Ελέω Θεού εν Χριστώ τω Θεώ πιστός Βασιλεύς και Αυτοκράτορ της Ανατολής Αλέξιος ο Μέγας Κομνηνός, νικητής, τροπαιούχος, πιστός, αεισέβαστος.
Του Κυρίου δια του Ευαγγελίου λέγοντος : «…μακάριοι οι ελεήμονες» και άλλως «εν φυλακή ήμην και ήλθατε προς με», ήγα τοις εν όρεσι και σπηλαίοις οικούσι μοναχοίς, μαθώς ( μαθούσα ) η βασιλεία μου, ότι οι εν τω όρει του Κάνεως των Χουτουρών οικούσι μοναχοίμ έρως μοι ήλθε του ανελθείν εις προσκύνησιν του τοιούτου τόπου, ως δή ανελθόντος μου, ευρών τον τόπον παντελώς έρημον και θαυμάσας την των μοναχών κατοίκησιν και ένδειαν, τω Θεώ δόξαν ανέπεμψα, τω διατρέφοντι τοις επικαλουμένοις το όνομα αυτού, το Άγιον, και δή έδοξε τη βασιλεία μου μικράν τινά παρηγορίαν τοις τοιούτοις παραμυθήσασθαι.

Ένα κομμάτι απ’ το ανέκδοτο και περισπούδαστο έργο του άλλοτε ταγματάρχη του ρωσικού στρατού και τώρα δημοδιδασκάλου στην Ελασσόνα Τσέρτικ, με τίτλο : «Προ Δεκαετίας απ’ την παγκόσμια σύρραξη».
Οι τελευταίες επιχειρήσεις των ρώσων στο μέτωπο του Καυκάσου άρχισαν από τον Μάρτιο του 1916. Στην παραθαλάσσια κατεύθυνση του Εύξεινου Πόντου, ο στρατηγός Λιάχωβ αρχηγός της δεξιάς πτέρυγας της Στρατιάς, προελαύνοντας νικηφόρα, κατέλαβε τις κυριότερες πόλεις του Ελληνικού Πόντου. Στις 6 Απριλίου κατέλαβε την Αργυρούπολη και στις 14 του ίδιου μήνα την Τραπεζούντα και έφτασε ως τα Πλάτανα.
Αργότερα, τον Μάιο του 1916, το Σώμα του Τουρκεστάν, μετά από τις λυσσώδεις μάχες πάνω στο Κάπ-ντάγ και στο «2400» (μου διαφεύγει η ονομασία του βουνού, κατέλαβε το οχυρωμένο Μπαϊμπούρτ και προχώρησε πέρα απ’ την κοιλάδα Κελκίτ και Χεριάνας στον μεσημβρινό Πόντο.

Η αποπεράτωση του Ιερού Ναού της Υπαπαντής του Σωτήρος στα Κοτύωρα συντελέστηκε το 1902 με 1903. Έως τότε οι κάτοικοι της ομώνυμης ενορίας εκκλησιάζονταν σε πολύ χαμηλότερη και φτωχική εκκλησία, χτισμένη πρόχειρα απ τους πρώτους οικιστές του τόπου, άποικους απ’ την Αργυρούπολη και την περιφέρεια της μετά το 1765.
Ο ναός χτίστηκε σύμφωνα με το σχέδιο του ναού της Αγίας Τριάδος της Αμισού. Επιβλητικός σε εμφάνιση με τις πελεκητές πέτρες των τοίχων, με τον ψηλό τρούλο και το κωδωνοστάσιο, δέσποζε πάνω στη βραχώδη παραλία απ’ όπου τον προστάτευε πανύψηλος τοίχος που περιλάμβανε και τον αυλόγυρο της Ψωμιάδειου Σχολής, ενώ στα δυτικά του είχε τον δημόσιο δρόμο των Κοτυώρων.
Η ανέγερση είχε αρχίσει το 1885 περίπου και κράτησε πολύ καιρό. Χτίστηκε με αλλεπάλληλους εράνους μεταξύ των λίγων πλουσίων αλλά και με τις φτωχικές κατ’ επανάληψη εισφορές των οικιστών της περιοχής. Στο χτίσιμο προσφέρθηκε η προσωπική εργασία των απλών ανθρώπων για την μεταφορά της πέτρας απ’ το λατομείο του τόπου, καθώς επίσης και ασβέστη και άμμου.
Αφηγείται ο συγγραφέας του παρόντος :
“…θυμάμαι, σαν σήμερα, τον γιγαντόσωμο άντρα, τον Τάσο Καπαλού που μετέφερε τις Κυριακές και γιορτές, απ’ το τελωνείο, στην πλάτη του, ως προσωπική προσφορά εργασίας, βαρύτατες πλάκες από μαλακές πελεκητές πέτρες της Οινόης για το στρώσιμο το δαπέδου της εκκλησίας”.

Τις πιο νοσταλγικές ονειροπολήσεις για τους Έλληνες Ποντίους θα προκαλούν τώρα οι θερινές ζέστες, τα πολυτραγουδισμένα παρχάρια της μακρινής πια πατρίδας, τα παρχάρια με τα μάραντα και τα μανουσάκια, τα κρύα νερά και τα’ έμορφα τ’ ομάλια, με τα ατελείωτα φαγοπότια.
Δεν τα είδα ούτε τα έζησα εγώ, αλλά τα σχετικά με αυτά τραγούδια είναι τόσο ζωηρά, με τόση λαχτάρα μπαίνει η θύμηση τους και στα δίστιχα που δεν μπορεί να μην τα συμπαθήσει κανείς. Πέραν όλων τούτων όμως, μου κόβει την ορμή του ενθουσιασμού μια ανορθογραφία, μια εμμονή των περισσότερων να γράφουν : παρχαρομάννες & ρομμάννες.
Αλλά τι σημαίνει η λέξη ρομάννες ;
Ορθότερα έγραφαν ή ερμήνευαν τη λέξη παλιότερα. Ο Σάββας Ιωαννίδης σημειώνει : Ρωμάνα / ποιμενίς (η ερωτόληπτος, ήτοι επέραστος). Ο Ελ. Κούσης σε μια ατελή παραλλαγή του άσματος της Ωριάς, όπου μια Ρωμάνα είναι κλεισμένη σ’ ένα κάστρο και : “χ̌ίλιοι-μίλοι πολεμούν ατο ν’ ανοίγ’ν ατο” και ο πολιορκητής, γνωστός από άλλες παραλλαγές μικρός Τουρκίτσος, ζητεί να την γελάσει και παρακαλεί : “ Ανοιξό με Ρωμάνα και Ρωμαιόπουλος, κ’ εγώ είμαι Ρωμαίος και Ρωμαιόπουλος”, σχολιάζοντας ο Κούσης τους στίχους αυτούς, παρατηρεί : “Ρωμάνα, ίσως είναι κύριο όνομα, το όνομα κόρης , πιθανότερα είναι εθνικόν, όπως εθνικόν είναι και το Ρωμαίος του επόμενου στίχου. Ως προσηγορικόν Ρωμάνα δηλώνει την γυναίκα που βρίσκεται στα παρχάρια επιμελούμενη των ποιμνίων και παρασκευάζουσα το τυρί, το βούτυρο κτλ”, αλλά και προσθέτει σε άλλο σημείο : “η λέξη φαίνεται ότι κολοβώθηκε εκ του παρχαρομάννα και ως πιο ορθό και γραπτόν είναι το ρομάννες”.
Ο Δ. Οικονομίδης σημειώνει εν παρόδω, πως το Ρομάννα προήλθε κατά παραφθορά από το παρχαρομάννα.
Η ετυμολογία αυτή δεν μου φαίνεται καθόλου εύστοχη.

Δείτε το σχετικό αφιερωματικό βίντεο