Το Δωδεκαήμερον στη Σάντα του Πόντου (Θεοφάνεια)
Την παραμονή των Φώτων, τα παιδιά γύριζαν στα σπίτια και έψαλλαν το: “Σήμερον τα Φώτα και φωτισμός...”. Η νοικοκυρά ετοίμαζε το τραπέζι, όπως και τα Χριστούγεννα.
Τα κορίτσια έκαμναν “τ’ αλυκόν την πίταν”, δηλαδή έψηναν αλμυρή πίτα που έτρωγαν το βράδυ, κι όποιον άντρα έβλεπαν στον ύπνο τους ότι τους έδινε νερό, εκείνος θα ήταν ο μελλούμενος σύζυγός τους. Σαντά (Σάντα Επαρχία Χαλδίας Πόντου - Playlist). Τον αγιασμό που έπαιρναν την παραμονή δεν τον φύλαγαν, αλλά τον ξόδευαν πίνοντας και ραντίζοντας το σπίτι, τον στάβλο, τα ζώα, την αυλή και τον κήπο. Τα φώτα πήγαιναν μεσάνυχτα στην εκκλησία. Δεν υπήρχε κοντά τους λίμνη ή ποτάμι, γι’ αυτό η κατάδυση του σταυρού γινόταν στην εκκλησία μέσα σε ένα “δίλαβον χαλκόν”. Μετά το “Εν Ιορδάνη” ο καθένας προσπαθούσε να πάρει πρώτος αγιασμό με χάλκινους μαστραπάδες. Απ’ τον αγιασμό αυτόν, μετάγγιζαν σε άλλο μπουκαλάκι το οποίο φύλασσαν στο εικονοστάσι προκειμένου να χρησιμοποιηθεί σε ώρα ανάγκης, όπως “αχπάραγμαν”, διάφορες αρρώστιες, αλλά και σαν αποτρεπτικό για κάθε κακό. Στον αγιασμό αυτόν έσβηναν τη λαμπάδα τους με την οποία κατόπιν “εμούντσευαν τα ζά” δηλαδή καψάλιζαν τις τρίχες των μασταριών τους μετά τον τοκετό. Ποιο ήταν άραγε εκείνο που μας έκανε τα χρόνια εκείνα να ξεχνάμε κάθε άλλη σκέψη και έγνοια και να αφοσιωθούμε στις θρησκευτικές και τις εθνικές μας παραδόσεις; Ήταν ο χρόνος, ήταν το χαμηλό πνευματικό επίπεδο, ήταν η σκλαβιά; Σήμερα μολονότι η επιστήμη έχει εξελιχθεί σε αφάνταστο βαθμό, σήμερα μολονότι και ο φτωχός έχει περισσότερες απολαύσεις σε σύγκριση με τον τότε δήθεν πλούσιο, όμως όλοι μας ζούμε με παντοτινές έννοιες και βάσανα και οι εθνικές και θρησκευτικές μας παραδόσεις έχουν χάσει τη μεγαλοπρέπεια και τη γοητεία τους. Στα παρακάτω βίντεο μπορείτε να παρακολουθήσετε έθιμα, δοξασίες και τραγούδια απο διάφορες γεωγραφικές περιφέρειες του Πόντου: 1. Έθιμα & δοξασίες του Δωδεκαημέρου στο Σταυρίν του Πόντου (Χριστούγεννα ως Φώτα) 2. Το Δωδεκαήμερο στη Σαντά του Πόντου / Η Παραμονή των Θεοφανείων / Λαογραφία - Δοξασίες 3. Κάλαντα και Έθιμα του Δωδεκαημέρου στον Πόντο / Καζαμίας / Φάρος Ποντίων Θεσ/νίκης 2012 4. Εδέβαν τα Χριστούγεννα έρθανε και τα Φώτα - Καλαντάρτς και Νέον Έτος. Άσμα Δωδεκαημέρου
Πηγή: Αθανασιάδη Στάθη - Λαογραφικά Σάντας - Περιοδικό Ποντιακή Εστία, τεύχος 71-72, Αθήνα 1955
Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com
