Η Ιερά Μονή του Αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος της Αργυρουπόλεως (Χαλδίας) του Πόντου
Τρίτη Μονή των Ιερών Μονών που βρίσκονται στην Αργυρούπολη της Τραπεζούντας του Πόντου, είναι αυτή του Αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος, εορτάζουσα στην επέτειο μνήμη της την(….). Βρίσκεται στην ενορία του ομώνυμου Ναού και κάτω από αυτήν σε απόσταση 100 μέτρων από την ενορία όπου διέρχεται η αμαξιτή οδός, η οποία πηγαίνει εις το επίνειο της Αργυρουπόλεως το Ταλταπάν.
Η Ιερά Μονή του Αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος της Αργυρουπόλεως (Χαλδίας) του Πόντου. Bρίσκεται ακριβώς απέναντι ετέρας Μονής του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου και η Μονή αυτή τυγχάνει μία από τις αρχαιότερες γυναικείες μονές της επαρχίας Χαλδίας όπως η τοπική παράδοση μας πληροφορεί αλλά και από τις ίδιες τις μοναχές ενταύθα μαθαίνουμε τα του βίου της Μονής αυτής και του συνοικισμού της κλεινής Αργυρουπόλεως. Κατά τα τελευταία έτη της αυτοκρατορίας των Κομνηνών στην Τραπεζούντα όταν κυριαρχούσαν οι κλεινοί και περίπυστοι Ζανιχίτες στο θέμα της Χαλδίας στην έδρα τους στην Τζάγχη, έτυχε ο Πέτρος, ένας ομογενής από την αρχαία και επίσημη Κομνηνεία οικογένεια των Διακονίδων να ανέλθει προς ξύλευση στο δάσος υπέρ την Τζάγχη ομώνυμο φρούριο, όταν αιφνίδια είδε εις το καταντικρύ μέρος της Αργυρουπόλεως προς τη θέση στην οποία βρίσκεται σήμερα ο Ναός του Αγίου Θεοδώρου, εντός πυκνού δάσους ένα φως να καίει ήρεμα. Επειδή δε είδε ότι το φως έκειγε πάντοτε καί αδιάκοπα αλλά και κατά το διάστημα της νύχτας, γι’ αυτό το έδειξε και σε άλλους και κάποια ημέρα ήλθαν ορισμένοι εξ’ αυτών ενταύθα και βρήκαν στη θέση όπου έκαιγε το φως, ένα παρεκκλήσιον αρχαίον και βυζαντινόν και κοντά του είχε ένα κελλίον στο οποίο μόναζαν δυο μοναχοί. Εντός δε του παρεκκλησίου βρήκαν στύλο υψηλό πλήρη γραμμάτων και επιγραφών. Πάραυτα ειδοποιήθηκε τούτο στην Τζάγχη και αμέσως ευσεβείς χριστιανοί μετανάστευσαν σε αυτό το μέρος και σύστησαν μια μικρή παροικία. Επειδή δε ταυτόχρονα ανεκαλύφθησαν επιτόπου και μεταλλεία αργύρου δια τούτο τρεις μεγάλες οικογένειες και επιφανείς: οι οικογένειες των Κετζετζήδων, των Διακονίδων και των Στρατικεύων ήλθον ενταύθα και έτσι έγιναν οι πρώτοι κάτοικοι της Αργυρουπόλεως. Τα περί των οικογενειών τούτων μπορεί σε έκταση να διαβάσει κανείς στην ιδιαίτερη πραγματεία μας με τίτλο: «Αι εις Χαλδίαν σωθείσαι Βυζαντιναί οικογένειαι». Τότε και οι μονάζοντες ενταύθα αυξήθηκαν και η Μονή απέβη μία εκ των επιφανών τότε Μοναστηριών της πατρίδας. Αλλά πέρασαν καιροί χαλεποί στους οποίους και το κράτος των Κομνηνών κατεστράφη ως και η υπερήφανος Τζάγχη υπέκυψε την οφρύν υπό το σθένος του κατακτητού. Τότε και η Μονή καταστράφηκε εφόσον και οι μονάζοντες κατεσφάγησαν από τους τούρκους. Έκτοτε από της αλώσεως εννοείται κι έπειτα, η Μονή έμεινε έρημη επί δυο ολόκληρους αιώνες και κάτι παραπάνω μέχρι των αρχών του 18ου αιώνος όταν και ανιδρύθηκε υπό της επισήμου οικογένειας των Γαρατσάδων της οποίας τότε προϊστατο ο Χ” Δημήτριος Γαρατζάς, ο οποίος κατά τον κώδικα του Ναού τούτου, έγινε κτήτωρ της Μονής, ανίδρυσε και το Ναό της ενορίας του Αγίου Θεοδώρου διά κοινής συνεισφοράς, και κελιά για τις μονάζουσες έφτιαξε οι οποίες άρχισαν να προστρέχουν τότε εδώ για να σώσουν τις ψυχές τους και απαλλαγή των εγκοσμίων. Πρίν την ανίδρυση του Ναού τούτου του οποίου την αρχική θέση έδειχνε ένα κατερειπωμένο παρεκκλήσιο, ως ενοριακός ναός χρησιμοποιείτο ο προς τα βόρεια της ενορίας Ιερός Ναός των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Έτσι επανήλθε η ευημερία της Μονής και η πρώην αυτής εύκλεια. Επίσης ο υιός του αοιδίμου τούτου ανδρός, Ιγνάτιος ο Κουθούρ Αρχιεπίσκοπος Χαλδίας, ποικιλοτρόπως ευεργέτησε τη Μονή παρέχοντας σε αυτήν ικανές συνδρομές τις οποίες αναγράφει ο Κώδικας του Ναού τούτου. Επί του αρχιερέως αυτού και διά τούτου από το 1734 έως το 1749 ο Ναός αυτός διετέλεσε και ως Μητροπολιτικός Ναός της ημετέρας επαρχίας. Από τότε δε αναγνωρίστηκε και ως ενοριακός Ναός. Ο μνησθείς προηγουμένως στύλος κατά την καλή πληροφορία της τότε ηγουμένης μοναχής ετέθη ως θεμέλιος λίθος κατά την ανίδρυση του Ναού. Έκτοτε η Μονή άρχισε να προάγεται μέχρι της σήμερον, συνεισφέρουσα πολλές συνδρομές σε απόρους και ενδεείς, τρέφει δε και ντύνει πολλούς φιλομαθείς νέους από τα περίχωρα της επαρχίας μας και τους εκπαιδεύει εν τω περικλύτω εκπαιδευτηρίω της πατρίδος. Στη Μονή αυτή μονάζουν δυο μοναχές εκ των οποίων η μία ένεκα κάποιων χρεών της Μονής με την άδεια της Ιεράς ημών Μητροπόλεως μετέβη στη Ρωσία προς είσπραξη προαιρετικών συνδρομών υπέρ των αναγκών της παλαιφάτου ταύτης Μονής. Γεωγραφικόν Λεξικόν Χαλδίας 27ο: Ταλταπάν, Ταντουρλούκ, Ταουσ̆άντων, Τάσ̆-τιπέν, Ταύρος
Η Ιερά Μονή του Αγίου Θεοδώρου Τήρωνος Αργυρουπόλεως Πόντου - Πηγή: Το Προσκυνητάριον ήτοι Ιστορία των κατά την Χαλδίαν Θείων, Ιερών και Σεβασμίων Μονών του αειμνήστου διδασκάλου κ. Γεωργίου Θ. Κανδηλάπτου (Κάνεως)
Ποντι(α)κή Ιστορία και Λαογραφία – Βασίλειος Β. Πολατίδης – www.kotsari.com
