Τις πιο νοσταλγικές ονειροπολήσεις για τους Έλληνες Ποντίους θα προκαλούν τώρα οι θερινές ζέστες, τα πολυτραγουδισμένα παρχάρια της μακρινής πια πατρίδας, τα παρχάρια με τα μάραντα και τα μανουσάκια, τα κρύα νερά και τα’ έμορφα τ’ ομάλια, με τα ατελείωτα φαγοπότια.
Δεν τα είδα ούτε τα έζησα εγώ, αλλά τα σχετικά με αυτά τραγούδια είναι τόσο ζωηρά, με τόση λαχτάρα μπαίνει η θύμηση τους και στα δίστιχα που δεν μπορεί να μην τα συμπαθήσει κανείς. Πέραν όλων τούτων όμως, μου κόβει την ορμή του ενθουσιασμού μια ανορθογραφία, μια εμμονή των περισσότερων να γράφουν : παρχαρομάννες & ρομμάννες.
Αλλά τι σημαίνει η λέξη ρομάννες ;
Ορθότερα έγραφαν ή ερμήνευαν τη λέξη παλιότερα. Ο Σάββας Ιωαννίδης σημειώνει : Ρωμάνα / ποιμενίς (η ερωτόληπτος, ήτοι επέραστος). Ο Ελ. Κούσης σε μια ατελή παραλλαγή του άσματος της Ωριάς, όπου μια Ρωμάνα είναι κλεισμένη σ’ ένα κάστρο και : “χ̌ίλιοι-μίλοι πολεμούν ατο ν’ ανοίγ’ν ατο” και ο πολιορκητής, γνωστός από άλλες παραλλαγές μικρός Τουρκίτσος, ζητεί να την γελάσει και παρακαλεί : “ Ανοιξό με Ρωμάνα και Ρωμαιόπουλος, κ’ εγώ είμαι Ρωμαίος και Ρωμαιόπουλος”, σχολιάζοντας ο Κούσης τους στίχους αυτούς, παρατηρεί : “Ρωμάνα, ίσως είναι κύριο όνομα, το όνομα κόρης , πιθανότερα είναι εθνικόν, όπως εθνικόν είναι και το Ρωμαίος του επόμενου στίχου. Ως προσηγορικόν Ρωμάνα δηλώνει την γυναίκα που βρίσκεται στα παρχάρια επιμελούμενη των ποιμνίων και παρασκευάζουσα το τυρί, το βούτυρο κτλ”, αλλά και προσθέτει σε άλλο σημείο : “η λέξη φαίνεται ότι κολοβώθηκε εκ του παρχαρομάννα και ως πιο ορθό και γραπτόν είναι το ρομάννες”.
Ο Δ. Οικονομίδης σημειώνει εν παρόδω, πως το Ρομάννα προήλθε κατά παραφθορά από το παρχαρομάννα.
Η ετυμολογία αυτή δεν μου φαίνεται καθόλου εύστοχη.

Δείτε το σχετικό αφιερωματικό βίντεο

ΙΣΤΟΡΙΚΟΝ ΧΡΟΝΙΚΟΝ ΑΠΟ ΑΛΩΣΕΩΣ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΟΥΣΑΣ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΟΣ (15-8-1461) ΕΩΣ ΤΗΣ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ ΤΩΝ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ 1923.

1461. Άλωσις της Τραπεζούντος την 15ην Αυγούστου υπό του πορθητού Μωάμεθ και καθυποδούλωσις του Ελληνισμού του Πόντου, εις την τουρκικήν αυτοκρατορίαν. Μετατροπή του ιερού ναού Παναγίας Χρυσοκεφάλου σε τουρκικό τέμενος.
1462. Μαρτυρικός θάνατος νεομάρτυρος Πέτρου Ιερέως. Πρόσκλησις εις Κωσταντινούπολιν των εν Τραπεζούντι εξορίστων ευγενών οικογενειών και των τοιούτων Τραπεζουντίων, μεσιτεία οικουμενικού πατριάρχου Γενναδίου Σχολαρίου.
1464. Ίδρυσις υπο του κατακτηρού της Μεσοχαλδίας Σινάν βέη πολυτελούς κρήνης εν Τραπεζούντι. Συνοικισμός κώμης Χάρσαρας υπο ακολούθου Άννης Κομνηνής, Σπυρίδωνος Καλομεράντου. Καταφυγή εις χωρίον Κορόνιξα εκ Μεσοχαλδίου, στρατηγού τινός Γεωργίου Κόρωνος, εξ' ου και ο συνοικισμός του χωρίου. Συγγραφή υπο του Γεβργίου Τραπεζουντίου του μαρτυρίου του Αγίου Ανδρέου του Χίου.
1465. Θάνατος εν Κορηάννη Μεσοχαλδίας της βασιλόπαιδος Άννης Κομνηνής. Συνοικισμός χωρίου Καλλιμαρσής Χαλδίας μεταξύ Θέμπεδας και Χάσκιοης υπο ακολούθου Άννης Κομνηνής, Δημητρίου Καλλιμάχου.
1463. Καθυπόταξις Μεσοχαλδίας υπο Σινάν βέη, στρατηγού του Φατίχ. Ίδρυσις ναού Ταξιαρχών εν Ωραιοκάστρω της Μουζένης υπο φυγάδος βασιλίπαιδος Άννης Κομνηνής. Καταφυγή εις Κρώμνην ελληνικού στοιχείου Μεσοχαλδίας. Πρόσκησις τελευταίου αυτοκράτορος Τραπεζούντος Δαβίδ Κομνηνού εις Κωνσταντινούπολιν και πρότασις αυτώ υπο σουλτάνου Μωάμεθ περί εξωμόσεως ...ή τελευτής του δια την δήθεν συνεννόησιν του μετά του Χασάν, ηγεμόνος Αμίδης περί ανακηρύξεως της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντος. Μαρτυρικός θάνατος του Δαβίδ και της εννεαμελούς οικογενείας του. Το Μάιο του έτους αυτού ο Βησσαρίων έλαβε το αξίωμα του Λατίνου πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, μετά τον θάνατο του καρδιναλίου Ισιδώρου και στις 27 Μαίου έγραψε επιστολή προς τον Ελληνικό κλήρο και λαό, προσπαθώντας να εξηγήσει γιατί πήγε με τους λατίνους (ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΝΤΟΥ Δ-Ε (1933) σελ. 288-289.
1466. Πρώτη άνοδος εις Οικουμενικό θρόνον Κωνσταντινουπόλεως του Συμεών Ξιφιλίνου Ποντίου. Ταφή εν Ματσερά (17 Μαίου) νεομάρτυρος επισκόπου Χερροιάνων Βασιλείου, πολεμήσαντος ανδρείως κατα του στρατηγού Χιτήρ βέη μετά 400 παλικαριών.
1467. Εξόρμησις κατα της Τραπεζουντίας χώρας του ηγεμόνος Αμίδης, Ουζούν Χασάν. Χορηγία χιλίων χρυσών εις Φατίχ υπο Συμεών Ξιφιλίνου, δι΄εκλογήν του ως Οικουμενικού πατριάρχου.
1470. Απόπειρα ανακτήσεως της Τραπεζούντος υπο Ματσουκαίων και Χαλδιωτών ευζώνων εν ημέρα Παρασκευή.Θαύμα θεοτόκου μονής Σουμελά προς τον βασιλόπαιδα και τοπάρχην
Τραπεζούντος Σελήμ τον βραδύτερον σουλτάνον Γιαβάζ, λιποθυμία αυτού και απόπειρα κατασκάψεως αυτών. Ίασις του και ευεργετικά μέτρα αυτού προς αυτήν.

1. Γενική θεώρηση
Η συγκρότηση της εκκλησιαστικής επαρχίας Χαλδίας, αρχικά ως επισκοπής υπαγόμενης στο μητροπολίτη Τραπεζούντας, στη συνέχεια ως αρχιεπισκοπής και μητρόπολης με τον πλήρη τίτλο Χαλδίας και Χερροιάνων, συνιστά ιδιαίτερη ιστορική περίπτωση σε σχέση με τις άλλες μικρασιατικές επαρχίες που υπήρχαν ως και το 18ο αιώνα, αφού δεν πρόκειται για παλαιά εκκλησιαστική αρχή, της Βυζαντινής εποχής, που απλώς επιβίωσε στα χρόνια της Οθωμανικής περιόδου, αλλά για νέα που η ίδρυσή της οφείλεται σε ειδικές ιστορικές συνθήκες μετά την οθωμανική κατάκτηση του Πόντου.

Ο «Φάρος της Ανατολής» όπως χαρακτηρίστηκε, ήταν σχολείο της ελληνικής ομογένειας της Τραπεζούντας.

Ιδρύθηκε το 17ο αιώνα και συγκεκριμένα το 1682, από τον Σεβαστό Κυμινήτη , ο οποίος χαρακτηρίστηκε ως Μεγάλος Δάσκαλος του Γένους.

Το εκπαιδευτικό αυτό ίδρυμα συνέβαλε τα μέγιστα στην πνευματική και ηθική ανάπλαση των Ελληνοποντίων και στην καλλιέργεια της εθνικής τους συνείδησης.

Στο Φροντιστήριον δίδαξαν λαμπρές προσωπικότητες. Οι απόφοιτοί του στο σύνολό τους υπήρξαν κυρίαρχες μορφές της εποχής τους.