Τσ’ Ωργιάς το Kάστρον (Της Ωριάς το Κάστρεν). Δημώδες άσμα Πόντου
Ατόσα κάστρα είδα κι' ολογύρισα, κι' άμον τσ' Ωργιάς τον κάστρο, κάστρον 'κ' έτουνε.
Σεράντα πόρτας είχ̌ε κι' όλα σίδερα, κι' εξήντα παρανθύρια κι' όλα χάλκενα, και του γυαλού η πόρταν ας σο μάλαμα.
Τούρκος το τριγυρίζει χρόνους δώδεκα, μηδέ μπορεί να πάρει μηδ' αφήνια̤ 'το.
Κι' ένας μικρός τουρκίτσος, ρωμηογυριστός, ρόκα και ροκοστέλι βάλ' 'ς σα μέσα του.
Αδράχτι και σποντύλι παίρ' 'ς σα χ̌έρια̤ του, μαξηλαρίτσα βάλει κι' εμπροζώσ̌κεται, κι΄εγέντουναι γυναίκα βαριασμένισσα.
Τον κάστρο τριγυρίζει και μοιρολογά: Άνοιξον πόρτα, άνοιξον καστρόπορτα. Άνοιξον να εμπαίνω , τούρκοι διώχν'εμε.
Κι΄απόθ' εμπαίν' ο ήλιο̤ν έμπα απές και συ, κι' απόθ' εβγαίν' ο φέγγον έβγα έξ' και συ.
Τσ’ Ωργιάς το Kάστρον, Δημώδες άσμα Πόντου
Ναλοί εμέν' τη μάρσα, τη χ̌ιλιάκλερος, και που να παιδοποίγω, χ̌ειμον'κόν καιρό;
Άνοιξον πόρτα, άνοιξον καστρόπορτα, άνοιξον να εμπαίνω, τούρκοι διώχν' εμε.
Τον κάστρο λογυρίζει και μοιρολογά, κι η κόρ' απές ακούει και καρδοπονά.
Κι άμον ντ' ενοίγε η πόρτα χ̌ίλιοι έτρεξαν, κι άμον ντ' εκαλονοίγε μύριοι έτρεξαν.
Κι' άλλοι την κόρ' αρπάζ'νε κι' άλλοι τα φλουριά, κι' από το παρανθύρ' η κόρ' επήδησε, σε παλληκάρ' αγκάλια̤ς ψυχομάχ̌ησε.
Με την ονομασία Κάστρο της Ωριάς (και με διάφορες παραλλαγές όπως Ωριάς κάστρο ή Ωργιάς ή Ωραιόκαστρο, καθώς και με άλλες παραλλαγές όπως Συριάς, Σουριάς, Ζουριάς, Οβριάς και Βριόκαστρο) είναι γνωστοί οχυρωματικοί περίβολοι, που συνδέονται με την λαϊκή παράδοση μιας τραγικής γυναίκας, της Ωριάς, δηλαδή της Ωραίας. Όλα τα κάστρα είδα (τ΄Ωριάς ή του Ήλ το Κάστρεν) Κοτσαγκέλ γαμήλιος χορός Πόντου
Λεξιλόγιο:
Ρωμιογύριστος : χριστιανός που έγινε μουσουλμάνος
Ολογυρίζει : τριγυρίζει
Ρόκαν : κλωστικό εργαλείο γνεσίματος μαλλιού
Ροκοστέλι ή ροκοτζούπιν το ξύλο της ρόκας
Σποντύλι : σπόνδυλος του αδραχτιού
Εμπροζώσ̌κεται = ζώνεται από μπροστά για να φανεί έγκυος Βαριασμένισσα : έγκυος
Μάρσα : δυστυχισμένη / εκ του μαύρεσσα-μαύρισσα
χ̌ιλιάκλερος : παντέρημη
Παιδοποίγω : γεννώ παιδί (ποιώ παιδίν)
ψυχομάχ̌ : παρέδωσε την ψυχή - πέθανε
Τσ' Ωργιάς το Kάστρον ή Της Ωριάς το Κάστρεν, Δημώδες άσμα Πόντου. Το δημώδες αυτό άσμα είναι τοποθετημένο πάνω στο χορό Κοτσαγκέλ'. Υπάρχουν αρκετές παραλλαγές του άσματος ανά την Ελλάδα. Στον Πόντο κυρίαρχη ήταν εκείνη που αναφέρεται στου Ήλ' το κάστρεν (στο κάστρο που είναι φωτεινό σαν τον Ήλιο). Είναι όμως γνωστή και η παραλλαγή με ποιητικό κείμενο που αναφέρεται στο κάστρο της Ωριάς ή Ωργιάς που σημαίνει το κάστρο της Ωραίας (ίσως της βασιλοπούλας). Το κάστρο έπεσε στα χέρια των τούρκων με την μεσολάβηση ενός Έλληνα που τούρκεψε (ρωμιογύριστος), ο οποίος μεταμφιεσμένος έξω απ το κάστρο σε έγκυο γυναίκα φωνάζει να του ανοίξουν επειδή διώκεται απ τους τούρκους. Η καστρόπορτα ανοίγει και το κάστρο πέφτει στα χέρια των τούρκων. Η κοπέλα (βασιλοπούλα) που έδωσε την εντολή για το άνοιγμα της καστρόπορτας πέφτει απ το παραθύρι. Το μέτρο του στίχου είναι μικτό , αποτελείται από δώδεκα συλλαβές. Το πρώτο μέρος είναι ιαμβικό στο πρώτο ημίστιχο με επτά συλλαβές ενώ στο δεύτερο τροχαϊκό με πέντε συλλαβές.
Πηγή ποιητικού κειμένου: Ποντιακά φύλλα - Τεύχος 1ον Αθήναι 1936 - Αθανάσιος Κ. Ασιατίδης
Ποντιακή Ιστορία &; Λαογραφία – Βασίλειος Β. Πολατίδης – www.kotsari.com
