Δαζλή Πόντου 1922 - Από το ημερολόγιο ενός Πόντιου οπλαρχηγού
Οι κεμαλικοί, μας έλεγαν και ορκίζονταν πως έλεγαν την αλήθεια: "Είδαμε ότι ένας λευκός ιππέας με αστραφτερό ξίφος περιερχόταν τα προχώματα σας κατ' επανάληψη. Τον πυροβολήσαμε πολλές φορές αλλά στάθηκε αδύνατο να τον πετύχουμε".
Η έβδομη μάχη στο Δαζλή
Την 16η Μαίου, ο στρατηγός Δζαβήτ πασάς, αρχηγός συντάγματος προέβη σε τακτική πολιορκία του χωριού Δαζλή. Μαζί τους είχε και όλους τους άτακτους τούρκους απ' τις περιφέρειες Έρπαα, Αμάσειας, Τοκάτης και Νεοκαισάρειας. Φίλοι μας Κιρκάσιοι, μας ειδοποίησαν για την άφιξη του Φουρκά Κομανταντή αναφέροντας ότι έχει μαζί του 10.000 στρατό και ατάκτους.Η μάχη στο Δαζλή του Πόντου. Ο αρχηγός μας, Γεώργιος Μεγαλομύστακας ζήτησε αμέσως τη βοήθεια του διάσημου οπλαρχηγού του Γιαγιλατσίκ Αναστάσιου Παπαδόπουλου. Οι τούρκοι, πριν επιχειρήσουν επιθετικά εναντίον μας, οχυρώθηκαν πίσω από διπλές και τριπλές σειρές προχωμάτων με όλους τους τότε γνωστούς κανόνες των πολεμικών επιχειρήσεων. Σε διαστήματα τεσσάρων βημάτων και σε μεγάλο μέρος εδάφους είχαν σκάψει τη γη λες και θα βρίσκονταν απέναντι σε κανένα πολυπληθή ευρωπαϊκό στρατό όπως εκείνους του δυτικού μετώπου στον παγκόσμιο πόλεμο. Η έφοδος του όγκου του τουρκικού στρατού ήταν μεγαλοπρεπής. Οι σημαιοφόροι τους, σε κάθε πρόοδο του στρατού τους, έμπηγαν τις σημαίες τους στη γη με μεγάλο θάρρος και μεθοδικότητα. Εμείς, μπροστά σε αυτό το μέγεθος του κινδύνου, τριπλασιάσαμε τις προσπάθειες μας και πολεμήσαμε όπως αξίζει στους άξιους γόνους των Ελλήνων. Σπιθαμή προς σπιθαμή διεκδικούσαμε το έδαφος μας και γεμίζαμε τον τόπο με τα πτώματα των τούρκων. Εν τω μεταξύ για να αποσοβήσουμε τον κίνδυνο, στείλαμε τα γυναικόπαιδα σε ασφαλή κρησφύγετα ενώ οι τούρκοι με συνεχείς καταιγισμούς πυρών ενάντια στις οχυρές μας θέσεις, εμπόδιζαν κάθε τολμηρή απόπειρα και προσπάθεια μας για αντεπίθεση. Μέχρι το απόγευμα δονούνταν όλα τα γύρω βουνά απ τις ομοβροντίες των πυροβόλων. Οι τούρκοι είχαν πλησιάσει τόσο πολύ τις γραμμές μας ώστε οι αξιωματικοί τους θεωρούσαν βέβαιη την παράδοση μας από στιγμή σε στιγμή. Εμείς, μάταια περιμέναμε τη βοήθεια του αρχηγού του Γιαγιλατσίκ Αναστάσιου Παπαδόπουλου. Ογδόντα οπλισμένοι άντρες μας πήγαν στο χωριό Τσεπραήλ περιμένοντας ανυπόμονα την βοήθεια, οπότε πληροφορήθηκαν απ' τους γενναίους οπλαρχηγούς Θεόφιλο και Μιχαήλ Κιουτσόγλου ότι δυστυχώς ο αρχηγός ήταν πληγωμένος και στέλνει σε βοήθεια τους μόνο σαράντα οπλισμένους άντρες. Η απελπισία μας τότε κορυφώθηκε. Πιστέψαμε ότι ήρθε το τέλος μας και ότι τόσος δυστυχισμένος λαός τον οποίο προστατεύαμε επι μήνες, πρόκειται σε λίγο να πέσει στα χέρια του αιμοδιψών τίγρεων του κεμάλ*. Ήρθε λοιπόν ο ιερέας μας και τελέσαμε με κατάνυξη την παράκληση εν μέσω δακρύων, πένθους και κατήφειας για την τύχη των γυναικοπαίδων μας. ο ιερεύς μας ενθάρρυνε και μας εμψύχωνε αναφερόμενος στους αρχαίους Σπαρτιάτες και τους ηρωισμούς των Σουλιωτών. Ασπαστήκαμε όλοι το δεξί χέρι του ιερέα ο οποίος με απόλυτη πίστη μας διαβεβαίωνε ότι θα νικήσουμε τους βαρβάρους και δεν θα παραδώσουμε την ιερά μας παρακαταθήκη στα βέβηλα χέρια τους. Ταυτόχρονα ο γενναίος μας αρχηγός, μας υπενθύμιζε το Τάν ή επι Τάς ! Γεμάτοι θάρρος αποχωρήσαμε ακούγοντας τις τελευταίες συστάσεις και παραγγελίες του αρχηγού μας. Μοιραστήκαμε σε τρία σώματα των είκοσι οπλοφόρων ανδρών υπό τους οπλαρχηγούς Βασίλειο Παπαδόπουλο και Σάββα Ιορδανίδη που στάλθηκαν στα πλάγια ενώ το κύριο μέτωπο ανέλαβε ο αρχηγός μας που παρέμεινε στη θέση του. Μόλις σκοτείνιασε, ολόκληρη η παράταξη μας με ανέκφραστο μένος και ορμητικότητα πέσαμε πάνω στους τούρκους αδιαφορώντας για τα πυροβόλα τους που βροντούσαν δαιμονισμένα. Όπως ο χείμαρρος διογκώνεται τον χειμώνα και βγαίνει απ' την κοίτη του σαρώνοντας στο πέρασμα του κάθε φραγμό, με την ίδια ορμή, ακάθεκτοι οι Έλληνες Πόντιοι Ακρίτες μαχόμενοι υπέρ βωμών και εστιών, ως εκδικητές και τιμωροί ξεχύθηκαν σαν φτερωτοί αν και ήταν ολίγοι, εναντίον των πολυπληθών βαρβάρων και τους ανέτρεψαν. Οι τούρκοι χωροφύλακες και άτακτοι τράπηκαν σε φυγή αλλά ο τακτικός τους στρατός αν και κλονίστηκε σοβαρά, αντέταξε αντίσταση για ακόμη δύο ώρες. Μετά την αφάνταστη ορμή μας, σε λιγάκι άρχισε κι αυτός να τρέπεται σε φυγή και να διασκορπίζεται. Ανεβήκαμε πάνω στα οχυρώματα τους και του πυροβολούσαμε από παντού. Σημειώθηκαν συμπλοκές σώμα με σώμα σε πολλές περιπτώσεις, πολεμιστές μας χρησιμοποίησαν τις λόγχες τους στις προσωπικές μάχες στήθος με στήθος εναντίων των τούρκων. Οι τούρκοι απ τον φόβο τους, έριχναν τα όπλα τους στη γη και ικέτευαν να μη τους σκοτώσουμε εγκαταλείποντας τα όπλα και τα πολεμοφόδια τους στο πεδίο της μάχης. Σταματήσαμε την καταδίωξη και επιστρέψαμε στις κρύπτες όπου είχαμε στείλει από νωρίς τα γυναικόπαιδα. Εκεί μας περίμενε μια απίστευτη συμφορά. Οι φύλακες που ορίσαμε για την φύλαξη τους εξαπατήθηκαν απ τους τούρκους ότι δήθεν θα φροντίσουν για την ασφαλή τους εγκατάσταση σε τουρκικά χωριά. Με αυτόν τον τρόπο παρέδωσαν τα γυναικόπαιδα στην σφαγή και την ατίμωση καίτοι οι γυναίκες παρακαλούσαν τους φύλακες να μην τους παραδώσουν. Μετά την λαμπρή μας νίκη κατά των τούρκων, αυτοί οι απατεώνες χρησιμοποιώντας το πανάρχαιο σύστημα του δόλου, συνέλαβαν περίπου διακόσια γυναικόπαιδα και τα οδήγησαν στο τουρκικό χωριό Πίτεβι. Όταν ο αρχηγός τους πληροφορήθηκε την αισχρή ήττα του στρατού του, λυσσασμένος απ' οργή διέταξε αμέσως να παρασύρουν τα δυστυχή εκείνα πλάσματα στην περιοχή Τοσαρή Δερεσή όπου χωρίς έλεος τα έσφαξαν σαν πρόβατα. Έμειναν εκεί άταφα τα σώματα των αγαπημένων μας προσώπων. Ακόμα ακούγονται οι φωνές τους προς τους αδερφούς, τους πατέρες και τους συζύγους τους ζητώντας εκδίκηση. Ναι ! Εκδίκηση. Και μάλιστα εκδίκηση αιώνια ! Έχουμε δώσει τον λόγο μας,. Ορκιστήκαμε τον πιο φρικτό όλων των όρκων : Να μη δεχτούμε ποτέ συμφωνίες και σπονδές με τους τούρκους. Και, η ημέρα της ανταπόδοσης, δεν θα αργήσει.
Πηγή κειμένου Ασλανίδης Κ. Σάββας (Κηζολτηρέν Έρπαας), Ποντιακή Εστία Τεύχος 12ον
(*) Στο όνομα της Ιστορίας του Λαού μας και των χιλιάδων βαρβαροτήτων που υπέστησαν οι πρόγονοι μας στον Ελληνικό Πόντο αλλά και αλλαχού, αρνούμαι να εφαρμόσω τους τύπους της γραμματικής, οπότε αναφέρομαι στους τούρκους με το (τ) μικρό και όχι κεφαλαίο. Το ίδιο εφαρμόζω και για τα ονόματα των αρχηγών τους.
