Η ιστορία της Άτρας λένε ότι αρχίζει με την παρουσία του Θεόδωρου Γαβρά στην άλλοτε ακατοίκητη αυτή περιοχή. Τα στοιχεία που ενισχύουν την άποψη αυτή παρουσιάζουν πειστικότητα.
Από τη ζωή της Άννας Κομνηνής - Ιδιαίτερη αναφορά στο Ωραιόκαστρον ή Κάστρεν Γουδουλάς. Από την μεγάλη βασιλική οικογένεια των Κομνηνών της Τραπεζούντας η οποία συνέδεσε περισσότερο το όνομά της με τον τόπο και ιδιαίτερα με τα ενδότερα του Πόντου είναι η Άννα Κομνηνή η θυγατέρα του Δαβίδ Κομνηνού του τελευταίου αυτοκράτορα της Τραπεζούντας.
Το Βάγκ. Τοποθεσία μεταξύ Αργυρούπολης Θέμπεδας και Αγίου Μιχαήλ σε ρυάκι κάτω απ' το Ασλάν Τσαϊρ. Εδώ ιδρύθηκε αρμενική μονή επ' ονόματι της Θεοτόκου απ' τον γενικό αρχιμεταλλουργό Σανόζ (1649 -1959). Πάνω απ' την μονή υπήρχε παρεκκλήσιο του Αγίου Παντελεήμωνος όπου την 27η Ιουλίου εκάστου έτους τελείτο θρησκευτική πανήγυρις με πλήθος κόσμου απ' την Αργυρούπολη και τα πέριξ χωρία.
Το Κιουρτούν αποτελεί τμήμα της υποδιοίκησης Τορουλίου (Τορούλ) και είχε τα εξής χωριά ελληνικά αλλά και μικτά: Δέσμαινα, Σιμικλή, Γαργάαινα, Τσαερά, Σαρίμπαμπα, Αχτσιά, Μπέϊταλα. Τα χωριά αυτά βρίσκονταν επι του ποταμού Κιουρτούν που ήταν παραπόταμος του Χαρσιώτου (Κάνεως) στον οποίο χύνεται κοντά στο χωριό Τσαερά και περιλαμβάνονται μεταξύ των ορέων Αχίλμπαμπα και Άεν-Παύλου.
Η Άτρα (τουρκιστί Αϊτραι). Πρόκειται για την ονομαστή και αρχαία αλλά και επι των Βυζαντινών χρόνων ακμάσασα διάσημη Άτρα. Βρίσκεται σε κοιλάδα που την διασχίζει ρυάκι που κατεβαίνει απ’ το οροπέδιο του Προφήτη Ηλία και του Αίτρεα-δαγή και χύνεται στον ποταμό Καρα-μουσταφά.
Η Αργυρούπολις. Υπήρξε έδρα της επαρχίας Χαλδίας αλλά και της διοίκησης της και αργότερα της νομαρχίας Κιουμουσχανέ. Λεγόταν δε Κιουμουσχανέ επειδή υπήρξε τόπος κοιτασμάτων αργύρου και είχε πλούσια μεταλλεία στην ευρύτερη περιφέρεια της, όπως : το Κούρκ Παυλίν, το Χαζνά – μαγαρά, το Ζουντούρ και άλλα.