Η Ιερά Μονή των Καλογρηών του Αγίου Ιωάννου Προδρόμου και Βαπτιστού της Ίμερας του Πόντου
Η Ιερά Μονή των Καλογρηών του Αγίου Ιωάννου Προδρόμου και Βαπτιστού της Ίμερας του Πόντου.
Η Ιερά Μονή των Καλογρηών του Αγίου Ιωάννου Προδρόμου και Βαπτιστού της Ίμερας του Πόντου. Δίπλα σ΄ένα τεράστιο πεγαδομάτ’ (κεφαλόβρυση) στη ρίζα του βουνού του Αϊ-Λία, που χώριζε την Ίμερα από την Κρώμνη, ήταν χτισμένο το απέριττο και φιλόξενο μοναστήρι Αγιάννες της Γίμερας. Ανάμεσα στα δύο πιο πολιτισμένα χωριά της περιοχής εκείνης, ήταν ένα ιδιόρρυθμο μοναστήρι και θέρετρο για τους Τραπεζουντίους αλλά και καμάρι των Ιμεραίων. Η προνομιούχος τοποθεσία, τα άφθονα νερά, οι σκιεροί του κήποι, έδιναν την ψευδαίσθηση εις τους προσκυνητάς, μιάς παραδείσιας διαμονής. Η Μονή των Καλογραιών ήτοι η Γυναικεία Μονή στην Ίμερα της περιφέρειας Κρώμνης του νομού Τραπεζούντας ήταν αφιερωμένη στην Αποτομή της Κεφαλής του Αγίου Ενδόξου Προφήτου Προδρόμου, γνωστή και ως ‘’Τη Γήμερας Αγιάννες’’. Η παράδοση τοποθετεί την ίδρυση της μονής στα 1710 από την μοναχή Παϊσία, αδελφή του μητροπολίτη Θεοδοσιουπόλεως Ιακώβου της οικογένειας Χρυσουλάντων από την Ίμερα. Τα εγκαίνια του ναού της μονής πραγματοποίησε το 1745 ο Αρχιεπίσκοπος Χαλδίας Ιγνάτιος ο Κουθούρ. Η μονή έχει κυκλικό σχήμα μέσα στο οποίο υπάρχει ο ναός του Αγίου με λιθοστρωμένο προαύλιο ενώ στις αρχές του 20ου αιώνα είχε δώδεκα μοναχές και είκοσι μεγάλα δωμάτια. Μέσα στην Ιερά Μονή πήγαζε η περίφημη πηγή της, όπου τα καλοκαίρια σύχναζαν εκεί πολλές πλούσιες οικογένειες. Με την ανταλλαγή των πληθυσμών η Ιερά Μονή και ο Ιερός Ναός καταστράφηκαν ενώ αργότερα χρησιμοποιήθηκαν από τους Τούρκους ως στάβλος. Πολλά κειμήλια της μονής μεταφέρθηκαν και διασώθηκαν στην Ιερά Μονή της Αγίας Παρασκευής Δόμηρου – Ροδολίβους του Νομού Σερρών. Η κτητορική επιγραφή αναφέρει ότι χτίστηκε το 1350 και γνωρίζουμε ότι επισκευάστηκε τουλάχιστον μία φορά, το 1860. Ο λόγος για το καθολικό της γυναικείας Ιεράς Μονής που ήταν στην Ίμερα του Πόντου (τουρκική ονομασία Olucak) στην Αργυρούπολη. Το καθολικό (κεντρικός Ιερός Ναός) ήταν αφιερωμένος στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο τον βαπτιστή του Κυρίου Ιησού Χριστού, όπως και ολόκληρο το μοναστήρι. Το καθολικό της Ιεράς Μονής είναι ένας από τους ελάχιστους που παραμένουν ακέραιοι μέχρι και σήμερα στην άλλοτε ιστορική κωμόπολη των Ελλήνων, όπου στις αρχές του 20ου αιώνα στην Ίμερα και στα γύρω χωριά ζούσαν περίπου 3.500 Έλληνες.
Οι σημαντικότεροι ευεργέτες της Μονής προέρχονταν από την οικογένεια των Σαρασιτών, με ουσιαστικό θεμελιωτή της τον αρχιμεταλλουργό Ιγνάτιο Σαρασίτη. Σύμφωνα με τον Κώδικα της Μονής, όταν ο Ιγνάτιος επέστρεφε με τη γυναίκα του Βαρβάρα από μια επίσκεψη στη Ιερά Μονή της Παναγίας Σουμελά (στο Όρος Μελά), ήρθε για να προσκυνήσει και στη Μονή του Αγίου Ιωάννη, στην οποία έτυχε ευμενούς υποδοχής. Η γυναίκα του δώρισε στη Μονή τη χρυσοποίκιλτη ενδυμασία της, ενώ ο ίδιος αποφάσισε την εκ βάθρου ανέγερση του Ιερού Ναού και των δωματίων (κελιών) της Μονής, και για το λόγο αυτό έστειλε εκεί τον γιο του Γεώργιο Σαρασίτη, πρωτονοτάριο της Αρχιεπισκοπής Χαλδίας, ο οποίος επέβλεπε το χτίσιμο του Ναού. Τα εγκαίνια του Ιερού Ναού της Μονής πραγματοποίησε το 1745 ο Αρχιεπίσκοπος Χαλδίας Ιγνάτιος ο Κουθούρ. Το 1747 ο Γεώργιος Σαρασίτης με έξοδα του πατέρα του συνέταξε τον πρώτο Κώδικα της Μονής, βάσει του οποίου συντάχθηκε το 1859 ο νεότερος Κώδικας. Το 1747 η Αρχιεπισκοπή Χαλδίας αναγνώρισε τη Μονή και την κατέταξε μεταξύ των υπόλοιπων ενοριακών Μονών. Το 1780 αναφέρεται ότι ζούσαν εκεί είκοσι μοναχές. Η Μονή τιμήθηκε το 1808 με τη Σταυροπηγιακή αξία και διατέλεσε Σταυροπηγιακή μονή μέχρι το 1827, οπότε και μετατράπηκε πάλι σε κοινόβιο ενοριακή Μονή. Το 1859, επί ηγουμένης Ρωξάνης της Ιμεραίας, με προτροπή και συνδρομή του Αργυρουπολίτη διδασκάλου Γεώργιου Κ. Παπαδόπουλου αποφασίστηκε η ανακαίνιση του Ναού. Με αφορμή την ανακαίνιση αυτή, τοποθετήθηκε πλάκα στη θύρα του ναού που έγραφε τα εξής: «Ούτος ο θείος ναός του Τιμίου Ενδόξου Προφήτου Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου ήτο πάλαι ναΐσκος με θόλον, ου τα τείχη ήσαν εζωγραφισμένα παντοιοτρόπως, αλλ’ εκείνος ο ναός κατεδαφίσθη εις τα ερείπια του οποίου ανωκοδομήθη ο νέος ούτος ναός το 1859 έτος επί του Αρχιεπισκόπου Χαλδίας κυρίου Θεοφίλου δι’ επιστασίας της καθηγουμενίσσης κυρίας Ρωξάνης μετά της συνοδείας αυτής συν τη βοηθεία των ευσεβών και ορθοδόξων χριστιανών, ων μνησθείη Κύριος ο Θεός εν τη βασιλεία Αυτού εις αιώνα τον άπαντα». Μια άλλη επιγραφή, περίπου όμοια με την παραπάνω, συνάντησε ο Anthony Bryer στις ερευνητικές του αποστολές και δημοσίευσε στις μελέτες του. Το 1859 ο Γεώργιος Παπαδόπουλος ανήγειρε δύο μεγάλα δωμάτια (κελιά) στη Μονή, κάτι που έπραξαν, αργότερα, και διάφοροι άλλοι πλούσιοι Αργυρουπολίτες. Το 1885 ο Αθανάσιος Παπαδόπουλος Κεραμέας, κατά τη διάρκεια της περιοδείας του στις Μονές του Πόντου, επισκέφτηκε τη βιβλιοθήκη της Μονής του Αγίου Ιωάννη, μελέτησε σ’ αυτήν, και στην οποία, όπως αναφέρεται, ιεροσύλησε τον παλιό Κώδικα της Μονής. Τη μονή επισκέφτηκε, επίσης, και ο Μηνάς Μηνωίδης το 1845, εφοδιασμένος με συστατικό γράμμα του Μητροπολίτη Χαλδίας Θεόφιλου, και βρήκε εκεί ένα ανολοκλήρωτο χειρόγραφο σε περγαμηνή της Παλαιάς Διαθήκης. Σημαντικό, επίσης, είναι το γεγονός ότι στη Μονή αντιγράφονταν εκκλησιαστικά και άλλα συγγράμματα. Η Ιερά Μονή είχε κυκλικό σχήμα, μέσα στο οποίο υπήρχε ο Ιερός Ναός του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου με λιθοστρωμένο προαύλιο, ενώ στις αρχές του 20ου αιώνα είχε δώδεκα μοναχές και είκοσι μεγάλα κελιά. Ο Bryer πιθανολογεί πως το 1914, χρονιά που επισκέφτηκε τη Μονή, οι μοναχές αντικαταστάθηκαν από μοναχούς, (ότι δηλαδή η Μονή από γυναικεία έγινε ανδρώα), πληροφορία η οποία όμως είναι λάθος, επειδή με την Ανταλλαγή ήρθαν στην Ελλάδα οι μοναχές της μονής, και μάλιστα μετέφεραν τα κειμήλιά της. Με την ανταλλαγή των πληθυσμών η Μονή και ο Ναός καταστράφηκαν, ενώ αργότερα χρησιμοποιήθηκε από τους Τούρκους ως στάβλος. Σώζονται μόνο κάποια ερείπια. Πολλά κειμήλια της Μονής, σημαντικής ιστορικής και θρησκευτικής αξίας, όπως βυζαντινές εικόνες, ιερά σκεύη, Ευαγγέλια και ιερά λείψανα διασώθηκαν και μεταφέρθηκαν στην Ιερά Μονή της Αγίας Παρασκευής Δομήρου-Ροδολίβους του νομού Σερρών. Στη Νέα Ιερά Μονή θησαυρίζονται πολλά ιερά λείψανα αγίων. Μεταξύ αυτών, αυτά που προυπήρχαν στην Ιερά Μονή της Ίμερα και μεταφέρθηκαν με ευλάβεια στην Ελλάδα, ώστε να μην πέσουν στα χέρια των τούρκων, είναι τα κάτωθι:
• Αγίας Παρασκευής, δύο τεμάχια από τον πήχη (προϋπήρχαν στη Μονή),
• Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, την κάτω σιαγόνα,
• Αγίου Ιωάννου του Προδόμου, δύο πλευρά,
• Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, μέρος από την αγκώνα,
• Αγίου Ιωάννου του Ρώσου, ένα δάχτυλο,
• Αγίου Ιγνατίου του Θεοφόρου, μέρος από την καρδιά,
• Αγίου Ευαγγελιστού Λουκά, μέρος από την κάρα,
• Αγίου Χαραλάμπους μετά σαρκός,
• Αγίου Τρύφωνος,
• Αγίου Ευστρατίου
• Αγίου Ανδρονίκου
• Αλλά και πλήθος άλλων ιερών λειψάνων τα οποία απέκτησε η Μονή μετά την εγκατάσταση και λειτουργία της στην Ελλάδα, μεταξύ των οποίων αναφέρονται:
• Αγίου Ραφαήλ, μικρός δεξιός δάκτυλος,
• Αγίων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης,
• Αγίου Ελευθερίου,
• Αγίας Μαρίνας,
• Αγίου Στυλιανού,
• Αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου,
• Αγίου Θεοδώρου Τήρωνος,
• Αγίου Γεωργίου του Χοτζεβά,
• Αγίου Παντελεήμωνος,
• Ευαγγελιστού Λουκά,
• Αγίου Εφραίμ Νέας Μάκρης,
• Αγίας Βαρβάρας,
• Αγίου Δημητρίου,
• Αγίας Κυριακής,
• Αγίου Νέστωρος,
• Τεμάχιο Τιμίου Ξύλου,
• Αγίου Αιμιλιανού,
• Αγίου Πρόβου,
• Αγίου Ταράχου,
• Αγίου Ξενοφώντος,
• Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτου,
• Αγίου Ευθυμίου του Νέου,
• Αγίου Κυπριανού,
• Αγίου Νεκταρίου,
• Αγίου Ιεροθέου,
• Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου,
• Αγίου Θεοδώρου του Βυζαντίου,
• Αγίου Ακακίου,
• Αγίου Κοσμά του Αναργύρου,
• Αγίου Ιερωνύμου,
• Αγίου Τρύφωνος
• Αγίας Μαρίνας,
• Αγίου Ανθίμου,
• Αγίου Μαρδαρίου,
• Αγίου Παρθενίου,
• Αγίας Μακρίνας,
• Αγίου Βλασίου,
• Αγίου Παναγή Μπασιά,
• Αγίου Γεωργίου Καρσλίδη εκ Δράμας,
• Αγίων Αναιρεθέντων Πατέρων,
• Κερί από την σφραγίδα του Κουβουκλίου του Παναγίου Τάφου,
• Βάγια από την Ιερά Μονή Αγίου Σάββα Ιεροσολύμων.
Μεταξύ των ιερών κειμηλίων που έφεραν η ηγουμένη με τη συνοδείας της στην Ελλάδα, αναφέρονται τα εξής: Με την ανταλλαγή του πληθυσμού μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, διωγμένες έξι μοναχές που μόναζαν στην Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Ίμερας Χαλδείας Πόντου, μετέφεραν μαζί τους τις Ιερές Εικόνες του Τέμπλου της εκεί Ιεράς Μονής. Η Ιερά Εικόνα της Οσιοπαρθενομάρτυρος Αγίας Παρασκευής είναι μία από τις Θαυματουργές Εικόνες που τιμώνται στη χάρη της και επιτελεί πλήθος θαυμάτων στους ευλαβείς προσκυνητές της Ιεράς Μονής που καταφεύγουν στη χάρη της. Στα κειμήλια της Μονής συγκαταλέγονται επίσης η Ιερά Εικόνα της Παναγίας Παντανάσσης του Πόντου, η Ιερά Εικόνα της Αναστάσεως του Κυρίου, Επιτάφιος σε μουσαμά Αγιογραφημένος, Αγιοπότηρο και Μυροδοχείο με αφιέρωση, Ευαγγέλια Αργυρά και πλήθος Λειτουργικά Βιβλία με αφιερώσεις.
Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com