λαμπάδα. Ο λαλετής αμειβόταν απο τους καλεσμένους. Ιδιαίτερη πρόσκληση δινόταν στους οργανοπαίκτες. Την Κυριακή το πρωί συνομήλικα κορίτσια με την νύφη "τα συγκόρ΄τζα" την επισκέπτονταν, της έκαναν συντροφιά, την στόλιζαν και πρόσεχαν τα στολίδια και τα δώρα. Μετά την απόλυση της εκκλησίας, ο ζουρνάς και το νταούλι των καλεσμένων οργανοπαικτών έδιναν το σύνθημα ότι η χαρά άρχισε. Το βράδυ του Σαββάτου στηνόταν μεγάλο καζάνι φασολόσουπας- σύζωμαν - και την Κυριακή το πρωί ετοιμαζόταν το πιλάφι. Οι καλεσμένοι πρώτα επισκέπτονται το σπίτι του γαμπρού και έλεγαν τις απαραίτητες ευχές: «Άξια ν' αρματώσετεν, καλά στεφανώματα, στερεωμέν(οι), να ζούν' και να κλαδών'νε, πάντα αγάπη και καλά υστερ'νά». Γευμάτιζαν και πήγαιναν στο χορό σαν χορευτές ή θεατές. Την τάξη στο τραπέζι και στο κέρασμα επέβλεπε ιδιαίτερο πρόσωπο ο λεγόμενος κέλαρος. Ο κόσμος χόρευε ανάμεικτα, άνδρες - γυναίκες - νεαρές και νεαροί. Στο μέρος του χορού γινόταν και το ξύρισμα του αγένειου ή ήδη ξυρισμένου γαμπρού. Ο κουμπάρος σταύρωνε τρείς φορές το μέτωπο του γαμπρού "του νέγαμου", τον ξύριζε τυπικά, ένα είδος συμβολισμού της ενηλικίωσης. Οι οργανοπαίκτες έπαιζαν ιδιαίτερο αργό σκοπό στο ξύρισμα και ο κόσμος ευχόταν: «Άξιος-'Αξιος ο κουμπάρον και ο νέγαμον !» Μετά το ξύρισμα, στέκονταν όρθιοι κατα σειρά: Ο Νέγαμον, οι γονείς του και ο κουμπάρος ο οποίος φώναζε:  «Ο νέγαμον χάρα̤ θέλ'(ει) - χάρα̤ θέλ'(ει)!»  τον χαιρετούσαν οι γονείς του φιλώντας τον. Ο κουμπάρος και οι φίλοι προσέφεραν τα «χάρα̤» δηλαδή αργυρά νομίσματα ή άσπρα μαντήλια που τα άπλωναν στον ώμο του. Μετά το ξύρισμα ετοιμαζόταν η γαμήλια πομπή που ονομαζόταν ψίκι. Έτοιμα μουλάρια ή άλογα με κιλίμια πάνω στις σέλες τους προορισμένα για τον γαμπρό αλλά και τους γονείς του και τον κουμπάρο, τον ιερέα και τους πλησιέστερους συγγενείς που ήσαν ηλικιωμένοι.  Παρακολουθείστε γαμήλια έθιμα και τελετουργίες απο όλες τις περιφέρειες του Πόντου στα ακόλουθα αφιερωματικά μου βίντεο: Εθιμοτυπία του Ελληνικού γάμου στον Πόντο  -  Εθιμοτυπία του Ελληνικού γάμου στον Πόντο Β'  

Αναμνηστική γαμήλια φωτογράφηση Ελλήνων στον ΠόντοΗ γαμήλιος πομπή ξεκινά για το σπίτι της νύφης. Την πομπή ακολουθούν οι νεόνυφες συγγενείς ή και γειτόνισσες με την νυφική τους στολή, το άσπρο πέπλο "καμάρα", το κόκκινο μεταξωτό χιτώνι "τζιπέ", και επίχρυσα φλουριά στο στήθος και στο μέτωπο "τα  σεμσέδες", φούντες με χαντράκια κρέμονταν στο δεξί μέρος του στήθους. Στην διαδρομή του οψικίου, νήπιο, ή λεχώνα ή κατάκοιτος άρρωστος, έπρεπε να ειδοποιηθούν να σηκωθούν όρθιοι για να μη γίνει βλάψιμο "πάτεμαν" όπως το όριζε η τοπική δυσειδαιμονία δηλαδή να μη μείνει ανάπηρο το νήπιο, η λεχώνα να μη υποτροπιάσει "μεταλεχούσεμαν", και ο άρρωστος να μη μείνει για πάντα κλινήρης. Στην διαδρομή αυτή με παράγγελμα που δινόταν ξεκινούσε ομοβροντία πιστολιών απο όπλα και δίκανα. Κεραστής υποδεχόταν την πομπή στην εξώπορτα του σπιτιού της νύφης. Μετά το κέρασμα όλη η πομπή έμπαινε στην αυλή απο την μεγάλη είσοδο του αυλότοιχου. Για το ρόλο του κερναστή μπορείτε να μάθετε περισσότερα στο γαμήλιο δημώδες άσμα απο την περιφέρεια της Ινέπολης του Πόντου που ακολουθεί:  Βάλαμ' τις τάβλες αργυρές. Γαμήλιο άσμα Ινέπολης Πόντου. Αρχείον Μέλπως Μερλιέ

Πρώτη ερχόταν η μητέρα της νύφης φιλώντας τον γαμπρό, έδενε στον βραχίονα του άσπρο μαντήλι και στην τσέπη του έβαζε καρύδια και φουντούκια. Η πομπή όμως δεν περνούσε το κατώφλι του σπιτιού της νύφης. Τετράγωνος σύρτης "συρμέ",  απεσύρετο απο τον κρύπτη της παραστάδας της θύρας και εμπόδιζε την είσοδο. «Εμπαίνομε. ‘κ̆’ εμπαίνετεν, Επορούμε, ‘κ̆’ επορείτεν». Γινόταν μικρή φιλική λογομαχία μέχρι που ο έφιππος γαμπρός πλησίαζε την είσοδο και με μαχαίρι χάραζε σταυροειδώς τρείς φορές την σκεπή και κάρφωνε το εγχειρίδιο (μαχαίρι του) στα σανίδια της σκεπής του υπέρθυρου του σπιτιού. Ακολουθούσε τάξιμο ότι θα έχουν καλά κεράσματα για τους οικείους της νύφης, τους συμπεθέρους και αμέσως υποχωρούσε ο σύρτης και εισερχόταν πλέον η πομπή. Ο Κέλαρος όριζε τις θέσεις στο τραπέζι και κανόνιζε τα κεράσματα και ακολουθούσαν οι ευχές. Στην συνέχεια ακολουθούσε λίγη διακοπή και άρχιζε το μυστήριο της στέψεως "τα στεφανώματα". Η νύφη έβγαινε απο το νυφείον στολισμένη με καμάραν, δηλαδή λευκό σεντόνι το οποίο την κάλυπτε απο το κεφάλι έως κάτω στα πόδια για να μη φαίνεται το πρόσωπο της, με σεμσέδες στο μέτωπο και στο στήθος. Ντυμένη εσωτερικά με τζιπέ σαν ιερατικό στιχάρι βυσσινή συνήθως χρώματος. Ο λευκός πέπλος παρουσίαζε την νύφη σαν ένα σκεπασμένο άγαλμα του οποίου τα αποκαλυπτήρια θα εγίνοντο το βράδυ της Κυριακής στο σπίτι του γαμπρού ή το πρωί της Δευτέρας στον χορό των συμπεθέρων. Η νύφη εξερχόταν υποβασταζόμενη απο παντρεμένη μεγαλύτερη αδελφή, ή στενότατη συγγενή ή την νονά της "δεξαμένη" και οδηγείτο εις το μέσο της οικίας που γινόταν η στέψη. Στο άλλαγμα των στεφάνων ή στο Ησαΐα χόρευε, οι παριστάμενοι φίλοι του κουμπάρου έδιναν χτυπήματα με την παλάμη στην κεφαλή του. Στο τραπέζι υπήρχε δίσκος με σιτάρι, κρασί και θυμιάματα. Με σιτάρι έραιναν τους νεόνυμφους και το δάπεδο του σπιτιού ως σημάδι ευλογίας και ευτεκνίας. Στο «Ποτήριον Σωτηρίου λήψομαι» ο ιερέας έδινε απο το κρασί στους νεόνυμφους και απο το υπόλοιπο έσπευδαν να πιούν οι νέοι και προ πάντων οι νέες για να έρθει και σ' αυτές γρήγορα το τυχερό. Μετά την στέψη η γαμήλια πομπή γύριζε πίσω. Η νύφη έφιππη υποβασταζόταν απο στενούς συγγενείς. Στο μέσο της διαδρομής και σε κατάλληλο μέρος γινόταν το σύρσιμο της πίτας. Δηλαδή, ο κουμπάρος έπαιρνε μέσα απο το δισάκι της νύφης μία πίτα την οποία τεμάχιζε σταυροειδώς και την εκσφενδόνιζε τεμαχισμένη στο πλήθος. Κυρίως οι νεαροί μάλωναν μεταξύ τους για το ποιος θα κατορθώσει να αρπάζει ένα κομμάτι το οποίο μοιραζόταν μεταξύ φίλων για γούρι. Το οψίκι έφτανε επιτέλους. Αφίππευαν όλοι και στο τέλος η νύφη, αφού προηγουμένως άγγιζαν στο πόδι της χάλκινο καζάνι σε ένδειξη συγκομιδής πάντοτε άφθονων αγαθών. Στην είσοδο του σπιτιού του γαμπρού την νύφη υποδεχόταν η πεθερά της η οποία την έραινε με σιτάρι. Η νύφη εισερχόταν με το δεξί πόδι και την οδηγούσαν στο νυφείο. Στις δέκα το βράδυ έρχονταν οι γονείς της νύφης και οι καλεσμένοι τους. Τους υποδεχόταν ο Κέλαρος. Σε λίγο έκανε την εμφάνιση της η νύφη συνοδευόμενη πάντοτε απο δικούς της λαμβάνοντας θέση στη δεξιά γωνία του σπιτιού με σηκωμένη την καλύπτρα ώστε να φαίνονται το πρόσωπο και τα στολίδια της. Σε λίγο άρχιζε το χάρισμα της νύφης. Πρώτα άρχισαν οι γονείς των νεονύμφων οι οποίοι τη φιλούσαν στο μέτωπο και έριχναν στον δίσκο  (τον οποίο κρατούσε η ίδια) χρήματα ή κοσμήματα. Ακολουθούσε ο κουμπάρος, οι στενοί συγγενείς και στο τέλος οι καλεσμένοι. Η νύφη έσκυβε και φιλούσε το χέρι όσων της χάριζαν το δώρο  δηλαδή το "χάρισμαν". Αναμνηστική φωτογραφία οικογένειας Ελλήνων του Πόντου Στο μεταξύ ο κεραστής κερνούσε τους προσερχόμενους φωνάζοντας: «Η νύφε χάρα̤ θέλ', χάρα̤ θέλ'» Αυτά τα δώρα της ανήκαν εξ' ολοκλήρου χωρίς να έχει σε αυτά λόγο ο άντρας ή ο πεθερός της. Μεσάνυχτα πιά έχουν φτάσει. Η νύφη με την συντροφιά της ησυχάζουν στο νυφείο. Οι υπόλοιποι ξημέρωναν τρώγοντας και πίνοντας. Το πρωί της Δευτέρας γινόταν το Θήμιγμαν. Δείτε το σχετικό βίντεο για το Θήμιγμαν  Σχηματιζόταν μικρός κυκλικός χορός απο τους συμπεθέρους και τους στενούς συγγενείς. Η νύφη υποχρεωτικά χόρευε τους πρώτους γύρους με τον γαμπρό, τους γονείς και τους λοιπούς. Μετά τον σύντομο αυτό χορό αποχωρούσαν όλοι. Τη Δευτέρα το βράδυ, μία παντρεμένη αδελφή του γαμπρού ή στενή συγγενής ή η νονά οδηγούσε την νύφη στο νυφικό κρεβάτι. Αυτό ήταν το "παρακοίμισμαν". Την Πέμπτη, μετά την Κυριακή του γάμου ο κουμπάρος καλούσε τους νεόνυμφους και τους γονείς τους σε τραπέζι και οικογενειακή διασκέδαση. Η συνήθεια αυτή λεγόταν "ποδοστράφι͜α" και όχι "παιδοστρόφι͜α", όπως συνηθιζόταν να λέγεται σε άλλες περιφέρειες. Επτά ημέρες μετά τον γάμο οι γονείς οι νύφης καλούσαν τους νεόνυμφους και τους γονείς του γαμπρού σε οικογενειακή διασκέδαση. Το έθιμο αυτό το έλεγαν "συμπεθέρι͜α". Σε ένδειξη σεβασμού η νύφη απευθυνόταν στα πεθερικά της μόνο δια νευμάτων, χωρίς να τους μιλά. Η διάρκεια αυτού του εθίμου ποικίλει. «Η νύφε "στυμνών'(ει)" έλεγαν. Η συνήθεια αυτή λεγόταν στύμνωμα και σε άλλες περιφέρειες μαχ̆οκράτεμαν ή μάχ̆'. Δείτε το σχετικό βίντεο για το χορό Κοτσαγκέλ'

Πηγή: Αρχείον Πόντου, τόμος 22ος Κείμενο Δημήτριου Λαζαρίδη.

Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία – Βασίλειος Β. Πολατίδης – www.kotsari.com 

Pin It

Print

Add comment


Security code
Refresh