Ο Άγιος Ευγένιος ο Τραπεζούντιος - Ολίγα για την ιστορία του Πόντου.

Written by Πολατίδης Βασίλειος. Posted in Άγιοι και Μάρτυρες

Ο διωγμός αυτός ήταν τρομερός. Τριών αιώνων θυσίες και μαρτύρια κινδύνευαν να εξανεμιστούν. Ήταν φρικτά, τα βασανιστήρια και πολλά και ποικίλα και ανατριχιαστικά τα μαρτύρια, ενώ ήταν αδύνατη η ανθρώπινη φύσις και στέρεα ακόμη η προσήλωση στα εγκόσμια των περισσοτέρων.

Ο κίνδυνος της εξαφανίσεως του χριστιανισμού ήταν μεγάλος. Άγιος Μεγαλομάρτυρας Ευγένιος Πολιούχος Τραπεζούντας Πόντου. Ενώ ο όλεθρος των Χριστιανών θεωρείτο νίκη των θεών και προπαντός του Μίθρα για τους Τραπεζούντιους και ο φανατισμός των εθνικών φούντωνε περισσότερο από το στρατόπεδο των διωκόμενων, ουδεμία αντίστασις παρουσιάζετο πλην της αγογγύστου θυσίας. Έπρεπε να γίνει κάτι στην κρίσιμη αυτή στιγμή του άνισου αγώνα. Ενώ το λάβαρο και το σύμβολο του Μίθρα υψωνόταν αγέρωχο πάνω στο Μίθριο, αγέρωχο και νικηφόρο το σύμβολο του αντιπάλου του κρυμμένο στις ψυχές των πιστών επεδεικνυόταν μόνο την ώρα του μαρτυρίου και του θανάτου από τους φορείς του. Ήταν μεγάλη ιστορική και θεία επιταγή να βρεθεί κάποιους που θα αναλάμβανε την αντεπίθεση για να αναχαιτίσει τη συμφορά και να τονώσει τους πανικόβλητους χριστιανούς. Και αυτός ο κάποιος βρέθηκε στο κρίσιμο αυτό σημείο της σύγκρουσης των δύο κόσμων. Παρουσιάστηκε στη σκηνή ο τραπεζούντιος Ευγένιος. Πραγματικός απόστολος της θρησκείας του, ατρόμητος κήρυξ των λόγων του Θεανθρώπου, σώφρονας μαχητής του Κυρίου και βαθύς ψυχολόγος, αντιλήφθηκε τον κίνδυνο και αποφάσισε να τον αντικρούσει με θάρρος. Ήξερε την τυφλή αφοσίωση και τον φανατισμό των εθνικών συμπατριωτών του προς τον Θεό Μίθρα, εγνώριζε τη δεισιδαιμονία τους και πίστευε ότι μόνο με τον εξευτελισμό του μεγάλου τους θεού θα κατόρθωνε τους πιστούς τού Μίθρα να πτοήσει αλλά και τους λιποψυχούντας χριστιανούς να ενθαρρύνει να τονώσει και να συγκρατήσει στην πίστη τους. Και ακριβώς ενόσω ο Δούξ Λυσίας, ύπατος αρμοστής του Πόντου, κατ’ εντολή του Διοκλητιανού και του Μαξιμιλιανού τα έτη 284-310 κατερχόταν από την Σεβάστεια σπέρνοντας τον όλεθρο στους χριστιανούς των πόλεων και χωριών, απ’ όπου περνούσε, με τέρμα του φρικιαστικού του δρομολογίου, την Τραπεζούντα. Ο Ευγένιος πήρε τη μεγάλη του απόφαση. Έπρεπε να χτυπηθεί να γκρεμιστεί ο Μίθρας και να μπορέσει να στερεωθεί το οικοδόμημα του χριστιανισμού που συγκλονιζόταν εκ θεμελίων από τη θύελλα των διωγμών και του τρόμου. Ο Ευγένιος είχε πλήρη συναίσθηση της σοβαρότητας του τολμήματός του και γι’ αυτό είχε ανάγκη από συνεργούς. Ειδοποίησε λοιπόν τους ομόφρονές του, Ουλεριανό (Ουαλεριανό) από την Εδίσκην της Χαλδίας και τον Κανίδιον από την Τσολόσαιναν της ίδιας επαρχίας. Το χρονικό αναφέρει: «Οὐαλεριανὸν καὶ Κανίδιον, πρὸς οὕς ὀρέων κατερχομένους κρυφίως, ἀναφαινόμενος ὁ Εὐγένιος παρὰ τὸ Μίθριον βουνὸν ὑπάρχοντα τῆς λιτανείας τόπον, συνωμίλει καὶ συνδιεσκέπτετο περὶ τοῦ τί ποιητέον». Άγιος Κανίδιος συναθλητής των Αγίων Ευγενίου, Ουαλεριανού και Ακύλα
Επί πολλές ημέρες και νύχτες κατόπτευαν τα πέριξ του ναού του Μίθρα για να είναι εις θέση να εκλέξουν την κατάλληλη ώρα για την εκτέλεση του σχεδίου τους και μια νύχτα την ώρα που οι ιερείς και το άλλο πλήρωμα του ναού του Μίθρα, ύστερα από το άφθονο λιβανωτό, τας επιβωμίους χοάς και σπονδάς και τα δοξαστικά τυμπανίσματα, σκόρπισαν στα οικήματά τους, μπήκαν οι τρείς θεόπνευστοι άνδρες και αφού προσευχήθηκαν στο δικό τους Θεό, συνέτριψαν το άγαλμα του Μίθρα, δηλαδή του θεού ήλιου και κατεδάφισαν τον βωμό του. Η συντριβή του ειδώλου κάθε άλλου θεού θα ήταν ένα γεγονός χωρίς σημασία. Μάλλον μία πράξη φανατισμένων ανθρώπων και τίποτε περισσότερο, αλλά το γκρέμισμα του Μίθρα, του θεού των θεών των εθνικών της πρωτεύουσας του Πόντου ήταν η συμβολική συντριβή και κατάρριψη της ειδωλολατρίας, η νίκη του χριστιανισμού. Ήταν πραγματικό γκρέμισμα των θεών του Πόντου. Όταν τα συντρίμματα του αγάλματος του Μίθρα και η συμμετρικοί λίθοι του πενταγώνου βωμού του μεταβλήθηκαν σε ένα άμορφο σωρό ερειπίων, οι μεν Ουαλεριανός και Κανίδιος έφυγαν για τα βουνά τους, ο δε Ευγένιος πήγε εις τον τόπον της προσευχής του, που ήταν μια σπηλιά κάτω από το πατρικό του σπίτι που λεγόταν το σπήλαιο των Ακανθών, όπως το ονόμαζαν και το ονομάζουμε και εμείς σαν το επισκεπτόμαστε ως παιδιά στον απομεμακρυσμένο εκείνο τουρκικό μαχαλά κοντά στην Εκκλησία (τζαμί πλέον του Αγίου Ευγενίου). Την επομένη ημέρα, μόλις έγινε γνωστό το ανοσιούργημα αυτό, όλοι οι κάτοικοι της Τραπεζούντας ανάστατοι και αγριεμένοι, ανέβηκαν στο Μίθριο όρος για να δουν τα συντρίμμια του ξόανου και τα σκόρπια τμήματα του βωμού. Ήταν πολύ γνωστός δια το θάρρος, τον ζήλον και την ευσέβεια του Ευγένιος και αμέσως άρχοντες και λαός σε εκείνον απέδωσαν την ανίερη αυτή πράξη. Δεν θα ενδιατρίψωμεν στις λεπτομέρειες της συλλήψεως του Αγίου Ευγενίου και των συντρόφων του, που τόλμησαν να περιφρονήσουν τη δύναμη του Λυσία και να εξευτελίσουν τους θεούς του. Εν συντομία αναφέρουμε ότι οι Ουαλεριανός και Κάννιος (Κανίδιος) συνελήφθησαν στα βουνά όπου είχαν κρυφτεί και μεταφέρθηκαν στην Τραπεζούντα. Ο δε Ευγένιος συνελήφθη μέσα στο σπήλαιο των ακανθών. Ο ίδιος ο Λυσίας ανέκρινε επανειλημμένως τον Ευγένιο και επί πολλές ημέρες δεν τον θανάτωνε παρόλο ότι εκείνος διαρκώς επιτίθετο κατά της ειδωλολατρίας και δημοσίως υπεστήριζε τον χριστιανισμό και διακήρυττε ότι ο ίδιος κατέρριψε το άγαλμα του Μίθρα. Ο Λυσίας προσπαθούσε με τα κατά δόσεις βασανιστήρια, τους προπηλακισμούς και τους εξευτελισμούς να μειώσει την τεράστια εντύπωση που προξένησε η πράξη του Ευγενίου στους κατοίκους όλης της χώρας. Όταν όμως αντιλήφθηκε ότι το ψυχικό κάλλος του ανθρώπου εκείνου αυξανόταν με τα βασανιστήρια και ότι η συνέχιση των μαρτυρίων επέφερε αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που επεδίωκε, διέταξε τον αποκεφαλισμό του Ευγενίου αρκετές ημέρες μετά την καρατόμηση των άλλων δύο συντρόφων του. Και τελειώνει το χρονικό για τον θάνατο του Ευγενίου ως εξής: «Τῷ Θεῷ προσευξάμενος τὴν μακαρίαν κεφαλὴν ἀποτέμνεται ἢ μᾶλλον εἰπεῖν τῆς εἰδωλολατρείας, αὐτὸς ἐκτέμνει τὸ βαθύριζον σὺν τοῖς μάρτυσι». Άγιος Μεγαλομάρτυρας Ευγένιος, Πολιούχος Τραπεζούντας Πόντου. Και πράγματι εξέταμε τας ρίζας της ειδωλολατρίας αυτός και οι συν αυτώ μαρτυρήσαντες. Πράγματι, ο Άγιος Ευγένιος υπήρξε εκείνος που εκρίζωσε και γκρέμισε τους θεούς τους παλαιούς του Πόντου. Το αίμα του Ευγενίου, όπως γράφει και ο αοίδιμος ημών Μητροπολίτης Χρύσανθος, επισφράγισε στην Τραπεζούντα και στον Πόντο γενικώς τον οριστικό θρίαμβο του χριστιανισμού κατά του Εθνισμού. Νικήσας τον Μίθρα τον πολιούχο της Τραπεζούντας ο Ευγένιος επαξίως ανακηρύχθηκε Άγιος και έλαβε και το υψηλό εκείνο τίτλο ανακηρυχθείς ως Πολιούχος Άγιος της Πρωτεύουσας του Πόντου, διότι πολλές φορές έσωσε την πόλη από πολλούς κινδύνους ο θαυματουργός Ευγένιος. Δια των θαυμάτων του οποίου αναγιγνώσκουμε σε ένα του εγκώμιο: «Ἐώα λῆξις ἐγνώρισε καὶ ἑσπέριος καὶ τὸ μεσημβρινὸν μέρος ἐπέγνω καὶ τὸ προσάκτιον» Το Τυπικόν της Μονής του Αγίου Ευγενίου και οι μικρογραφίες των μηνών του έτους Κοντά στο σπήλαιο των αγαθών ανηγέρθη στη μνήμη του Αγίου Ευγενίου μεγαλοπρεπής ναός τον οποίο μετέβαλλαν σε τζαμί οι τούρκοι μόλις κατέλαβαν την Τραπεζούντα. Εκεί έκανε το πρώτο του ναμάζι ο Μωάμεθ την πρώτη Παρασκευή μετά την κατάληψη και εις μνήμη του γεγονότος ονόμασαν το τέμενος εκείνο Γενή Τζουμά Τζαμισί, δηλαδή τέμενος της νέας Παρασκευής. Βεβαίως παντού, όπου χύθηκε αίμα μαρτύρων κατέπεσε και κάποιο είδωλο, αλλά η δράση και το μαρτύριο του Αγίου Ευγενίου υπήρξε ένας συγκλονισμός τεράστιος με συνέπειες ανυπολόγιστης ιστορικής σημασίας για την επικράτηση του χριστιανισμού σε ολόκληρο τον Πόντο. Έχει πολλές ομοιότητες σε επίδραση και αποτέλεσμα το μαρτύριο του συγχρόνου του πολιούχου του της Θεσσαλονίκης Δημητρίου του Πολιορκητού. Αν οι μυριάδες των μαρτύρων θεωρηθούν ως στρατιώται μίας τεράστιας στρατιάς του Χριστού, οι δύο αυτοί οι πολιούχοι δύνανται να φέρουν τον τίτλο των μεγάλων βαθμούχων της στρατιάς αυτής. Ο διωγμός του χριστιανισμού με διάφορες διακυμάνσεις σε ένταση διήρκησε μέχρι τις μεταστάσεως του μεγάλου Κωνσταντίνου στην πίστη του Χριστού. Μετά τον μεγάλο Κωνσταντίνο, ο χριστιανισμός ως επίσημος πλέον θρησκεία του κράτους, κατόρθωσε να επιτύχει εκείνο που ονειροπόλησε ο μέγας Μιθριδάτης, ήνωσε δηλαδή όλα τα έθνη, σχεδόν υπό το σκήπτρον του, δημιουργήσας, τον Ελληνοχριστιανικόν πολιτισμόν χάρις εις την τεράστια μόρφωση των πατέρων της εκκλησίας, οι οποίοι δεν απεσκοράκισαν τα όσα φωτεινά σημεία περιέκλειε η θύραθεν σοφία. Και άνθησεν επί αιώνας ο Μεσαιωνικός αυτός Ελληνικός Πολιτισμός, ο Βυζαντινός λεγόμενος την εποχή κατά την οποία στην Δύσιν ήταν σχεδόν άγνωστος ακόμη ο θησαυρός της Αρχαίας Ελληνικής Σοφίας με την εκπολιτιστικήν του επίδρασιν. Χριστιανισμός στον Πόντο / Θρησκευτικές Παραδόσεις.