Ηγεμονικές οικογένειες του Ποντιακού Ελληνισμού. Ο εθνικός ήρωας του 1821, Κωνσταντίνος Μουρούζης ο Τραπεζούντιος, ο Μέγας Δραγουμάνος (του Δ. Γατόπουλου)
Από τους τρεις γιους του Αλέξανδρου Μουρούζη, ο δευτερότοκος ο Κωνσταντίνος Μουρούζης συνέδεσε το όνομά του με τον απελευθερωτικό αγώνα του 1821, διότι ο επιφανέστατος αυτός γόνος της μεγάλης Ποντιακής οικογένειας υπήρξε ένας εκ των πρώτων μαρτύρων της εθνικής παλιγγενεσίας που σφαγιάστηκε κατά την έναρξη της Ελληνικής Επαναστάσεως.
Ο εθνικός ήρωας του 1821, Κωνσταντίνος Μουρούζης ο Τραπεζούντιος Μέγας Δραγουμάνος. Περί του Κωνσταντίνου Μουρούζη ο Σταματιάδης έγραψε ότι ήτο γλυκύς τους τρόπους, μεγαλόφρων, γενναίος, εμβριθής και γνώστης γλωσσών ευρωπαϊκών και ασιατικών ουκ ολίγων. Ο πρίγκιπας Κωνσταντίνος Μουρούζης γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη και ήταν γιος του Αλέξανδρου Μουρούζη, ηγεμόνα της Βλαχίας και της Μολδαβίας και της Ζωής Ροζέττι/Ρωσέτη. Καταγόταν από παλιά φαναριώτικη οικογένεια, τα μέλη της οποίας παραδοσιακά λάμβαναν υψηλές θέσεις στον κρατικό μηχανισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και εργάστηκε για την οργάνωση της επανάστασης. Τον Φεβρουάριο του 1821 διορίστηκε στη θέση του Μεγάλου Δραγουμάνου. Τις πρώτες πληροφορίες περί του επαναστατικού κινήματος ακολούθησαν άγριες σφαγές των Ελλήνων στην Πόλη. Και πρώτο θύμα υπήρξε ο τότε Μέγας Διερμηνεύς της Πύλης, Κωνσταντίνος Μουρούζης. Στο υπουργικό συμβούλιο που έγινε υπό την προεδρία του Μαχμούτ του Β΄ κάτω από την ιστορική σουλτανική σκιάδα στο Σεράϊ, ο μεγάλος Βεζίρης Βενδερλή Αλής ανακοίνωσε εν βρασμώ ψυχής ότι οι καταραμένοι κύνες του Ακ Μπογδάν (της Βλαχίας), του Καρά Μπογδάν (της Μολδαβίας) και οι ουτιδανοί λαγωοί του Μωρέ και του Ρουμ (του Μωριά και της Ρούμελης) τόλμησαν να σηκώσουν κεφάλι κατά του κυρίου τους, καταρώμενοι τα ιερά του Αλλάχ και του Μωάμεθ ονόματα. Μέγας αναβρασμός επικράτησε κατά την ιστορική εκείνη συνεδρία του Διβανίου. Πνέων μένεα ο σουλτάνος ζήτησε από τους υπουργούς του να χυθεί αμέσως προς εκδίκηση άφθονο χριστιανικό αίμα και τα θύματα έπρεπε να αναζητηθούν αμέσως στην Πόλη και να πέσουν πρώτα τα κεφάλια του Μεγάλου Διερμηνέα και του Πατριάρχου Γρηγορίου του Ε’. Εναντίον αυτών εστράφη πρώτα-πρώτα το μίσος του σουλτάνου και των υπουργών του. Ο Πατριάρχης Γρηγόριος έμαθε εγκαίρως το υπό του Διβανίου αποφασισθέν έγκλημα. Αψηφώντας τη ζωή του, επιχείρησε να σώσει όσους μπορούσε. Το απόγευμα της Κυριακής των Βαΐων 10η Απριλίου 1821 με αυστηρές προφυλάξεις έσπευσε να επισκεφθεί στα Θεραπειά τον Μουρούζη, εις τον οποίο ανήγγειλε τις τρομερές αποφάσεις που είχε λάβει το σουλτανικό συμβούλιο. Και οι δυο συνομίλησαν ιδιαιτέρως επί πολλή ώρα. Ο Πατριάρχης συμβούλευσε τον Μουρούζη να φύγει αμέσως από την Πόλη, παραλαμβάνων και την οικογένειά του. Αφήστε εμένα είπεν ο Πατριάρχης να ικανοποιήσω την εκδίκηση του τυράννου. Εσείς φύγετε διότι και νέος είστε και ικανότητα μεγάλη έχετε για να υπηρετήσετε την πατρίδα. Ο Μουρούζης όμως διατύπωσε αντιρρήσεις. Με την αδιατάρακτη ψυχραιμία που τον διέκρινε από τη νεανική του ηλικία, απάντησε στον Πατριάρχη ότι η φυγή του θα απέβαινε εις βάρος των άλλων, διότι οι υποψίες του σουλτάνου θα ενισχύονταν και θα επακολουθούσε γενική σφαγή. Προτιμότερο είπε να θυσιαστώ, εγώ και να σωθούν οι αθώοι και το γένος. Η συνομιλία των δυο κορυφαίων ανδρών έκλεισε με μια συγκεκριμένη σκηνή. Ο Πατριάρχης σήκωσε τα δακρυσμένα μάτια του προς τα πάνω, ευλόγησε τον Μουρούζη, ενώ εκείνος έσκυψε και φίλησε το δεξί χέρι του Πατριάρχη. Κατόπιν άφωνοι αγκαλιάστηκαν ο ένας με τον άλλον αντάλλαξαν ασπασμό και αποχωρίστηκαν δια παντός. Την άλλη μέρα το πρωί, η φοβερή τραγωδία είχε αρχίσει. Οι γενίτσαροι διέτρεχαν τους δρόμους της Πόλης σφάζοντας κάθε Χριστιανό που συναντούσαν μπροστά τους. Σμήνη δερβίσηδων ακολουθούσαν και κραύγαζαν ότι η σπάθη του Προφήτου άστραψε διά να τιμωρήσει τους απίστους. Απαθής και ψύχραιμος ο Μουρούζης βγήκε από το σπίτι του κατά τη συνήθη ώρα και κατευθύνθηκε διαμέσου της οχλαγωγίας εις την υπηρεσία του. Μπροστά στο υπουργείο του Ρεϊζ εφέντη (υπουργού των εξωτερικών) με τον Ισταμπούλ κομισερί (διευθυντή της αστυνομίας), είχαν σκηνοθετήσει την πρώτη σκηνή του δράματος. Κάποιος εγκάθετος πλησίασε τον Μουρούζη και του παρέδωσε επιστολή προερχόμενη δήθεν από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη. Κείμενο ενοχοποιητικό και υπογραφή πλαστά. Ο Μουρούζης αντιλήφθηκε αμέσως τη σκηνοθεσία και μόλις ανέβηκε στο υπουργείο διαμαρτυρήθηκε προς τον Ρεϊζ εφeντη δια την επιβουλή αυτή. Ο υπουργός του σουλτάνου προσποιήθηκε ότι δεν ήξερε τίποτα και ότι το Διβάνιο επίστευε εις την αθωότητα του Μουρούζη και πρόσθεσε: «Πηγαίνετε στο σπίτι σας να ησυχάσετε δεν είναι τίποτα». Όταν ο Μουρούζης βγήκε από το γραφείο του Ρεϊζ εφέντη, ένας απαίσιος δήμιος συνοδευόμενος από στρατιώτες τον συνέλαβε αιφνιδίως και τον οδήγησε στο Γιαλί Κιόσκι του σουλτάνου, που είχε οριστεί ως τόπος της εκτελέσεως του. Εκεί σε λίγο εμφανίστηκε ο σουλτάνος Μαχμούτ για να παρακολουθήσει με τους συνοδούς του τον αποκεφαλισμό του Μεγάλου Διερμηνέως. Ο Μουρούζης, ατάραχος μόλις είδε το σουλτάνο κοντά στη σουλτανική σκιάδα, φώναξε με ακατάβλητο θάρρος: «Σουλτάνε αιμοβόρε, σουλτάνε άδικε, σουλτάνε άθλιε, επλησίασε η τελευταία ώρα της βασιλείας σου, ο Θεός και το γένος θα σε τιμωρήσουν». Εκείνη τη στιγμή ο δήμιος άρπαξε τον Μουρούζη από το λαιμό τον υποχρέωσε να γονατίσει και με έναν πέλεκυ απέκοψε την κεφαλήν του υπό τις εκδηλώσεις χαράς και ικανοποιήσεως του σουλτάνου και των πασάδων που τον περιστοίχιζαν και παρακολουθούσαν την εκτέλεση του μεγάλου Έλληνα. Ήταν 35 ετών. Το σώμα του πρώτου θύματος του απελευθερωτικού αγώνα ερρίφθη κατόπιν εις την παρακείμενη θάλασσα. Το δε κεφάλι του έφερε ο δήμιος πλησίον του σουλτάνου και των πασάδων, οι οποίοι το παρατηρούσαν και ειρωνεύονταν τον καρατομηθέντα. Εκείνη τη στιγμή στο Γιαλή-κιόσκι παρουσιαζόταν ζωντανή η εικόνα του απαίσιου καθεστώτος, εναντίον του οποίου σήκωσε τα άρματά του όλο το γένος κατά την επανάσταση του 1821
Ηγεμονικές οικογένειες του Ποντιακού Ελληνισμού. Ο εθνικός ήρωας του 1821, Κωνσταντίνος Μουρούζης ο Τραπεζούντιος Μέγας Δραγουμάνος. Δ. Γατόπουλος - Χρονικά του Πόντου, τεύχος 4ον, Δεκέμβριος 1943
Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com
