Η Χαβίανα ήταν μεγάλο κεφαλοχώρι. Γενέτειρα του Σωκράτους Κλαδά Πουταχίδη, συγγραφέως του βιβλίου “Η Εν Χαλδία Του Πόντου Ιερά Μονή Παναγία Γουμερά”. Οι κάτοικοι της Χαβίανας διακρίνονταν για τη φιλομουσία τους αλλά και για το σκωπτικό τους πνεύμα.
Ο φίλος και πατριώτης μου κ Γεώργιος Κανδηλάπτης, αφορμήν λαβών από την εφημερίδα “Ακρόπολις” ήτις κατ’ αυτάς δημοσιεύει διαφόρους θρύλους του Ελληνικού λαού, συνιστά δια των “Ποντιακών Φύλλων” όπως γίνει μια άμιλλα μεταξύ των απανταχού Ποντίων, να περισυλλέξωσι και δημοσιεύσωσι όλους τους θρύλους του πολυπαθούς Πόντου, ίνα μη εξαφανισθώσι με την εκλείπουσα γενεάν.
Προχωρώντας απ’ το Τζεβιζλούκ απ’ την δημόσια οδό και έχοντας στα δεξιά μας το χωρίον Χαβά και αριστερά τις υπώρειες του χωρίου Χορτοκόπ σε απόσταση μισής ώρας εγγίζουμε την περιφέρεια της Δανείαχας η οποία βρίσκεται ανάμεσα στα ποτάμια Ματζούκας και Μουλάκας, απ’ τα Μέξυλα ανεβαίνουμε στο χωριό και συναντάμε το ιστορικό σπίτι του Σάββογλη ανάμεσα σε καρποφόρα δέντρα.
Δανείαχα και Κουσερά. Σε όσα αξιόλογα γράφει περί του Χορτοκοπίου ο κ. Αντώνης Παπαδόπουλος στο 11ο τεύχος της Ποντιακής Εστίας, θεωρώ σκόπιμο να αναφέρω συμπληρωματικά τα ακόλουθα: Δυτικά απ’ το όρος Μήλ στην κοιλάδα εκτός της αναφερόμενης Κουσεράς συμπεριλαμβάνεται στη συνέχεια το ονομαστό Παρχάρι της Δανείαχας το οποίο λεγόταν Θανασίτικα.
Τα κατωτέρω κειμήλια, μου τα παρέδωσε η κυρία Καρακασίδου Παναϊλα με πάσα ευλάβεια και αγάπη κατά τον μήνα Αύγουστο του έτους 2017 στην Ηλιούπολη Θεσσαλονίκης.
Το Ατουρασάν ήταν ένα αμιγώς Ελληνικό χωριό με 70 ελληνικές οικογένειες το οποίο υπαγόταν στην επαρχία Γαύζας του νομού Αμάσειας. Είχε μια εκκλησία του Αγίου Χαραλάμπους και ένα παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου στα οποία λειτουργούσε ο μοναδικός ιερέας του χωριού, ο παπα-Χαράλαμπος.