Τη Σίχτορμης Α-Γιάννες (Αργυρουπόλεως) Θρύλοι και παραμύθια του Πόντου

Written by Πολατίδης Βασίλειος. Posted in Ήθη, έθιμα, δρώμενα, θρύλοι και παραδόσεις

Τρανόν καυγάν είχανε τα δύο μαχαλάδες τη Σίχτορμης: Τ’ απάν’ και τ’ αφκά, που να χτίζ’νε την εκκλησίαν ατούν. Τ’ απάν’ οι μαχαλέτ εθέλναν εκεί να χτίζ’νε την εκκλησίαν γιατί και τοι Παπαδάντων ‘κ̆’ είχ̆εν εκκλησίαν και θα έρχουνταν κι εκείν’ εκεί.

Ασ’ άλλ’ το μέρος τ’ αφκά η μαχαλά ετσ̆άϊζεν κι εκούζ’νε κι έλεγεν: Εμείς είμες οι πολλοί, αδά ‘φκά θα χτίεται η εκκλησία, ντ’ έχασαμεν εμείς με τοι Παπαδαντέτας, μι͜άκιαρ είν’ κι εκείν’ Σιχτορμέτ’; Τη Σίχτορμης Α-Γιάννες (Αργυρουπόλεως). Θρύλοι και παραμύθια του Πόντου. Ας πάγνε ‘ς σο χωρίον ατουν χτίζ’νε εκκλησίαν. Ασό είμες οι πολλοί αδ’ αφκά θα χτίζομ’ ατο. Έτυχεν σ’ αφκά τη μαχαλά να έν κι Ουστάπασης ο Θόδωρον τη χωρί ο τρανόν, επάτεσεν ποδάρ’ κι εδέκεν ατό γαρέρ να χτίζ’νε εκ͜εί αφκά την εκκλησίαν. Την δουλείαν επέρεν ο Ουστάπασης ο Κογασλής ο Χουτουρέτες. Έναν καλόν πουρνόν ο Κογασλής με τοι μαστόρτς ατ’ έρθεν σο χωρίον κι ασ’ εποίκαν τον Αγιασμόν ερχίνεσεν ν’ ανοίγ’νε τα τεμέλια τ’ εκκλησίας. Εδούλεψαν όλον την ημέραν κι ασ’ εβράδυνεν επήγαν σα γι͜ατάγ’ ατουν να τρώγ’νε και κοιμούνταν οι μαστόρ. Με τη πετεινού το λάλεμαν εσκώθαν οι μαστόρ και εσύρεψαν σην δουλείαν ατουν. Άμαν, ντο τερούν, τα βατανλούκ͜ια ‘τουν εχάθαν. Εράεψαν αδά, εράεψαν εκεί, πουδέν ‘κ̆’ ηύραν ατα. Ουστάπασης ο Κογασλής εχολιάστεν. Αούτο την κασκαρίκαν μούτλαγα οι επανωμαχαλέτ εποίκαν ατο, έκλεψαν τα βατανλούκια να δίγνε μας ζαχμέτι͜α. Εμείς ντ’ έχασαμεν που θα χτίζνε την εκκλησίαν ατουν. Ετσ̆άϊξεν, εκούξεν, εποίκεν σωστόν καυγάν με τοι χωρέτας π’ ευρέθαν εκεκά. ‘Κ̆’ επορούμε να παίζομεν με τ’ εσάς, ογλήγωρα δεβάτεν φέρτεν μας τα βατανλούκια μου να δουλεύομεν, μη χάνωμεν την ημέραν φτωχοί ανθρώπ’. Ένας δύ νομάτ’ επέραν την στράταν σο χ̆έρ’ κι επήγαν απάν’ σην μαχαλάν να τερούν ντ’ εγένταν τοι μαστορίων τ’ εργαλεία. Πολλά καιρός ‘κ̆’ εσούρεψεν κι ασ’ ορμήν κιάν εφούρτσιξαν δύο παιδάντ’ Σιχτορμέτ π’ έταν σο Κάν, έρχουνταν σο χωρίον με δύο λασούμενα (ο λόγος -ιμ’ σ’ εκείνα) σα λασούμενα απάν’, είχαν φορτωμένα τα βατανλούκια τοι μαστορίων. Ηύραν ατά έξ’ ασο χωρίον σο κρύον το πεγάδ’ κεκά. Εσόζεψαν ντο έταν τοι μαστορίων κι εσάσ̆εψαν κι επέμναν. Ενούντζαν κατ’ Σορδονέτ γι͜α Παχτσαλέτ τούρκ’ θ’ επέρασαν τη νύχτα και θ’ έκλεψαν ατά κι ύστερα επουσμάνεψαν και θα εφογώθαν ασόν Αγιάννεν κι εφέκαν ατά εκεκά κι έφυγαν. Ουζατμαγιαλήμ οι μαστόρ’ ησύχασαν, επέραν ατά κι ερχίνεσαν σην δουλείαν ατουν. Τ’ άλλο το πουρνό έρθαν ση δουλείας το κ̆ιφάλ’, άμαν ατζαϊπ, ξάν εχάθαν τα βατανλούκια τουν. Ο Κογασλής αδά στο σεφέρ εφουρκίεν. Επήγεν σον ουστάπασην τον Θόδωρον κι επαραπονέθεν. Ντο έν’ αούτο ντο γίνεται; Πάλ’ εχάθαν τα βατανλούκια. Κουρπάντς να γίνουμαι, τέρ’ και σινορθίασον αούτο τη δουλείαν. Ουστάπασης Θόδωρον έστειλεν τον παραγέν’ ατ’ να τερεί και να ευρήκ’ ατά. ‘Κ̆’ επέρασεν πολλά καιρός και τα βατανλούκια ευρέθαν σ’ οψεζνόν τον τόπον. Οι χωρέτ’ εσ̆άσεψαν, εχάσαν το νούν’ ατουν, ποίος σ̆κύλ’ υιός πα͜ίζ’ ατς γι͜ατί κάθαν βραδόν κουβουλήγουνταν τα βατανλούκια έξ’ ασο χωρίον. Εκείν’ το βράδον ο Ουστάπασης επουγαλεύτεν, εσέγκεν κρυφά τον παραγέν’ ατ κι έναν γειτονάν ατ’ να τερούν ποίος έν’ π’ εφτά̤γ’ ατά τα σοϊταριλίκια. Εκρύφταν σ’ έναν κεπή άκραν να φυλάτνε. Ίσαμε τον μεσανύχτ’ κανείς ‘κ̆’ εφάνθεν. Εκάτσαν ολίγον κι άλλο, ετύλτσαν από έναν τσιγάρον, ‘κ̆’ επόφτασαν ν’ έφτιναν ατά κι έκ’σαν έναν σουχουλτήν. Σ’ εκείν’ απάν’ είδαν έναν γέρον ασπροφορεμένον να σουμών’. Το πρόσωπόν ατ’ έστραφτεν άμον τον ήλεν, ο γέρων άμον επέτανεν. Εφογέθαν, εσύνεψαν σ’ έναν άκραν και τερούν ντο θα γίνεται. Ο γέρον εσούμωσεν, εκλίστεν επέρεν τα βατανλούκια κι εγέντον τσόμ. Εριφάντ εχάσαν τον νούν ατούν, ποίος έτον αούτος ντο άνθρωπος έτον; Όλον ο πρόσωπος ατ’ έλαμπεν, τα λώματ’ ατ’ άσπρα χ̆όν͜ια. Αούτο κάτ’ θάμαν έν. Νέπαι για τρέξον είπεν ο χωρέτες σον παραγέν, σον Ουστάπασην να εγροικούμ’ ντο χιοκμέτ έν’ αούτο. Ουστάπασης με τοι χωρέτς έρθαν σο κιφάλ’ απάν’ έψαν δαδία κι ετέρεσαν τα πατέματα. Όλ’ εσόζεψαν την δουλείαν άμαν κανείς ‘κ̆ι λαλεί. Τ’ υστερνόν ένας ατουν ηύρεν σ’ έναν πλακίν απάν’ τοι ποδαρί ατ’ τ’ ιχνάρ͜ια. Ελάτε παιδά̤ντ, είπεν ατς, θάμαν εγέντον. Αγιάννες έν’ που κλέφτ’ κάθαν βράδον τα βατανλούκια, αχά και τοι ποδαρί ατ’ τ’ ιχνάρ͜ια, εκεκά θέλ’ να χτίεται τ’ οσπίτ’ ν’ ατ’. Αδακά άλλο τιδέν ‘κ̆’ εχωρεί. Φως φανερόν εποίκεν το θάμαν ατ’, εκεί στο κρύον το πεγάδ’ θα χτίζομεν την εκκλησίαν. Ούλ’ ερούξαν σα γόνατα κι επροσκύνεσαν τοι ποδαρί ατ’ τα νισ̆άν͜ια. Τ’ άλλ’ την ημέραν επήγαν σον τόπον ντο εκουβάλεσεν Αγιάννες τα βατανλούκια, εποίκαν παράκλησιν κι αγιασμόν κι ένοιξαν νέα τεμέλια κι έχτισαν την εκκλησίαν. Τον τόπον ντο επάτεσαν τα ποδάρ͜ια τ’ Αγιαννή ετσαβίρεψαν ατο, κι ίντζαν επέγνεν σα 29 τ’ Αυγουστή σην μνήμην τ’ Αγιαννή σην Σίχτορμην, επέγνεν επροσκύνανεν και τοι ποδαρί ατ’ τ’ ιχνάρ͜ια. Γεωγραφικό Λεξικόν Χαλδίας 18ο : Σεϊτανάντων, Σελίν Δερέ, Σεϊχ τ’ ορμίν ή Σίχτορμιν

Λεξιλόγιο:
• Ουστάπασης = πρωτομάστορας
• Ουζατμαγιαλούμ = (τουρκική λέξη) ας μη μακρηγορούμε
• Αδά σο σεφέρ = αυτή τη φορά
• Νισάν = ιχνάρι
• Καυγάς = φιλονικία
• Μαχαλάδες = ενορίες
• Συνορθιάζω = ταιριάζω
• Κουρπάντς να γίνουμαι = να γίνω θυσία σ’ εσένα
• Εσύνεψαν = παραμέρισαν και κρύφτηκαν
• Εγέντον τσόμ = εξαφανίστηκε
• ετσ̆άϊξεν = φώναξε
• εκούϊξεν = φώναξε
• μιάκ’ αρ = (τουρκική λέξη) μήπως
• τρανός = μεγάλος / εδώ σημαίνει προεστός
• γαρέρ = (τουρκική λέξη) απόφαση
• τεμέλια = θεμέλια
• γιατάγ / γιατάχ = κλίνες (κρεβάτια)
• συρεύω = πηγαίνω με τη σειρά
• βατανλούκια = εργαλεία
• αραεύω = ζητώ – αναζητώ
• εχολιάστεν = πικράθηκε – θύμωσε
• κασκαρίκα = φιάκα (πάθημα από απερισκεψία)
• μούτλαγα = (τουρκική λέξη) το δίχως άλλο
• ζαχμέτια = δυσκολίες
• επέραν τη στράταν ‘ς σο χ̆έρ’ = αναχώρησαν
• εσούρεψαν = τράβηξαν
• φουρτζίζω = βγαίνω – φαίνομαι
• λασούμενα = όνοι – γαϊδούρια
• πεγάδ’ = βρύση
• σοζεύω = καταλαβαίνω
• εσάζεψαν = απόρησαν
• ενούντζαν = σκέφτηκαν
• επουσμάνεψαν = μετάνιωσαν
• ζαμάν = καιρός
• παραγές = παραγιός
• οψεζνός = χθεσινός
• επουγαλεύτεν = βαρέθηκε – απόκαμε
• εσέγκεν = έβαλε – τοποθέτησε
• σοϊταριλίκ = (τουρκική λέξη) φιάκα – φιγούρα
• κεπήν = λαχανόκηπος
• σουχουλτή = (τουρκική λέξη) θόρυβος
• χιοκμέτ = (τουρκική λέξη) θάμα – θαύμα