Προλήψεις, Δοξασίες, Έθιμα Τραπεζούντος
Την 1η Σεπτεμβρίου άρχιζε το εκκλησιαστικό έτος (αρχή της Ινδίκτου). Οι γυναίκες απ’ την προηγούμενη νύχτα είχαν μεγάλα καρδιοχτύπια μην τύχει κι έρθει κανείς στο σπίτι τους πρωϊ – πρωϊ πρίν την έλευση του ιερέα.
Μοναστήρια της Παναγίας
Παναγία Γουμερά (Μεσοχάλδιο)
Παναγία τοι' Καλούλ' (Κρώμνη, Γλούβενα)
Παναγία του Κλινά (χωριό Χάσογλαν)
Κοντά σε αυτούς προσέτρεχαν και άλλοι οργανοπαίκτες αλλά το γενικό πρόσταγμα ανήκε στους δυό τους. Ξεχωριστά σχηματίζονταν διάφοροι χορευτικοί όμιλοι και σχήματα ανάλογα με τα χωριά προέλευσης τους. Έτσι γινόταν πιο άνετη η διασκέδαση πάντων. Έπαιρναν μέρος και Τούρκοι σε αυτές τις παρέες, πολλοί εκπρόσωποι της τάξεως αλλά και απλοί πανηγυριστές για να διασκεδάσουν μιας και οι ίδιοι δεν είχαν παρόμοιο πανηγύρι.
Η εορτή της Θεομήτορος αποτελούσε το κορύφωμα όλων των εορταστικών και θρησκευτικών εκδηλώσεων σε όλη την περιφέρεια Τραπεζούντος και Χαλδίας.
Παντελή Ηλ,. Μελανοφρύδη Β' Μέρος. ΙΔΡΥΣΙΣ. Παντελή Μελανοφρύδη.
Ο Παντελής Μελανοφρύδης εξιστορεί για την Γουμερά και επιμένει στις προφορικές παραδόσεις τις οποίες άκουσε ο ίδιος από μορφωμένους γέροντες του χωρίου Αδύσσης. Πίσω απ τον υπερκείμενο λόφο "Ο Τσηλέβας" ή Ηλέβγα, δηλαδή η Ανατολή (του Ήλ' το έβγα), στη νότια απότομη και βραχώδη πλευρά του βουνού "Τ' Αδιανού το ποδάρ'" που χωρίζει τις περιοχές της Άδυσσας και Τσίτης, σώζονται ερείπια Βυζαντινού Ναού με τη βόρεια πλευρά σχεδόν σκεπασμένη με τοιχογραφίες, ερημωθείσης Μονής από κατολίσθηση του εδάφους.
