Το Ασαρτζούκ ήταν χωρίον της εκκλησιαστικής επαρχίας της Νεοκαισάρειας του Πόντου και είχε περί τις 40 με 50 ελληνικές οικογένειες. Τούρκοι δεν ζούσαν εκεί. Πρόκριτος και άρχοντας του χωριού ήταν ο ακτήμονας σε σχέση με τους άλλους συγχωριανούς τους, ο Λαζάραγας ή Λάζαρος Κυριλλίδης, γέρος 65 με 68 ετών, ασπρομάλλης, ξερακιανός, χλωμός, έξυπνος, σοβαρός, κοινωνικότατος στις σχέσεις του, πολύ δυναμικός αλλά πάνω απ’ όλα παθιασμένος υπηρέτης του χωριού !
Τον γνώρισα το 1917 όταν ήμουν σε ηλικία 10-11 ετών, όταν βρέθηκα εξόριστος με την οικογένεια μου, με την εξορία των Κοτυωριτών μαζί με ακόμη 8-10 άλλες οικογένειες εξορίστων.

Παρακολουθείστε το αφιερωματικό μας βίντεο για τον Λαζάραγα απ ' το Αρσατζούκ της Νεοκαισάρειας του Πόντου

Μεταξύ των ενοριών Μονοβάντων και Απαναχώρ στο Σταυρί, κάτω απ’ το παρεκκλήσιο του Αγίου Νικολάου εκτείνεται μεγάλη έκταση εύφορων αγρών και μέσα σ’ αυτούς κείτονται τα ερείπια ενός οικήματος. Πρόκειται για το αγρόκτημα του Σαρασ̌ίτα, εύπορου προύχοντα πιθανόν και μεταλλουργού. Οι μέχρι τις ημέρες μας διασωθείσες ονομασίες «τη Σαρασ̌ίτα το ρακάν» «τη Σαρασ̌ίτα τ’ εναύλια» και «τη Σαρασ̌ίτα τ’ απάκια» μαρτυρούν περίτρανα την μεγάλη περιουσία εκείνου του άρχοντα. (Ρακάν = λόφος, Εναύλια = οι αγροί γύρω απ’ την αυλή, Απάκια = οικίες χωρίς στέγη/ερείπια οικήματος).

Από τη ζωή της Άννας Κομνηνής - Ιδιαίτερη αναφορά στο Ωραιόκαστρον ή Κάστρεν Γουδουλάς

Από την μεγάλη βασιλική οικογένεια των Κομνηνών της Τραπεζούντας η οποία συνέδεσε περισσότερο το όνομά της με τον τόπο και ιδιαίτερα με τα ενδότερα του Πόντου είναι η Άννα Κομνηνή η θυγατέρα του Δαβίδ Κομνηνού του τελευταίου αυτοκράτορα της Τραπεζούντας. Έχουν γραφτεί πολλά απ’ τους ιστορικούς για τη Άννα Κομνηνή αλλά εδώ θα επιχειρήσουμε να αναφέρουμε αρκετά στοιχεία που διασώθηκαν απ’ την λαϊκή μας παράδοση.

Ο Γεώργιος Τραπεζούντιος γεννήθηκε στο Χάνδακα της Κρήτης στις 3 Απριλίου 1395. Η επωνυμία «Τραπεζούντιος» έχει σχέση με το γεγονός ότι ο προ-προπάππος του είχε μεταναστεύσει στην Κρήτη από την Τραπεζούντα. Ο ίδιος ο Γεώργιος, πάντως, από τα πρωιμότερα έως το τελευταίο γραπτό του κείμενο, υπέγραφε ως “Georgius Trapesundius Cretensis”, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις με το όνομα “Georgius Trapesunda”. Στην Κρήτη ο Τραπεζούντιος πρέπει να απέκτησε καλές γνώσεις γραμματικής και ρητορικής, καθώς και κάποια κατάρτιση στη φιλοσοφία.

Ο Τραπεζούντιος πήγε στην Ιταλία ύστερα από πρόσκληση του Βενετού πατρικίου και ουμανιστή Francesco Barbaro, πιθανότατα τον Απρίλιο του 1416, όπου επιδόθηκε στη μελέτη της λατινικής γλώσσας. Μέσα σε λίγα χρόνια –όπως ο ίδιος ισχυριζόταν– γνώριζε άπταιστα λατινικά. Έτσι, στις αρχές του 1420, στη Βιτσέντσα αντικατέστησε τον απερχόμενο Francesco Filelfo στη διδασκαλία των λατινικών.

Στις αρχές του 1426, ο Τραπεζούντιος ασπάσθηκε το ρωμαιοκαθολικισμό∙ ένα χρόνο αργότερα εξέδωσε μία παρότρυνση στα λατινικά για βοήθεια στην εμπόλεμη Κωνσταντινούπολη. Στα τέλη του ίδιου χρόνου, για άγνωστο σ’ εμάς λόγο, εκδιώχθηκε από τη Βιτσέντσα. Έτσι, επέστρεψε στη Βενετία, όπου άνοιξε ιδιωτικό σχολείο. Εκεί δίδαξε κι ελληνικά, αν και το βασικό αντικείμενο διδασκαλίας του ήταν τα λατινικά. Ανάμεσα στους –κατόπιν διάσημους– μαθητές του Κρήτα φιλοσόφου ήταν ο Pietro Barbo, μετέπειτα πάπας Παύλος Β΄. Ο Τραπεζούντιος, όμως, δεν ήταν ικανοποιημένος, κατά κύριο λόγο επειδή το επάγγελμα αυτό δεν του απέφερε επαρκείς οικονομικούς πόρους.