Ο θάνατον τη ξενιτέα (Δημοτικό), Η ποίηση στη Σαντά (Σάντα) του Πόντου. Στ. Αθανασιάδη. Ποντιακή Εστία 1950

Written by Πολατίδης Βασίλειος. Posted in Δημώδη Άσματα

Ο θάνατον τη ξενιτέα (Δημοτικό)

Ξένος ‘ς τα ξένα ερώστεσεν, αρωστικά ψαλάφνεν,
αρωστικά ψαλάφανεν ντο ‘κ̆ είν’ ντο ‘κ̆ ευρισκούνταν

- Θέλ’ ας τον κόσμο μ’ άνθρωπον κι͜α ας την αυλίτσα μ’ χώμαν
- κι͜α ας το πεγάδιν ντ’ έχτισα έναν κρύον νερόπον,
- κι͜α ας το χωράφιν ντ’ έσπειρα έναν φελίν ψωμόπον.
- Θέλω να δίς κοδέσπενες σιμά ας’ σην γειτονίαν.
- Είνας να φέρ’ το ανάραντσιν, και άλλη τον κυδωνι͜άτεν.
- Και λούστιν το ροδόσταμον ξένε μ’ την υίας φέρεις.
Έφαγεν τ’ αναράντσι κι͜α ελείφτεν τον κυδωνι͜άτεν.
Και ελούστεν το ροδόσταμον κι͜α ατός την υϊαν τ’ ‘κ̆’ έγκεν.
Τους ξένους θάφτουν ΄ς το κεπίν παρακλοθούν γελούνε.
Τους σωτικούς ΄ς την εκκλησι͜αν παρακλοθούν και κλαίγνε.
- Ξένε μ’ έρται η Άνοιξη έρται ο Καλοκαίρης,
- ευγένε όλοι οι βουκόλ’ και όλ’ οι ζευγαλάται.
- Τα βούδι͜α τ’ είν’ δρακοντικά και ο ζευγελάτες δράκος,
- βαθυβολίζ’ τ’ αλέτρ’ και βγάλ’ παληκαρί βραχ̆ιόναν.

Αϊτόντς επεριπέτανεν ‘ψηλά ‘ς τα επουράνι͜α,
εκράνεν και ς’ τα νύχ̆ι͜α του παληκαρί βραχ̆ι͜όναν,
έρται και γι͜ερακόπουλον παρακαλεί και λέγει:
- Αϊτόν για δόσ’ μ’ ασ’ το κρατείς για ‘πέ ‘με όθεν κείται.
- Ας το κρατώ ‘κ̆ι δίγω ‘σε άμ’ όθεν κείται λέγω,
- ακεί ‘ς το πέραν το ραχ̆ίν τ’ άλλο τ’ επ’ εκεί μέριν,
- ξενιτέας επέθανεν και κείται αποθαμένος,
- μαύρα πουλία τρών’ και γελούν κι άσπρα καθούν και κλαίγνε

Λεξιλόγιο:
- ξενιτέας = ξενιτεμένος
- ερώστεσεν = αρρώστησε
- ψαλάφ’νεν = ζητούσε – αναζητούσε
- αρωστικά = φάρμακα – γιατρικά (αλλά και κάθε τι που προσφέρεται σε άρρωστο)
- ντού και ντό = που / το οποίο
- πεγάδιν = βρύση – πηγή
- φελίν = φέτα
- δίς = δυό
- αλείφτ’ = αλείψου (προστακτική)
- λούστιν = λούσου (προστακτική)
- ‘κ̆’ έγκεν = δεν έφερε (ούκ ήνεγκεν)
- Κεπίν = κήπος
- βραχ̆ι̤όνα = βραχίονα
- αϊτόντς = αετός
- εκράνεν = κρατούσε – κράδαινε
- έρται = έρχεται
- ραχ̆ίν = βουνό
- μέριν = μέρος
Το άσμα αυτό παρελήφθη από το περιοδικό Εύξεινος Πόντος εκδόσεως Τραπεζούντας 1880 ακριβώς όπως είναι καταχωρημένο εκεί. Άποψη μας είναι ότι στο κύριο άσμα παρεισφρήσανε στίχοι και από άλλα δημώδη άσματα.