Λαογραφικά Κοτυώρων Πόντου - Άκογλους Ξενοφώντας. Αρχείον Πόντου, Επιτροπής Ποντιακών Μελετών. Κοτυωρίτισσα κόρη με την τοπική της ενδυμασία, της ζουπούνας. Στο κεφάλι φέρει κουρσίν, δηλαδή φέσι με χρυσό σύρμα (σιρματερό κεντημένο). Μπροστά έχει στη σειρά από 40 ως 60 φλουριά των 10 γροσιών το καθένα. 

Η γυναικεία ενδυμασία της ζουπούνας στα Κοτύωρα του Πόντου. Παρακολουθείστε το βίντεο

Ιστορικόν και Λαογραφικόν Σημείωμα.  Ενδυμασία : 
Οι γυναίκες για συνηθισμένη ενδυμασία είχαν το εντερί, φόρεμα μακρύ, σχιστό στα πλάγια. Από μέσα φορούσαν το καμίς (πουκάμισο), ολοκόκκινο οι νέες ενώ μπλέ (γερανέον) όπως το έλεγαν οι ηλικιωμένες. Μάλλινο ή μεταξωτό όπως και να ήταν καμωμένο φαινόταν απ’ τη σχιστή πλευρά στα πλάγια του εντερί. Πάνω απ’ το εντερί φορούσαν το κοντέσ̆, ένα είδος ανδρικού γιλέκου κοντό και κομψό. Δεξιά κι αριστερά στο στήθος ήταν κεντημένος απ’ τον ράφτη ο δικέφαλος αετός με τρόπο ώστε να μη γίνεται αντιληπτός απ’ τους τούρκους. Αξίζει να σημειώσουμε ότι οι γυναίκες δεν έραβαν αλλά μόνο ύφαιναν ό,τι ήταν απαραίτητο στο σπίτι, τα ρούχα τους όλα τα έραβε ο ράφτης.    Παρακολουθείστε το σχετικό μου βίντεο στην ανδρική ενδυμασία στον Πόντο (ολοκληρώνεται σε δύο αφιερώματα). 

Λαογραφικά Φάτσας – Φαδίσανης

Σάββα Πορφυρίου Παπαδοπούλου / Σύμμεικτα λαογραφικά περιοχής Φάτσας

Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί θησαυρό του λαογραφικού πλούτου της περιοχής της Φάτσας και αναφέρεται στη γυναικεία ενδυμασία μέσα απ το τοπικό γλωσσικό ιδίωμα.

Καταγραφή Δέσποινας (Δεσποίνης) Παντελίδου το γένος Τοπαλίδη, ετών 67, το 1967.

Άλλ’ εφόρ’ναν παπούτσια̤, άλλ’ εφόρ’ναν τσαρούχια̤.
Τα παπούτσια έλεγαν ‘ατα γεμενία, τσ̌άπουλας, και κουντούρας.
Τα γεμενία έσανε χωρίς κότζια και τα κουντούρας είχανε κότζια.
Επεκεί απάν’ εφόρ’ναν ορτάρια̤.
Από απέσ’ εφόρναν σαλβάρια̤, έδεναν ‘ατο σα γόνατα με το ραφίδ’. Και σην μέσεν πα είχ̌εν ραφίδ’, έλεγαν ‘ατο βρακοζών’. Εκείνα πά γύρω-γύρω ‘ς σο βρακοζών’ έλεγαν άτα ζουζάκια τη βρακί.
Πρώτα εφόρ’ναν από πάν’ το καμίσ’, και από πάν’ το γελέκ’, κι από πάν’ εφόρ’ναν την ζουπούναν.
Το ύφασμα κιαδή έλεγαμε, αλλά και χάσια (χασές), ότι καλό έτον.
Ύστερα ας ση ζουπούνα απάν’ εφόρ’ναν φοτάν μεταξωτόν. Επεκεί απάν’ σο κιφάλ’ εφόρ’ναν μαντίλ’.
Από πάν’ ας ση ζουπούνα εφόρ’ναν κοντέσα̤ γούνας.
Σην γούλαν ατουν εβάλ’ναν σταυρόν, ‘σ σα χ̌έρια̤ ‘τουν δαχτυλίδια̤.
Τα κορίτσια υπάντρευαν δεκατέσσερα, δεκαπέντε χρονών.
Εγώ υπάντρεψα δεκατέσσερα κι ο άντρα μ’ δεκαεφτά.

Δείτε το σχετικό βίντεο για τη γυναικεία ενδυμασία στη Φάτσα του Πόντου

Η Ζιπούνα ή Ζουπούνα
Είναι όμοια με ρόμπα, με τη διαφορά ότι είναι εφαρμοστή στο κορμί και τα μανίκια, γαϊτανοκέντητα και στενά, φθάνουν μέχρι τον καρπό. Ποδήρης χιτώνας για το ακριβέστερο του όρου και της περιγραφής. Ανοιχτή μπροστά, καλύπτει ελάχιστο πλαϊνό τμήμα του στήθους, στο πάνω μέρος. Λίγο πάνω απ΄ τον ομφαλό κουμπώνεται με 3-4 κουμπιά πολύ κοντά το ένα με τ' άλλο, καλά εφαρμοστά, για να κρατάει το στήθος ψηλά, σαν στηθόδεσμος. Μετά το κούμπωμα, τα κανάτια της ζιπούνας φαρδαίνουν ακόμα διασταυρούμενα και συγκρατούνται, σφιχτοδεμένα, παράλληλα με ταραπουλούζ' ζωνάρι ή λαχώρι.