Γεωργίου Θ. Κανδηλάπτη (Κάνι) Α΄ Μέρος

Τοποθεσία

Νοτίως της Τραπεζούντας και σε απόσταση 92 χλμ στη δημόσια οδό προς το Ερζερούμ, βρίσκεται το Τορούλ, η άλλοτε Άρδασσα λεγόμενη, παλιότερα έφερε το όνομα Μεσοχάλδιο, έδρα υποδιοίκησης (καϊμακαμλίκι) της διοικήσεως (μουτεσαριφλίκι) Γιουμουσχ̌ανέ (Αργυρούπολη) από την οποία απέχει 25 χλμ.

Από την Άρδασσα διέρχεται ο Κάνις ποταμός, στον οποίο συμβάλλουν από δεξιά τα ποτάμια Μούζαινας, Χάραβας, και Κρώμνης. Από αριστερά τα ποτάμια Νίβαινας (Δέραινας), Τσίτης, Ρυακίου, Τζίζερας. Πέρα απ την Τσαερά ο Κάνις ονομάζεται Χαρσιώτης και εκβάλλει στη Μαύρη Θάλασσα παρά την Τρίπολη στην τοποθεσία Χαλκόβαλα.

Η συμβολή του ποταμού Τσίτης (Τζίτ –ντερέ) γίνεται 500 μέτρα περίπου έξω απ την Άρδασσα, κοντά στη δημόσια οδό προς το Ερζερούμ, με μία κλεισούρα, που σχηματίζει από δεξιά ένα ύψωμα με ερείπια Βυζαντινού κτίσματος και από αριστερά ένας ψηλός και απότομος βράχος, που λεγόταν Καστέλ.

Το ποτάμι της Τσίτης πηγάζει από το ψηλότερο βουνό της περιοχής, τον Αε-Παύλον με υψόμετρο 3.080 μέτρα. Λεγόταν ότι από την κορυφή του κατά την χαραυγή μπορούσε κανείς να δεί τη Μαύρη Θάλασσα.

Στην αριστερή όχθη του ποταμού υπήρχαν τα χωριά : η Αυλίανα, τα Σαρπίσκια, τη Μαυρενά, τη Μακλέλ, η Πιβερά, η Τσίτε, τοι Ξοπολάντων και τη Τσιμπρικά και στη δεξιά η Άδυσσα, στο μέσο σχεδόν της εξάωρης διαδρομής (Αυλίανας-Άρδασσας) και σε απόσταση 5 χλμ από αυτήν έκειτο το μοναστήρι της "Παναγίας Γουμερά" στην κοινοτική περιοχή της Τσίτης. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το μοναστήρι ήταν γνωστό περισσότερο ως "Τη Τσίτες η Παναγία" παρά ως Γουμερά.

Το μοναστήρι ήταν χτισμένο σε μία λαγκαδιά κατάφυτη, στον αυχένα ενός απότομου και ψηλού βράχου σε σχήμα πυραμίδας που τον έλεγαν "Αε-Κήρ'κα" αποτελούμενης από δύο συγκλίνουσες παρυφές γυμνού λόφου από δέντρα και μίας λόχμης (πυκνού δάσους θάμνων –κρησφύγετο άγριων ζώων), με το όνομα Γουμερά και τα δυό.
Στην πιο ψηλή κορυφή του βράχου έστεκε το από αιώνων ανεμόδαρτο εξωκκλήσι του Αγίου Κύρυκος, σαν παρατηρητήριο απ όπου ο άγιος, πιστός, εθνοφρουρός, κατώπτευε την περιοχή απ τον Άεν – Παύλον και το υψίπεδο της Κάγκανας ως τον Θήχη και τη Ζύγανα.

Μπροστά στην είσοδο του μοναστηριού το αντέρεισμα "Ρακάν" αποτελούσε θαυμάσια εξέδρα. Στη ρίζα της, το ποτάμι της Τσίτης, σπάνοντας το ακάθεκτο και ορμητικό του ρεύμα, πνίγει μέσα στο ρόχθο του το γλυκό κελάρυσμα του καταρράκτη που κατεβάζει τα γάργαρα νερά του από την περιοχή του Αεν Κήρ'κα.

Δείτε το βίντεο για τους πανηγυρισμούς εις την Παναγίαν Γουμερά Πόντου

Δείτε το βίντεο για την Ιερά Μονή Παναγίας Γουμερά Πόντου, Α΄ Μέρος

Δείτε το βίντεο για την Ιερά Μονή Παναγίας Γουμερά Πόντου, B΄ Μέρος

Δείτε το βίντεο για την Ιερά Μονή Παναγίας Γουμεράς Πόντου, Γ' Μέρος