Είναι αναμφισβήτητο ότι η Σάντα εποικίστηκε μετά την άλωση της Τραπεζούντας και όχι πριν την άλωση όπως πολλά άλλα χωριά της επαρχίας Χαλδίας και άλλων τμημάτων. Δεν υπήρχε λόγος να δημιουργηθεί ζωή στην απομακρυσμένη, απρόσιτη και δασώδη εκείνη περιοχή. Μόνο σαν κρησφύγετο θα ήταν κατάλληλη να χρησιμοποιηθεί η περιοχή εκείνη από τους πρώτους της κατοίκους και ως τέτοια χρησιμοποιήθηκε απ’ τους πρώτους της κατοίκους οι οποίοι κατέφυγαν εκεί για να σωθούν απ’ το άγριο κύμα διωγμού το οποίο είχε ξεσπάσει τότε. Έτσι λοιπόν, ογδόντα χρόνια μετά την άλωση, όπως αναφέρει ο αοίδιμος καθηγητής Φίλιππος Χειμωνίδης στην Ιστορία και Στατιστική Σάντας, η περιοχή της Σάντας εποικίστηκε από τους πρώτους φυγάδες προερχόμενους απ’ τα Πλάτανα, όπως αναφέρει η παράδοση και βαθμηδόν απ’ τη συρροή κι’ άλλων τμημάτων συμπληρώθηκε ο εποικισμός της.

Οι Έλληνες μετανάστευσαν στον Καύκασο απ΄τα τουρκικά Βιλαέτια του Ερζερούμ, Σιβάζ (Σεβάστειας), Τραπεζούντας και του υπόλοιπου Πόντου. Η αναγκαστική αυτή μετακίνηση συνέβη περιοδικά, ιδίως μετά τους ρωσοτουρκικούς πολέμους. Την εποχή της αυτοκράτειρας Αικατερίνης της Μεγάλης στον πόλεμο του 1770 (εκστρατείες των Ορλώφ και Ρουμιαντσέφ) και μετά την προσάρτηση της Κριμαϊκής χερσονήσου κατά το 1783 (Ποτιεμκήν), οι Έλληνες που είχαν μεταναστεύσει απ την τουρκία μαζί με τους εκπατρισθέντες ομογενείς της υπόδουλης τότε Ελλάδος στη Ρωσία, κατοίκησαν στα βόρεια παράλια του Ευξείνου Πόντου απ’ την Οδησσό ως το Νοβόροσισκ σχηματίζοντας τις κοινότητες της Οδησσού, Νικολάεφ, Χερσώνος, Συμφερούπολης, Ταϊγανίου (Ταγανρόκ), Σεβαστούπολης, Κέρτζ και λοιπές γνωστές στο πανελλήνιο για τη μορφωτική και εθνική τους δράση.

Στον Ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1828 τα στρατεύματα του ρώσου στρατηγού Πάσκεβιτς αφού κατέλαβαν το Ερζερούμ, προήλασαν ως την Αργυρούπολη και την κατέλαβαν κι αυτήν. Οι χριστιανοί κάτοικοι χαιρέτησαν τους ρώσους ελευθερωτές. Όλοι πίστευαν ότι οι παλιοί θρύλοι ζωντάνευαν, ότι ο ξανθός βασιλιάς της παραδόσεως που θα ερχόταν απ’ τον βορά, αυτός ήταν ο ρώσος. Έτσι πήραν το θάρρος κι έδειχναν στα φανερά την χαρά και την ευγνωμοσύνη τους στους ρώσους. Μα ατυχώς τα όνειρα τους γρήγορα διαλύθηκαν καθώς έπαψε ο πόλεμος και ο Πάσκεβιτς έφυγε σε τρείς ημέρες. Μόλις έφυγαν οι ρώσοι, κατέφτασε μια ορδή από άγριους και αιμοβόρους βασιβουζούκηδες με αρχηγό τον Ουζούνογλου Μουσταφά από την Τρίπολη οι οποίοι ξεκίνησαν αμέσως τις αρπαγές, τις λεηλασίες τους φόνους και τους εμπρησμούς. Έτσι η χαρά του προηγούμενου τριημέρου σκεπάστηκε από τους καπνούς των εμπρησμών απ’ την επέλαση των βαρβάρων.

Ο Ξενοφώντας πρώτος έγραψε για την Κερασούντα εκθειάζοντας την φιλοξενία των Κερασουντίων προς τους Μύριους. Η Κερασούς, πόλις Ελληνικοτάτη του Πόντου, ιδρυθείσα τον Ζ’ αιώνα π.Χ. από τους Σινωπείς, υπήρξεν ανεξάρτητος πόλις όπως και άλλες πόλεις του Πόντου, μέχρι της ιδρύσεως του βασιλείου του Πόντου υπό των Μιθριδατών. Ο βασιλεύς Φαρνάκης μετωνόμασε την πόλη σε Φαρνακία και εγκατέστησε στον τόπο αυτό κι άλλους κατοίκους από τα γειτονικά μέρη. Το όνομα Φαρνακία διατηρήθηκε μέχρι της καταλύσεως του βασιλείου του Πόντου υπό των Ρωμαίων. Υπο την ρωμαϊκή κυριαρχία η πόλις διετήρησε την αυτονομίαν της καθώς και το αρχαίον όνομα Κερασούς. Τούτο κατά μία τινά εκδοχή παράγεται εκ του : Κέρας-ούς (ως κέρατο) λόγω του σχήματός της, κατά άλλην δε εκδοχή, εκ του δέντρου κέρασος (κερασιά).