Τη Μούζαινας τ' Αγιώργη το θάμαν (Αργυρουπόλεως). Θρύλοι και παραμύθια του Πόντου: Θρύλοι Αγίων και ανέκδοτα
Η Χατσέτσα η Ελένε με την αδελφήν ατς την Αναστασίαν ασήν Αε-Φωκάν, μετ’ έναν χάταλον, ανεψιόν ατουν, εσκώθαν ασό Κάν να πάγνε σήν Μούζαιναν. Μαρτή καιρός έτον, τα χ̆ιόνι͜α ελίγουνταν και τα νερά έταν πολλά. Γεφύρι͜α εκείν’ τον καιρόν ‘κ̆’ έταν. Με τα ποδάρι͜α έσ̆κιζαν κι’ επέραναν τα νερά.
Σην στράταν σίτι͜α επέγναν, ενούνιζαν, άτσ̆απα θα δίει μας κιατσήτ ο Διπόταμον; Τη Μούζαινας τ' Αγιώργη το θάμαν (Αργυρουπόλεως) - Θρύλοι και παραμύθια του Πόντου. Νιάϊσα έρθαν εκεί, είδα τα νερά, ‘κ̆ι’ έταν πολλά. Εξέγκεν η Αναστασία τα ποδάρι͜α τς’ εφορτώθεν την Ελένεν κι επέρνιξεν ατεν ασό ποτάμ’, κι έγκεν ατέν ολίγον υψηλά, εκλώστεν επέρεν τα καλάθι͜α τουν, επέρνιξεν κι εκείνα. Επέμνεν ο παιδίτσον. Η Αναστασία ενεγκάστεν, εκάτσεν ολίγον να παίρ’ σολούγ. Σ’ εκείν’ απάν’ ακούγνε έναν τρανόν βοή, άμον βαθύν βροντήν. Εγύρτσαν ετέρεσαν τον ουρανόν, άμαν τιδέν ‘κ̆’ είδαν, ο καιρός ανοιχτός, βρεχ̆ήν ‘κ̆’ εφαίντον. Ντο να έτον άτσ̆απα η βοή; ‘κ̆’ επρόφτασαν να νουνίζ’νε κι οντάς τερούν ντο τερούν, ασή ποταμή το κ̆ιφάλ’ εκατίβαινεν έναν τρανόν σέλ’. Ασό έκλαψαν έναν ζαμάν κι εχτούψαν τα μαλλία τουν, εσκώθαν εφορτώθαν τα καλάθι͜α τουν κι εντώκαν τον ανέφορον. Επέρασαν ασόν Παλαδάντων, είπαν ντ’ έπαθαν την δουλείαν, οι χωρέτ’ ελυπαίθαν ατς, άμαν ντο να εποίναν (;) το κακόν εγέντον. Απ’ εκεί επέραν την στράταν ‘ς σο χ̆έρ’ και βραδι͜άσματα εσούμωσαν στην Αε-Φωκάν. Ατώρα ντο τσοπάγ θα δίγομαι σην μάνναν αθες(;), έλεγεν ίναν την άλλεν. Ντο έν’ αούτο το κακόν ντ’ έπαθαμεν εγώ η κομενόχρονος, έλεγεν κι έκλαιεν η Αναστασία, πως ‘κ̆’ επέρνιξα πρώτα το χάταλον. Ας επαίρ΄νεν ασ’ εμάς την ίναν τον νερόν. Σο χωρίον ‘κ̆’ επρόφτασαν να εμπαίν’νε και τερούν, οι χωρέτ’ όλ’ εξ̆ύγαν ΄ς σην απαντήν ατούν. Βάϊ εμάς, είπαν. Το μαύρον το χαπάρ’ έρθεν ασ’ εμάς εμπροστά. Εκόπαν τα γόνατα τουν κι εκάτσαν κά’ κι ερχίνεσαν να κλαίγ’νε. Εσούμωσαν οι χωρέτ’: Οι Ζαβαλήδες, οι καρήδες περ’μένε κλαψίσματα και ταπουρίγματα: Φώς στ’ ομμάτι͜α ‘σουν, μη κλαίτε, κουϊζ’νε από μακρά οι χωρέτ’, ο παιδάς έρθεν σάγ-σελήμ: Αγιώρτς, να έχομε την χάριν ατ’ εποίκεν το θάμαν ατ’. Έρπαξεν ατόν ασ’ σο νερόν απές κι έγκεν κι εθέκεν ατον σ’ εκκλησίας την πόρταν, αχά κι εκείνος αν ‘κ̆ι’ πιστεύετεν. Ο παιδάς έρθεν ερούξεν σ’ αγκάλι͜ας ατουν κι ερχίνεσεν να εξιστορίζ’ πως εγέντον το θάμαν. Πως είδεν τον Αγιώρ’ να κατηβέν’ ασο παγήρ κεκά με τ’ άλογον ατ’, πως έρπαξεν ατον ασά μαλλία και πως επέρεν ατον σ’ ατλάσι͜α τ’ κι έγκεν κι εθέκεν ατον σ’ εκκλησίας την πόρταν. Εσκώθαν απ’ εκεί με την νύχταν, όλ’ εντάμαν με τον ποπάν ατούν, κι επήγαν σο μοναστήρ’ τ’ Αγιωρί τη Ζαντού, εποίκαν παράκλησιν κι ευχαρίστησαν τον Άεν με όλον την ψ̆ήν ατουν, κι εγόμωσαν την εικόναν ατ’ ασήμι͜α.
Λεξιλόγιο:
• Χατσέσα = Από το Χάτς (Ωραιόκαστρο) της Χαλδίας
• Αε-Φωκά = Χωριό της Μούζαινας επαρχίας Χαλδίας
• Παλαδάντων = χωριό της επαρχίας Χαλδίας
• Χάταλον = αταλός (αρχαία ελληνική λέξη) μικρό παιδί
• Κάν = Κιουμουσχανές, Αργυρούπολις
• Θα δίει μας κιατσήτ = θα επιτρέψει τη διάβαση
• Νιάϊσα ή και νέϊσα = (τουρκική λέξη) επιτέλους
• Εξέγκεν τα ποδάρι͜α τς’ = έβγαλε τα υποδήματα και τις κάλτσες της
• Επέρνιξεν = πέρασε - διέσχισε
• Ενεγκάστεν = κουράστηκε
• Παίρ’ σολούγ = να πάρει αναπνοή
• Άτσ̆απα = άραγε
• Νουνίζ’νε = σκέπτονται
• Σέλ’ = σέλι = πλημμύρα
• Εκελι͜άεψεν = ελίμνασε
• Ταπουρίγουμαι = κλαίω γοερά χτυπώντας τα γόνατα με τα χέρια
• Χαϊρ’ = (τουρκική λέξη) καλό
• Επέραν την στράταν ‘ς σο χ̆έρ’ = αναχώρησαν
• Ζαβαλήδες = καημένοι (τουρκική λέξη)
• Καρήδες ή και Γαρήδες = γυναίκες
• Σάγ σελήμ = (τουρκική λέξη) σώος και αβλαβής
• Παγήρ’ = παϊρι (τουρκική λέξη) κατήφορος
• Ατλάσια τ’ = στα καπούλια του
"Τη Μούζαινας τ' Αγιώργη το θάμαν (Αργυρουπόλεως)". Θρύλοι και παραμύθια του Πόντου: Θρύλοι Αγίων και ανέκδοτα. Συλλογή Π. Σαλλαπασίδη / Πηγή: Ποντιακά Φύλλα
Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία – Βασίλειος Β. Πολατίδης – www.kotsari.com
