Αν δεν απατώμαι ήταν η πρώτη φορά που συγκρούστηκαν κατά μέτωπο οι Σανταίοι με τα γειτονικά τουρκικά χωριά. Οι Σανταίοι γνώριζαν πολύ καλά τις προθέσεις και το μίσος των γειτονικών χωριών καθώς και το γεγονός ότι με την πρώτη ευκαιρία που θα δινόταν οι τούρκοι θα επιτίθεντο εναντίον κυρίως των απομακρυσμένων χωριών της Σάντας, Κοπαλάντων, Φτελέν και Χατζάντων με αντικειμενικό σκοπό τη λεηλασία και την αρπαγή των περιουσιών των Ελλήνων αλλά και την εξόντωση των παλληκαριών. Οι πρόεδροι των χωριών μας, έχοντας συναίσθηση του κινδύνου που ελλόχευε και προκειμένου για την περιφρούρηση της ασφάλειας των Ελλήνων ώστε να μην καταληφθούν εξαπίνης σε ενδεχόμενη επίθεση των τούρκων, ίδρυσαν νυχτερινά φυλάκια στα περισσότερα χωριά.

Παρακολουθείστε το βίντεο για τη μάχη τη Κοπαλάντων στη Σαντά του Πόντου

Οι κεμαλικοί, μας έλεγαν και ορκίζονταν πως έλεγαν την αλήθεια : “Είδαμε ότι ένας λευκός ιππέας με αστραφτερό ξίφος περιερχόταν τα προχώματα σας κατ’ επανάληψη. Τον πυροβολήσαμε πολλές φορές αλλά στάθηκε αδύνατο να τον πετύχουμε”.

Η έβδομη μάχη στο Δαζλή
Την 16η Μαίου, ο στρατηγός Δζαβήτ πασάς, αρχηγός συντάγματος προέβη σε τακτική πολιορκία του χωριού Δαζλή. Μαζί τους είχε και όλους τους άτακτους τούρκους απ’ τις περιφέρειες Έρπαα, Αμάσειας, Τοκάτης και Νεοκαισάρειας. Φίλοι μας Κιρκάσιοι, μας ειδοποίησαν για την άφιξη του Φουρκά Κομανταντή αναφέροντας ότι έχει μαζί του 10.000 στρατό και ατάκτους.

Γεννήθηκε στο Κιουμούς Ματέν το 1891. Σπούδασε στο Αμερικάνικο Κολλέγιο της Μερζιφούντας και μιλούσε άπταιστα τα αγγλικά. Την περίοδο 1919–1920 που δεινοπαθούσε η περιοχή του Κιουμούς Ματέν απ’ τους τούρκους, ο Ευάγγελος Ιωαννίδης δεν έμεινε απαθής. Ζώστηκε τα άρματα και παίρνοντας μαζί του πολλά απ’ τα παλληκάρια του χωριού, ανέβηκαν στο βουνό για να πολεμήσουν. Έδωσε πολλές μάχες ενάντια στους τούρκους τσανταρμάδες, στρατιώτες και τσέτες και κατάφερε να γίνει το φόβητρο τους.

Ο Χαράλαμπος Λαζαρίδης ή όπως τον γνώριζαν οι περισσότεροι , ο Λάμπον ο Χορόης γεννήθηκε το 1886 στην ηρωική επτάκωμο Σαντά του Πόντου και άφησε την τελευταία του αναπνοή στην νέα πατρίδα, την Νέα Σάντα του Νομού Κιλκίς στις 5 Ιανουαρίου του 1958. Υπήρξε πρωτοπαλίκαρο του θρυλικού οπλαρχηγού των ανταρτών της Σαντάς, του Καπετάν Ευκλείδη και τον έκλαψαν πικρά κατά την εκδημία του, όλοι οι Σανταίοι. Απ’ το 1917 έως το 1924 στάθηκε πραγματικό φόβητρο των τσετέδων του αιμοβόρου Κάλφα. Όλα τα βουνά της ηρωϊκής Σάντας (Σαντάς κατά το ορθότερον), γνώριζαν την λεβεντιά και την παλληκαριά του. Η ματωμένη και πολύπαθη γή της ένδοξης Μακεδονίας δέχτηκε με στοργή τόσο τον Λάμπον τον Χορόη αλλά και τόσους άλλους επιφανείς ήρωες του ποντιακού αντάρτικου.

Πηγή: Ποντιακή Εστία.

Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com